در درمان یبوست (constipation)، مهمترین فاکتور توجه به تغذیه و مصرف آب کافی است. همچنین داشتن برنامه ورزشی مناسب می‌تواند از بروز آن جلوگیری کند. در موارد خاص که درمان یبوست به روش‌های خانگی پاسخ نمی‌دهد، پزشک متخصص دارو تجویز خواهد کرد. به مطالعهٔ این مقاله از مجله درمانکده ادامه دهید تا بیشتر راجع به این موضوع بدانید.
راه‌های درمان یبوست در خانه
درمان یبوست در خانه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مصرف فیبر را افزایش دهید: غذاهای غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. فیبر به نرم شدن مدفوع و افزایش حرکات منظم روده کمک می‌کند.
- هیدراته بمانید: در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید. هیدراتاسیون کافی به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند و دفع آن را آسان‌تر خواهد کرد.
- به طور منظم ورزش کنید: برای تحریک ماهیچه‌های روده و تقویت حرکات روده به فعالیت بدنی منظم بپردازید. حتی یک پیاده‌روی ساده یا ورزش سبک می‌تواند مفید باشد.
- ملین‌های طبیعی را امتحان کنید: برخی از مواد طبیعی می‌توانند اثر ملین خفیفی داشته باشند. به عنوان مثال می‌توان به آلو یا آب آلو، بذر کتان، آب آلوئه‌ورا و دمنوش‌های گیاهی مانند بابونه یا نعناع اشاره کرد.
- یک برنامه منظم برای رفتن به سرویس بهداشتی داشته باشید: هر روز زمانی را برای اجابت مزاج اختصاص دهید، ترجیحاً بعد از غذا. ایجاد یک روتین می‌تواند به آموزش بدن، برای اجابت مزاج منظم کمک کند.
- از به تعویق انداختن دفع مدفوع خودداری کنید: زمانی که به اجابت مزاج نیاز دارید، سعی کنید آن را به تاخیر نیندازید. نگه داشتن آن می‌تواند مدفوع را سفت‌تر و خشک‌تر کند و منجر به افزایش مشکل در دفع آن شود.
- گزینه‌های بدون نسخه را در نظر بگیرید: اگر داروهای خانگی تسکین کافی را ارائه نمی‌دهند، می‌توانید از داروهای بدون نسخه مانند مکمل‌های فیبر یا ملین‌های ملایم استفاده کنید. با این حال، توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر دارویی با پزشک متخصص مشورت کنید.
به یاد داشته باشید، اگر یبوست شدید یا مداوم را تجربه می‌کنید، مهم است که برای تشخیص مناسب و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. برای دریافت نوبت آنلاین مشاوره از پزشک متخصص درمانکده می‌توانید همین حالا اقدام کنید.
درمان یبوست از نظر طب سنتی چگونه است؟
درمان‌های طب سنتی بر استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های طبیعی متمرکز هستند:
- نوشیدن آب گرم: مصرف آب گرم در طول روز عبور مدفوع از روه را تسهیل می‌کند. می‌توانید صبح‌ها را با یک لیوان آب گرم همراه با یک قاشق عسل شروع کنید.
- استفاده از خرما: این میوه به عنوان یک ملین طبیعی شناخته می‌شود. می‌توانید صبح‌ها قبل از صبحانه چند عدد خرما بخورید و یا آن را به شیر گرم اضافه کنید.
- استفاده از گیاهان دارویی: برخی گیاهان دارویی در طب سنتی ایرانی برای درمان یبوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلا برگ گزنه، بابونه، آویشن، زیره سبز، ریحان، خاکشیر و دارچین معمولاً به عنوان ملین‌های طبیعی در نظر گرفته می‌شوند.
- ماساژ شکمی: ماساژ ملایم شکم می‌تواند به تحرک روده کمک کند و در رفع یبوست مؤثر باشد. می‌توانید به طور ملایم و با حرکات دایره‌ای شکم خود را ماساژ دهید.
- تغییر در رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی دارای فیبر بالا مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و ماهی‌ها می‌تواند در لخته‌سازی مدفوع و بهبود یبوست مؤثر باشد. همچنین، از مصرف مکمل‌های فیبری مانند برنج خام و چیا هم می‌توان استفاده کرد.
- استفاده از روغن‌های طبیعی: مصرف روغن‌های طبیعی مانند روغن زیتون و روغن کنجد به عنوان مکمل در رژیم غذایی می‌تواند مدفوع را نرم و عبور آن از روده را آسان کند.
- استفاده از عصاره‌های گیاهی: برخی عصاره‌های گیاهی مانند عصاره آلو ممکن است به عنوان ملین‌های طبیعی عمل کنند و در رفع یبوست موثر باشند.
بیشتر بدانید: علائم یبوست چیست؟
در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.
مهم است به یاد داشته باشید که قبل از استفاده از هرگونه روش درمانی یا مکمل، بهتر است با یک پزشک یا متخصص درمان طب سنتی مشورت کنید، به ویژه اگر شرایط خاصی دارید یا درمان‌های قبلی نتیجه نداده است.
تکنیک‌های درمان یبوست در پزشکی نوین
پزشکان ممکن است باتوجه به شدت و علت زمینه‌ای از روش‌های مختلفی استفاده کنند:
تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی
پزشکان اغلب افزایش مصرف فیبر و مصرف مایعات و همچنین ورزش منظم را توصیه می‌کنند. این تغییرات به تنظیم حرکات روده و جلوگیری از یبوست کمک می‌کنند.
داروها
انواع مختلفی از داروها را می توان برای درمان یبوست استفاده کرد:
- عوامل حجیم‌ساز (Bulk-forming agents): این مکمل‌های فیبر به حجیم شدن مدفوع کمک و دفع آن را آسان‌تر می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به پوسته پسیلیوم (psyllium husk) و متیل سلولز (methylcellulose.) اشاره کرد.
- ملین‌های اسمزی (Osmotic laxatives): این داروها به کشیدن آب به روده‌ها، نرم شدن مدفوع و تحریک حرکات روده کمک می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به پلی اتیلن گلیکول (polyethylene glycol) و لاکتولوز (lactulose) اشاره کرد.
- ملین‌های محرک (Stimulant laxatives): این داروها ماهیچه‌های روده را تحریک و حرکات روده را تسهیل می‌کنند. بیزاکودیل (include bisacodyl) و شربت یا قرص سنا (senna) از جمله آنها هستند.
- نرم کننده‌های مدفوع: این داروها به نرم شدن مدفوع کمک و دفع آن را راحت‌تر می‌کنند. دوکوزات سدیم (Docusate sodium) یک نرم‌کننده مدفوع است که معمولا استفاده می‌شود.
تنقیه یا شیاف (Enemas or suppositories)
در موارد شدید یا زمانی که روش‌های دیگر مؤثر نبوده‌اند، پزشکان ممکن است از تنقیه یا شیاف برای کمک به نرم شدن مدفوع و تحریک حرکات روده استفاده کنند.
درمان بیوفیدبک (Biofeedback therapy)
این درمان در درجه اول برای یبوست مزمن مربوط به اختلال عملکرد کف لگن استفاده می‌شود. این تکنیک شامل آموزش به بیماران است که چگونه عضلات درگیر در حرکات روده را آرام و هماهنگ کنند.
بیشتر بدانید: بهترین دارو برای یبوست
مداخله جراحی
در موارد نادر که یبوست شدید و مزمن به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد، ممکن است روش‌های جراحی در نظر گرفته شود. این شیوه معمولا برای شرایط زمینه‌ای خاص، مانند ناهنجاری‌های ساختاری یا اختلالات حرکتی اختصاص دارد.
توجه به این نکته مهم است که رویکردهای درمانی ممکن است بر اساس عوامل فردی متفاوت باشد. برای تشخیص دقیق و برنامه درمانی شخصی با پزشک متخصص مشورت کنید.
برای درمان یبوست چه بخوریم؟
برای کمک به درمان یبوست، مهم است که غذاهای خاصی را در رژیم غذایی خود بگنجانید که می‌توانند حرکات منظم روده را تقویت و فیبر کافی را تامین کنند:
- میوه‌های غنی از فیبر: میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، توت، آلو خشک و پرتقال را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این میوه‌ها دارای فیبر محلول و نامحلول هستند که می‌توانند به نرم شدن مدفوع و حجم دادن به آن کمک کنند.
- سبزیجات: از انواع سبزیجات مانند بروکلی، اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکسل، هویج و سیب زمینی شیرین استفاده کنید. این سبزیجات سرشار از فیبر هستند و می توانند به هضم غذا کمک کنند.
- غلات کامل: گزینه‌های غلات کامل مانند نان گندم کامل، برنج قهوه ای، جو، کینوا و جو را انتخاب کنید. غلات کامل سرشار از فیبر هستند و می‌توانند حرکات منظم روده را تقویت کنند.
- حبوبات: حبوباتی مانند عدس، نخود، لوبیا سیاه و لوبیا چشم بلبلی را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید. حبوبات سرشار از فیبر هستند و می‌توانند به درمان یبوست کمک کنند.
- آجیل و دانه‌ها: آجیل و دانه‌هایی مانند بادام، گردو، دانه چیا، دانه کتان و تخمه آفتابگردان را میل کنید. آنها مقدار مناسبی فیبر و چربی‌های سالم را فراهم می‌کنند که می‌توانند به هضم غذا کمک کنند.
- آبرسانی: در طول روز مقدار کافی آب بنوشید. هیدراتاسیون کافی به نرم شدن مدفوع کمک و از حرکات منظم روده حمایت می‌کند.
- غذاهای غنی از پروبیوتیک: غذاهای پروبیوتیک مانند ماست و کفیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید. پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بهبود سلامت روده و بهبود هضم غذا کمک کنند.
بیشتر بدانید: درمان یبوست در کودکان چیست؟
این مهم است که به تدریج مصرف فیبر خود را افزایش دهید و هنگام مصرف غذاهای غنی از فیبر، آب کافی بنوشید. همچنین، به بدن خود گوش دهید و غذاهای خاصی که علائم را بدتر می‌کنند، یادداشت کنید.
برای درمان یبوست نوزادان و کودکان چکار کنیم؟
درمان یبوست در نوزادان و کودکان بستگی به سن نوزاد، شدت علائم و علت احتمالی آن دارد:
- تغذیه: در صورتی که نوزاد شیر مادر را دریافت می‌کند، مطمئن شوید که تغدیه او کامل است و شیر کیفیت لازم را دارد.
- ماساژ شکمی: ماساژ ملایم و تحریک شکم می‌تواند به تحرک روده کمک کند. با حرکات دایره‌ای و ملایم شکم نوزاد را ماساژ دهید.
- تغییر نوع تغذیه: اگر نوزاد با شیر خشک تغذیه می‌شود، بهتر است نوع شیر را تغییر دهید. برخی از آنها با فرمولاسیون‌های خاصی برای کاهش یبوست در نوزادان طراحی شده‌اند.
- تغییر رژیم غذایی: با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه، رژیم غذایی نوزاد را تغییر دهید و مواد غذایی را که می‌توانند به تسهیل عبور مدفوع کمک کند، به رژیم اضافه کنید.
- آب دوش و ماساژ مقعد: استفاده از آب گرم برای دوش نوزاد و ماساژ ملایم مقعد می‌تواند به عبور مدفوع کمک کند. با استفاده از لوسیون مقعد نوزاد را ماساژ دهید.
- لاکتولوز (Lactulose): این دارو به عنوان یک ملین شیرین‌کننده استفاده می‌شود. لاکتولوز به محض تجزیه در روده به اسید لاکتیک تبدیل می‌شود که باعث افزایش حجم مدفوع و عبور آن از روده خواهد شد. این دارو برای نوزادان و کودکان برای مدت کوتاه تجویز می‌شود.
- گلیسرین موم (Glycerin suppositories): این محصول درون مقعد استفاده می‌شود و منجر به نرم شدن مدفوع خواهد شد.
برای درمان یبوست در کودکان، بهتر است با متخصص اطفال در مورد علت و شدت یبوست در نوزاد صحبت کنید تا درمان مناسب و مشورت‌های لازم را دریافت کنید.
برای درمان یبوست در بارداری چه داروهایی می‌توانیم مصرف کنیم؟
در دوران بارداری، مهم است که درمان یبوست را با احتیاط انجام دهید، زیرا برخی از درمان‌ها و داروها ممکن است برای جنین خطرناک باشند:
- داروهای نرم کننده مدفوع: پزشک ممکن است توصیه کند از داروهای نرم‌کننده مدفوع مانند دکسی متیکون (Docusate sodium) استفاده کنید. این داروها به کمک افزایش رطوبت مدفوع، آن را نرم تر می‌کنند.
- لاکتولوز: لاکتولوز یک ملین شیرین‌کننده است که پس از تجزیه در روده به اسید لاکتیک تبدیل می‌شود. به همین دلیل باعث افزایش حجم مدفوع خواهد شد و دفع مدفوع را آسان‌تر می‌کند.
- گلایکول پلی اتیلن (PEG): دارویی است که به افزایش حجم مدفوع و عبور آسان مدفوع از روده کمک می‌کند.
اگر یبوست درمان نشود با چه مشکلاتی مواجه می‌شوید؟
یبوست مزمن می‌تواند زمینه را برای بروز مشکلات زیر را فراهم کند:
- تشدید علائم: یبوست مستمر می‌تواند منجر به تشدید علائم ناخوشایندی مانند درد شکمی، سفتی و تورم شکمی شود.
- مشکلات گوارشی: این عارضه ممکن است باعث بروز مشکلات گوارشی دیگر مانند سنگ کلیه، مشکلات صفراوی، بواسیر و شقاق شود.
- کمبود مواد مغذی: یبوست مزمن می‌تواند باعث کاهش جذب مواد مغذی از روده شود، که منجر به کمبود واحد‌های مختلف مواد مغذی در بدن خواهد شد.
- تشدید مسائل نورولوژیک: در برخی موارد، یبوست مداوم باعث تشدید مشکلات نورولوژیک مانند سردرد، احساس خستگی و افسردگی می‌شود.
- عفونت: در موارد خاص، یبوست شدید ممکن است باعث انباشت مدفوع و در نتیجه عفونت روده‌ای شود.
درمان یبوست در چند خط
یبوست به معنای کاهش فعالیت روده، کاهش تعداد دفع و حجم مدفوع است. در شرایط طبیعی، روده‌ها با حرکت دورانی مدفوع را در طول روده حرکت می‌دهند و به تخلیه آن کمک می‌کنند. اما در صورتی که روند تخلیه مدفوع به مشکل بخورد و مدفوع به طور معمولی خارج نشود، این وضعیت به عنوان یبوست شناخته می‌شود. پزشکان برای درمان یبوست ابتدا داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سالم را به بیماران توصیه می‌کنند و در ادامه داروهایی را برای عملکرد بهتر سیستم گوارشی تجویز خواهند کرد.
چند سوال درباره درمان یبوست
این امر بستگی به علت و شدت بیماری دارد. در بسیاری از موارد، یبوست می‌تواند با تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی مدیریت شود.
درمان یبوست در نوزادان ۲ ماهه بستگی به شدت علائم و علت احتمالی آن دارد. تکنیک‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
ماساژ شکمی
تغذیه مناسب با شیر مادر
تغییر نوع شیر خشک
درمان‌های فوری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
مصرف داروهای ملین به شکل خوراکی یا ملین‌های تزریقی
وارد کردن محلول آبی و ملین‌کننده به روده
مصرف مکمل‌های فیبری قوی
عرق آویشن، گل رازیانه و هل می‌توانند در درمان یبوست به شما کمک کنند.
می‌توانید عرق خاکشیر را یک تا سه بار در روز برای درمان یبوست مصرف کنید. همچنین می‌توانید یک قاشق چایخوری از خاکشیر را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صبر کنید. سپس آب خاکشیر را صاف کنید و بنوشید.
