چه زمانی باید آزمایش ویتامین B12 یا کوبالامین را انجام دهیم؟

آزمایش ویتامین B12 سطح این ویتامین را در خون یا ادرار بررسی می‌کند تا ذخایر ویتامین B12 بدن را اندازه‌گیری کند. ویتامین B12 که به آن «کوبالامین» (cobalamin) هم گفته می‌شود، برای بسیاری از فرآیندهای مهم بدن از جمله عملکرد اعصاب و تولید DNA و گلبول‌های قرمز ضروری است.

فردی که سطح ویتامین B12 او خارج از محدوده طبیعی است، به درمان نیاز دارد. غالبا کمبود این ویتامین به دلیل رژیم غذایی نامناسب یا سوء جذب رخ می‌دهد. در مقابل، سطوح بالای آن از زیاده‌روی در مصرف مکمل ناشی می‌شود یا نشان‌دهنده بیماری‌هایی مثل دیابت یا بیماری کبدی است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تست ویتامین B12 و نحوه تفسیر آن، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

علائم بالا بودن ویتامین B12

افراد مختلف با هم متفاوت هستند و ممکن است بعضی از آن‌ها علائم افزایش ویتامین B12 را تجربه نکنند. از آنجا که معمولا افزایش این ویتامین به دلیل بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد، علائم به نوع بیماری شما بستگی دارد.

زیاده‌روی در مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی ویتامین B12 می‌تواند به طور موقت باعث سرگیجه، اضطراب، سردرد و حالت تهوع شود. در موارد نادر ممکن است تزریق این ویتامین به گرفتگی عضلات، ضعف و ضربان قلب نامنظم منجر می‌شود، چون ویتامین B12 تزریقی می‌تواند سطح پتاسیم را در خون کاهش دهد. بنابراین احتمال دارد که علائم مرتبط با کمبود پتاسیم را تجربه کنید.

بیشتر بدانید: Tibc در آزمایش خون نشانه چیست؟

علائم پایین بودن ویتامین B12

اگر آزمایش ویتامین B12 نشان‌دهنده کمبود این ویتامین باشد، ممکن است با گذشت زمان دچار کم خونی شوید. در بسیاری از موارد، کمبود خفیف این ویتامین هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. اما اگر درمان نشود، به تدریج به بروز علائم زیر منجر می‌شود:

• ضعف، خستگی یا سبکی سر
• تپش قلب و تنگی نفس
• پوست رنگ‌پریده
• صاف‌تر به نظر رسیدن زبان
• یبوست، اسهال یا از دست دادن اشتها
• مشکلات عصبی مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن اندام‌ها، ضعف عضلانی و مشکل در راه رفتن
• از دست دادن بینایی
• مشکلات روانی مانند افسردگی، از دست دادن حافظه یا تغییرات رفتاری

در صورت داشتن چنین علائمی از طریق مشاوره با متخصص داخلی آنلاین مشورت کنید.

بیشتر بدانید: تفسیر آزمایش ویتامین D3 و کاربرد آن چگونه است؟

عوامل خطر کمبود ویتامین B12

بعضی از افراد بیشتر از سایرین در معرض کمبود ویتامین B12 قرار دارند، به خصوص کسانی که اسید کمی در معده آن‌ها وجود دارد یا به سایر مشکلات گوارشی مبتلا هستند. اسید معده ویتامین B12 را از غذا جدا می‌کند تا بدن بتواند آن را به راحتی جذب کند.

گروه‌های زیر بیشتر از سایر افراد کمبود این ویتامین را تجربه می‌کنند و به آزمایش ویتامین B12 نیاز دارند:

• سالمندان
• کودکان
• افراد گیاه‌خوار
• افراد مبتلا به دیابت
• افراد مبتلا به بیماری‌هایی که جذب ویتامین B12 را کاهش می‌دهند، از جمله بیماری سلیاک و بیماری کرون
• کسانی که جراحی بای‌پس معده انجام داده‌اند
• زنان شیرده
• افرادی که از بعضی از داروها مانند کلرامفنیکل، مهارکننده‌های پمپ پروتون یا مسدودکننده‌های H2 استفاده می‌کنند

هدف از انجام تست ویتامین B12

هدف انجام آزمایش B12 ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای افراد و تشخیص علت کم خونی است. همچنین کسانی که سطح ویتامین B12 آن‌ها خارج از محدوده طبیعی است، باید برای مشخص شدن اثربخشی درمان با استفاده از این آزمایش پایش شوند.

در موارد زیر ممکن است پزشک آزماش ویتامین B12 را توصیه کند:

• سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
• مشکل در حفظ تعادل
• تپش قلب
• گیجی
• زوال عقل
• ضعف
• از دست دادن اشتها

همچنین اگر پزشک به کم خونی پرنیشیوز (pernicious anemia) مشکوک باشد، آزمایش ویتامین B12 را تجویز می‌کند. کم خونی پرنیشیوز که با کاهش گلبول‌های قرمز خون همراه است، زمانی اتفاق می‌افتد که روده نمی‌تواند ویتامین B12 را جذب کند. علائم این بیماری اغلب در افراد کمتر از 30 سال دیده نمی‌شود، به طوری که میانگین سن بیماران در هنگام تشخیص 60 سال است. علائم کم خونی پرنیشیوز عبارتند از:

• اسهال یا یبوست
• از دست دادن اشتها
• ضعف
• پوست رنگ‌پریده
• زبان قرمز ملتهب یا لثه‌هایی که خونریزی می‌کنند

بیشتر بدانید: علائم کمبود ویتامین دی چگونه است؟

افزایش فولات سرم

اگر سطح سرمی فولات (ویتامین B9) بالا باشد، ممکن است پزشک سطح ویتامین B12 را هم آزمایش کند. افزایش فولات سرم می‌تواند کمبود ویتامین B12 را بپوشاند و باعث بدتر شدن علائم عصبی آن شود. فولات برای رشد و نمو بدن و تولید سلول‌های خونی (پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز و سفید) ضروری است.

روش انجام تست ویتامین B12

پزشکان معمولا از آزمایش خون برای بررسی وضعیت ویتامین B12 استفاده می‌کنند، اما می‌توان سطح این ویتامین را در خانه با استفاده از نمونه ادرار هم اندازه‌گیری کرد.

قبل از آزمایش ویتامین B12 باید 6 تا هشت ساعت ناشتا باشید. اگر پزشک برای شما آزمایش‌های دیگری هم تجویر کرده باشد، ممکن است لازم باشد برای مدت زمان بیشتری از خوردن و آشامیدن بپرهیزید. بنابراین، بهتر است در مورد شرایط انجام آزمایش با پزشک خود مشورت کنید.

در مورد عوامل تاثیرگذار در نتیجه تست B12 باید به این نکته توجه کرد که بعضی از داروها و مکمل‌های غذایی می‌توانند نتیجه آن را تغییر دهند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که لیست داروها و مکمل‌ها مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید و از او بپرسید که آیا لازم است قبل از آزمایش خون مصرف آن‌‌ها را به طور موقت قطع کنید یا خیر.

بیشتر بدانید: آزمایش آهن خون چیست و چه کاربردی دارد؟

تفسیر آزمایش B12

مقدار نرمال ویتامین B12 در آزمایش خون می‌تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد، اما به طور کلی می‌توان سطوح آن را به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

وضعیت ویتامین B12	مقدار ویتامین B12 بر حسب پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/mL)
پایین	کمتر از 200
طبیعی	200 تا 900
بالا	بیشتر از 900

سطوح بالا و پایین ویتامین B12 ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل اساسی باشد. کم خونی، انگل یا پرکاری تیروئید می‌تواند سطح این ویتامین را در خون کاهش دهد. از سوی دیگر، افزایش ویتامین B12 احتمال دارد با بیماری کبدی، انواع خاصی از سرطان خون، دیابت و نارسایی کلیه مرتبط باشد.

درمان سطوح غیرطبیعی ویتامین B12

درمان به نتیجه آزمایش ویتامین B12 بستگی دارد.

درمان کمبود ویتامین B12

غالبا افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 به تزریق منظم این ویتامین نیاز دارند. چرا که فرم تزریقی آن در مقایسه با مکمل‌ خوراکی در افزایش سطح ویتامین B12 موثرتر است، به خصوص در افرادی که به دلیل بیماری نمی‌توانند به خوبی مکمل‌ها را جذب کنند.

در بعضی از افراد استفاده از مکمل خوراکی ویتامین B12 با دوز بالا می‌تواند وضعیت این ویتامین را بهبود ببخشد. علاوه بر این، مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12 هم می‌تواند مفید باشد. این ویتامین در ماهی، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، محصولات لبنی و غذاهای غنی شده یافت می‌شود.

درمان افزایش ویتامین B12

حداکثر مقدار مجاز برای دریافت ویتامین B12 وجود ندارد، چون مصرف مقادیر زیاد آن مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال، افزایش غیرطبیعی این ویتامین در بدن ممکن است باعث نگرانی شود، چرا که نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای جدی است. در این شرایط، پزشک باید بیماری زمینه‌ای را درمان کند تا سطح ویتامین B12 به محدوده طبیعی برگردد.

بیشتر بدانید: آزمایش FBS چیست؟

سوالات متداول

کلام پایانی درباره آزمایش ویتامین B12

ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری است که نقش حیاتی در حفظ سلامتی ایفا می‌کند. شما می‌توانید با پیروی از رژیم غذایی متعادل و متنوع که شامل غذاهای غنی از ویتامین B12 است یا در صورت لزوم مصرف مکمل از کمبود این ویتامین پیش‌گیری کنید.  

اگر فکر می‌کنید که ممکن است به کمبود این ویتامین مبتلا باشید، بهتر است سطح ویتامین B12 خون‌تان را اندازه‌گیری کنید. معمولا آزمایش ویتامین B12 به افرادی توصیه می‌شود که علائم کمبود آن را تجربه می‌کنند یا در معرض ابتلا به این مشکل قرار دارند. برای انجام تست ویتامین B12 می‌توانید با متخصصان داخلی سایت درمانکده مشورت کنید.

منابع: healthline, livestrong, webmd