کمبود ویتامین دی (D) + ۸ نشانه مهم که باید جدی بگیرید!

علائم کمبود ویتامین D ویتامین بسیار مهمی است که تاثیر زیادی روی سیستم ایمنی بدن و عملکرد صحیح اندام‌ها دارد. ویتامین دی، برخلاف سایر ویتامین­‌ها، مانند هورمون عمل می­‌کند و تک‌_­­تک سلول­‌های بدن برای آن گیرنده دارند. زمانی­ که پوست در معرض نور خورشید قرار می­‌گیرد، بدن از کلسترول ویتامین دی می­‌سازد. به­ علاوه، در بعضی غذاها مانند ماهی چرب و محصولات لبنی فراوری­ شده وجود دارد، اما دریافت ویتامین دی به اندازه ­ی کافی از رژیم غذایی دشوار است. توصیه می‌شود روزانه حدود 400 تا 800 IU ویتامین دی مصرف کنید؛ اما اکثر متخصصان می­‌گویند میزان مصرف روزانه باید بیشتر از این باشد.

کمبود ویتامین دی بسیار شایع است. تخمین زده شده میزان ویتامین دی در خون حدود یک میلیارد نفر در سراسر دنیا پایین است. براساس تحقیق سال 2011، 41.6% از بزرگسالان ایالت متحده از کمبود ویتامین دی رنج می‌­برند. این رقم در اهالی اسپانیا به 69.2 و در نژاد آفریقایی-آمریکایی به 82.1% می‌رسد. در این مقاله از مجله پزشکی درمانکده قصد داریم شما را با علائم ویتامین D و همچنین عوارض این ویتامین آشنا کنیم.

بیشتر بخوانید : علائم بالا بودن ویتامین B12 چیست؟

عوامل موثر بر کاهش ویتامین D

برخی شرایط خاص و قرار گرفتن در برخی موقعیت‌ها می‌تواند زمینه کاهش ویتامین D را در بدن ایجاد کند. افرادی که نزدیک به خط استوا زندگی می­‌کنند و مدام در معرض نور خورشید هستند، کم­تر دچار کمبود ویتامین دی می­‌شوند زیرا پوستشان به ­اندازه ­ی کافی ویتامین دی تولید می­‌کند تا نیازهای بدن را تامین کند.

اکثر افراد نمی‌­دانند که دچار کمبود ویتامین دی هستند، زیرا علائم آن معمولا خفیف است. حتی اگر این علائم به­ طرز بارزی روی کیفیت زندگی شما تاثیر منفی بگذارد نیز ممکن است به سادگی متوجه کمبود ویتامین دی نشوید. در ادامه به 7 عامل پرخطر که در بروز کمبود ویتامین دی موثر هستند، اشاره می­‌کنیم.

بیشتر بدانید:ویتامین d در چه میوه هایی وجود دارد؟

• تیره بودن پوست
• کهولت سن
• اضافه‌وزن یا چاقی مفرط
• نخوردن ماهی و لبنیات به اندازه کافی
• زندگی در مناطقی از کره­ زمین که در طول سال نور کافی به آن نمی­‌رسد
• استفاده­ دائمی از کرم ضد آفتاب
• بیش از حد در خانه ماندن

بیشتر بخوانید: ویتامین‌های ضروری برای تقویت دستگاه گوارش کدامند؟

علائم و نشانه­‌های کمبود ویتامین D

۱. بیماری و عفونت مداوم

یکی از مهم‌­ترین وظایف ویتامین دی قوی نگه داشتن سیستم ایمنی است تا بدن بتواند با ویروس و باکتری که باعث بیماری می­‌شود مبارزه کند. این ویتامین مستقیما با سلول­‌هایی که مسئولیت مبارزه با عفونت را برعهده دارند در تعامل است.

اگر به کمبود ویتامین D مبتلا هستید، اغلب اوقات بیمار می‌­شوید. به ­خصوص دچار سرماخوردگی یا آنفلونزا می­ شوید؛ این‌ها نشانه ضعف سیستم ایمنی است و می تواند به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد شود.

نتایج چند تحقیق در مورد کمبود ویتامین d نشان می‌دهد که بین کمبود ویتامین دی و عفونت دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی، برونشیت و ذات ‌الریه ارتباط وجود دارد. تعدادی از تحقیقات نشان می ‌دهد مصرف روزانه 4 هزار IU مکمل ویتامین دی خطر عفونت دستگاه تنفسی را کاهش می ‌دهد. در یک تحقیق که روی افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه انجام شد، فقط کسانی که کمبود شدید ویتامین دی داشتند بعد از مصرف مکمل قوی به­مدت یک سال مزایای آن را تجربه کردند.

۲. خستگی مفرط و ضعف

احساس خستگی می­تواند دلایل مختلف داشته باشد و کمبود ویتامین دی یکی از این دلایل است. متاسفانه، این وضعیت به­ عنوان علت احتمالی اغلب نادیده گرفته می­‌شود. تحقیقات موردی نشان می دهد پایین بودن ویتامین دی در خون منجر به خستگی مفرط می­‌شود که روی کیفیت زندگی تاثیر منفی زیادی دارد.

در صورت لزوم می توانید با دکتر داخلی آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص داخلی مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: کمبود ویتامین D در زنان چگونه درمان می شود؟

در یک تحقیق مشخص شد میزان ویتامین دی در خانمی که از احساس خستگی و سردرد در طول روز رنج می ­برد فقط 5.9 ng/ml بود. این عدد بسیاری پایین است زیرا هر چیز کم­تر از 20 ng/ml کمبود محسوب می­‌شود. زمانی‌­که این خانم شروع به مصرف مکمل نمود، میزان ویتامین دی به 39 ng/ml افزایش یافت و علائم برطرف گشت.

با این حال، حتی اگر میزان ویتامین دی در خون به این اندازه پایین نباشد، باز هم تاثیر منفی روی سطح انرژی فرد می­‌گذارد.

در یک تحقیق مشاهده­‌ای رابطه میان ویتامین دی و احساس خستگی در زنان جوان بررسی شد. نتایج نشان داد زنانی که میزان ویتامین دی در خون آن­‌ها کم­تر از 20 ng/ml یا 29-21 ng/ml بود بیشتر از زنانی که میزان ویتامین دی در خون آن­‌ها بالای 30 ng/ml از خستگی مفرط رنج می‌بردند.

مشاهده بیشتر: بهترین زمان مصرف ویتامین D

براساس یک تحقیق مشاهده‌­ای دیگر روی زنان پرستار، بین پایین بودن میزان ویتامین دی و گزارش احساس خستگی ارتباط پایدار وجود داشت. به­ علاوه، محققان دریافتند 89% از پرستاران دچار کمبود ویتامین دی هستند.

به­ منظور کسب اطلاعات بیشتر درمورد روش ­های کاهش خستگی، درمورد 11 مورد از بهترین ویتامین و مکمل­ ها برای افزایش انرژی بخوانید.

به منظور کاهش علائم کمبود ویتامین دی، مصرف مکمل این ویتامین می‌تواند بسیار مفید باشد.

۳. درد کمر و استخوان

ویتامین دی از راه‌های مختلف به حفظ سلامت استخوان کمک می ‌کند. پایین بودن میزان ویتامین دی در خون می­ تواند علت کمردرد و درد استخوان باشد یا در بروز آن سهم داشته باشد. این ویتامین توانایی جذب کلسیم توسط بدن را بالا می­‌برد. درد استخوان و کمر می‌­تواند از نشانه­‌های کمبود ویتامین دی باشد.

مطالعات نشان می‌دهد که بین کمبود ویتامین دی و کمردرد مزمن ارتباط وجود دارد. یک تحقیق به بررسی ارتباط میان میزان ویتامین دی و کمردرد در بیش از 9 هزار زن میانسال پرداخت. محققان دریافتند احتمال کمردرد، شامل درد شدیدی که در انجام فعالیت­ های روزمره اختلال ایجاد می­‌کند، در زنان دچار کمبود ویتامین دی بیشتر بود. براساس یک تحقیق کنترل­ شده، احساس درد در استخوان پا، دنده ­ها یا مفاصل در افراد دچار کمبود ویتامین دی دوبرابر بیشتر از کسانی بود که میزان ویتامین دی در خون آن­ها طبیعی بود.

بیشتر بخوانید: فواید قرص امگا 3 برای زنان

۴. افسردگی

جالب است بدانید که افسردگی می‌­تواند نشانه­ کمبود ویتامین دی باشد. محققان به ­خصوص در بزرگسالان، کمبود ویتامین دی را به افسردگی ربط می­‌دهند.

براساس یک ارزیابی، 65% از تحقیقات مشاهده ‌ای حاکی از ارتباط میان کمبود ویتامین دی و افسردگی بود. از طرفی، اکثر آزمایشات کنترل­ شده، که بار علمی آن­‌ها بیشتر از تحقیقات مشاهده‌­ای است، ارتباطی میان این دو پیدا نکردند. با این حال، محققان با ارزیابی تحقیقات به این نکته اشاره می­ کنند که دوز ویتامین دی در آزمایشات کنترل­ شده بسیار پایین بوده است.

بیشتر بدانید: کمبود ویتامین D در مردان چه علائمی دارد؟

به­‌علاوه، آن­‌ها دریافتند مدت زمان بعضی از تحقیقات آن‌­قدر طولانی نبود تا تاثیر مصرف مکمل روی خلق‌­و‌خو بررسی و مشاهده شود. بعضی تحقیقات کنترل­ شده حاکی از این بود که تجویز ویتامین دی به افراد دچار کمبود به بهتر شدن افسردگی، شامل افسردگی فصلی که در ماه­‌های سرد اتفاق می‌­افتد، کمک می­‌کند. خلاصه افسردگی با پایین بودن میزان ویتامین دی در خون در ارتباط است و بعضی تحقیقات نشان می‌دهد مصرف مکمل به بهتر شدن روحیه کمک می‌­کند.

۵. نقص در توانایی ترمیم زخم

اگر جای زخم بعد از جراحی یا بروز آسیب به­ کندی درمان می­‌شود، ممکن است فرد دچار کمبود ویتامین دی باشد. نتایج تحقیقات نشان می ‌دهد ویتامین دی باعث افزایش تولید ترکیباتی می­‌شود که برای تشکیل پوست جدید به­ عنوان بخشی از فرایند التیام زخم حیاتی است.

براساس یک تحقیق که روی افرادی که جراحی دندان داشتند انجام شد، برخی جوانب درمان تحت تاثیر کمبود ویتامین دی قرار گرفت. همچنین گفته می­‌شود نقش ویتامین دی در کنترل التهاب و مبارزه با عفونت برای درمان مناسب اهمیت دارد.‌ در یک ارزیابی بیماران دیابتی که از عفونت پا رنج می‌بردند مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد احتمال التهاب که روند درمان را کند می‌­کند در افرادی که دچار کمبود شدید ویتامین دی بودند بیشتر بود.

متاسفانه، در حال حاضر تحقیقات کمی پیرامون تاثیر مکمل­‌های ویتامین دی روی فرایند التیام زخم در افراد مبتلا به کمبود ویتامین دی انجام شده است. با این حال، نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد زمانی که بیماران دچار کمبود ویتامین دی به­ دلیل جراحت پا از طریق مکمل ویتامین دی تحت درمان قرار گرفتند، اندازه زخم به­‌طورمیانگین تا 28% کاهش داشت.

بیشتر بدانید: برای جلوگیری از ضعف بدن چه ویتامینی خوبه؟

۶. پوسیدگی استخوان

ویتامین دی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان نقش حیاتی دارد. بسیاری از افراد مسن که دچار پوسیدگی استخوان هستند فکر می­‌کنند باید کلسیم بیشتر مصرف کنند. درحالی‌­که ممکن است دچار کمبود ویتامین دی هم باشند.

پایین بودن تراکم مواد معدنی استخوان نشان می­‌دهد استخوان کلسیم و سایر مواد معدنی را از دست داده است. این امر باعث می­‌شود افراد مسن، به ­خصوص بانوان، بیشتر در معرض خطر شکستگی استخوان قرار بگیرند.

محققان در یک تحقیق مشاهده­‌ای روی بیش از 1100 زن میانسال یائسه یا درحال یائسگی دریافتند بین کمبود ویتامین دی و کاهش تراکم مواد معدنی استخوان ارتباط وجود دارد.

با این حال، تحقیقات کنترل­ شده نشان می­‌دهد زنان دچار کمبود ویتامین دی بعد از مصرف مکمل­‌های قوی از نظر میزان ویتامین دی در خون به وضعیت مطلوب دست یافتند، اما تراکم مواد معدنی در استخوان آن­‌ها بهتر نشد. به ­رغم این نتایج، مصرف کافی ویتامین دی و حفظ میزان مطلوب آن در خون روش خوبی برای محافظت از تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی است.

خلاصه تشخیص پایین بودن تراکم مواد معدنی استخوان می‌­تواند نشانه­ کمبود ویتامین دی باشد. مصرف کافی این ویتامین برای حفظ تراکم استخوان با افزایش سن مهم است.

۷. ریزش مو

ریزش مو اغلب به استرس نسبت داده می­‌شود که مطمئنا علت شایعی است. با این حال، اگر ریزش مو شدید باشد، ممکن است در نتیجه­ بیماری یا کمبود ماده مغذی رخ دهد. مطالعات نشان می‌دهد ریزش مو در زنان با پایین بودن میزان ویتامین دی در خون در ارتباط است البته تا به امروز تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده است.

طاسی منطقه‌ای نوعی بیماری خودایمنی است که با ریزش شدید موی سر و سایر قسمت­‌های بدن شناخته می­‌شود. این وضعیت با بیماری ریکت در ارتباط است که به دلیل کمبود ویتامین دی باعث نرمی استخوان در کودکان می­‌شود.

کمبود ویتامین دی با طاسی منطقه‌ای در ارتباط است و می‌تواند عامل پرخطری برای بروز این بیماری باشد. براساس یک تحقیق که روی افراد دچار طاسی منطقه­‌ای انجام شد، معمولا کمبود ویتامین دی با ریزش شدید مو ارتباط دارد.

در یک تحقیق نمونه­‌ای، استفاده موضعی از شکل مصنوعی ویتامین دی به درمان ریزش مو در پسر کوچکی که دچار نقص در گیرنده­ ویتامین دی بود کمک کرد. بسیاری از غذاها و مواد مغذی نیز روی سلامت مو تاثیر دارند. اگر دچار ریزش مو هستید، می‌­توانید مطلب 14 مورد از بهترین غذاها برای رشد مو را بخوانید.

۸. درد عضلات

در اغلب موارد، به ­سختی می­‌توان علت درد عضلات را به­ درستی تشخیص داد. برخی شواهد نشان می­‌دهد کمبود ویتامین دی می‌­تواند علت احتمالی درد عضلانی در کودکان و بزرگسالان باشد. در یک تحقیق، 71% از کسانی که از درد مزمن رنج می‌­بردند دچار کمبود ویتامین دی بودند. گیرنده ویتامین دی در سلول­‌های عصبی به نام گیرنده­ درد، که درد را درک و احساس می­‌کند، وجود دارد.

براساس یک تحقیق که روی موش‌­ها انجام شد، کمبود ویتامین دی به ­دلیل تحریک گیرنده­‌های درد در عضلات منجر به درد و حساسیت می­‌شود.

بیشتر بدانید: قرص B6 چیست؟

تعدادی از تحقیقات نشان می‌دهد مصرف مکمل­‌های قوی ویتامین دی می‌تواند باعث کاهش انواع درد در افراد مبتلا به کمبود شود.

یک تحقیق که روی 120 کودک دچار کمبود ویتامین دی انجام شد که از درد رشد رنج می­‌بردند نشان داد یک دوز از ویتامین دی میزان درد را تا 57% کاهش می­‌دهد.

فراموش نکنید که بین درد مزمن و کمبود ویتامین دی ارتباط وجود دارد که ممکن است ناشی از تعامل بین ویتامین دی و سلول‌­های عصبی ادراک درد باشد.

بیشتر بدانید: علائم کمبود ویتامین ب چیست؟

محدوده طبیعی ویتامین D در سنین مختلف

مقدار مورد نیاز ویتامین D در هر سنی متفاوت است و از همین رو هر فرد باید در طول روز از میزان مشخصی از این ویتامین استفاده کند. در ادامه می‌توانید با محدوده مورد نیاز ویتامین d  در طول روز آشنا شوید.

سن	مقدار مورد نیاز ویتامین دی در روز
0 تا 6 ماه	25 میکروگرم یا 1000 IU
7 تا 12 ماه	38 میکروگرم یا 1500 IU
1 تا 3 سال	63 میکروگرم یا 2500 IU
4 تا 8 سال	75 میکروگرم یا 3000 IU
9 سال به بالا	100 میکروگرم یا 4000 IU

عوارض کمبود ویتامین دی

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که نقش مهمی بر سلامت استخوان‌ها و تنظیم سیستم ایمنی بدن دارد. مطالعات نشان می‌دهد که این ویتامین می‌تواند به پیشگیری از سرطان کمک زیادی کند و مانع ابتلا به بیماری‌های قلبی شود. در بسیاری از مواقع کمبود ویتامین D با مصرف قرص ويتامين دی برطرف می‌شود و در برخی شرایط نیز پزشک برای درمان سریع‌تر از آمپول ویتامین D استفاده می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که کمبود شدید ویتامین دی می‌تواند احتمال بروز مشکلات مربوط به استخوان و سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد. طبق تحقیقات به‌دست‌آمده افرادی که کمبود ویتامین D دارند، بیشتر به بیماری‌های مثل ام‌اس، لوپوس، سرطان، اختلالات شناختی و فکری، بیماری‌های قلبی، بیماری روده التهابی (IBD)، بیماری‌های اسکلتی و دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. اما عوارض کمبود ویتامین دی تنها به همین موارد خلاصه نمی‌شود.

به‌طورمعمول کمبود ویتامین دی می‌تواند منجر به کاهش سطح کلسیم بدن (هیپوکلسمی)، کاهش سطح فسفات بدن ( هیپوفسفاتمی)، راشتیسم (نرم شدن استخوان‌ها در دوران کودکی)، استئومالاسی (نرم شدن استخوان در بزرگسالان) و همچنین کاهش تراکم استخوان‌ها و بروز شکستگی‌های پی‌درپی در استخوان‌ها شود.

علائم زیاد بودن ویتامین D در بدن

همان‌طور که علائم کمبود ویتامین دی بسیار آزاردهنده است و موجب بروز مشکلات جدی در سلامت می‌شود، زیاد شدن این ویتامین در بدن نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند. این مشکل معمولا بسیار نادر است و در اثر مصرف بیش از حد قرص ويتامين دی ایجاد می‌شود. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین عوارض مصرف بیش‌ازاندازه ویتامین دی آشنا شوید.

• حالت تهوع
• افزایش حجم ادرار
• احساس تشنگی شدید
• کاهش اشتها
• یبوست
• ضعف
• گیجی
• مشکل در تکلم

بیشتر بدانید: ویتامین چیست و چه انواعی دارد؟

کلام آخر

کمبود ویتامین دی به ­شدت رایج است اکثر افراد از آن بی‌اطلاع هستند. علائم کمبود ویتامین D اغلب خفیف و نامشخص است یعنی به­ سختی می­‌توان دریافت این علائم ناشی از کمبود ویتامین دی است یا علت دیگری دارد. به منظور کاهش عوارض کمبود ویتامین دی و همچنین جلوگیری از بروز مشکلات جدی در سیستم ایمنی بدن بهتر است هر سال و یا هر 6 ماه یک بار ویتامین D خود را آزمایش کنید. خوشبختانه، معمولا درمان کمبود ویتامین دی ساده است. می‌­توانید بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید یا بیشتر از غذاهای سرشار از ویتامین دی (مانند ماهی چرب و محصولات لبنی فراوری­ شده) استفاده کنید.

اگر فکر می ‌کنید ممکن است دچار کمبود ویتامین دی باشید، حتما با دکتر داخلی در درمانکده صحبت کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید.

سوالات متداول

منبع: healthline، clevelandclinic