سقط جنین؛ از سقط‌های خودبه‌خودی تا سقط‌های درمانی

سقط جنین تجربه پیچیده‌ای است که از نظر عاطفی تاثیرات عمیقی بر افراد و خانواده‌ها می‌گذارد. این اتفاق معمولا طی سه ماه اول بارداری رخ می‌‎دهد و دلایل بالینی مختلفی دارد که بسیاری از آن‌ها تحت اراده و کنترل فرد نیستند. با این حال، شناخت آن‌ها می‌تواند به درک بهتر این رویداد و دریافت حمایت یا درمان مورد نیاز کمک کند. با خواندن این مقاله از مجله درمانکده اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب خواهید کرد.

سقط جنین چیست؟

سقط جنین به پایان یافتن بارداری پیش از موعد مقرر گفته می‌شود؛ به ‌طوری که جنین قادر به ادامه حیات در خارج از رحم نباشد. این پدیده ممکن است به‌ طور خودبه‌خود رخ دهد (سقط ناخواسته) یا جهت حفظ سلامت و جان مادر یا به دلیل وجود ناهنجاری‌های شدید و غیر قابل درمان در جنین انجام شود (سقط درمانی یا سقط القایی).

بیشتر بدانید: جنین در هفته چهارم کجا قرار دارد؟

انواع سقط خودبه‌خودی

سقط ناخواسته انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

• سقط کامل: تمام بافت­‌های حاملگی از بدن خارج می­‌شود.
• سقط ناقص: قسمت­‌هایی از بافت یا جفت از بدن خارج می‌­شود، اما تکه‌­هایی از آن در رحم باقی می‌ماند.
• سقط فراموش‌شده: جنین می‌میرد، اما بدون ایجاد هیچ علائمی در رحم باقی می‌ماند.
• تهدید به سقط: به دلیل خونریزی و انقباض عضلات شکم احتمال سقط وجود دارد.
• سقط حتمی: خونریزی، انقباض عضلات و اتساع دهانه­ رحم نشان می­‌دهد که سقط اجتناب‌ناپذیر است.
• سقط عفونی: رحم دچار عفونت شده است.

بیشتر بدانید: بارداری بدون دخول امکان‌پذیر است؟

علائم سقط جنین

علائم سقط با توجه به مرحله­ حاملگی متغیر است. گاهی‌اوقات علائم در ماه اول آن­قدر سریع رخ می‌دهد که فرد تا زمان بروز آن هنوز نمی‌­داند باردار است. در ادامه به بعضی از علائم احتمالی اشاره می‌‎کنیم:

• لکه‌بینی
• خونریزی واژن
• خارج شدن بافت یا مایع از واژن
• درد یا گرفتگی شدید شکم
• کمردرد خفیف یا شدید

اگر با مشکل لکه‌بینی در بارداری مواجه شدید یا سایر علائم فوق را تجربه کردید، فورا به دکتر زنان مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: سونوگرافی در بارداری چگونه است؟

تفاوت سقط جنین با قاعدگی

در بسیاری از موارد، قبل از اینکه بدانید باردار هستید جنین سقط می­‌شود. از سوی دیگر، بعضی از علائم سقط درست شبیه قاعدگی است. بنابراین از کجا بدانید پریود شده‌­اید یا جنین سقط شده است؟ برای این منظور باید چند عامل را در نظر بگیرید:

• علائم: درد کمر یا شکم که به مرور بدتر می­‌شود و همراه با دفع مایع و لخته­‌های درشت خون است، از سقط خبر می‌دهد.
• زمان: ممکن است سقط جنین یک ماهه با قاعدگی اشتباه گرفته شود، اما بعد از گذشت هشت هفته از بارداری احتمال اشتباه گرفتن آن‌ها بعید است.
• مدت زمان علائم: علائم سقط معمولا به مرور زمان تشدید می‌­شود و بیشتر از علائم قاعدگی طول می­‌کشد.

بیشتر بدانید: مراقبت های بعد از سقط جنین

دلایل سقط جنین در سه ماهه اول

اکثر موارد سقط طی سه ماه اول مربوط به رشد غیر عادی جنین است. اما عوامل دیگری نیز در بروز این اتفاق نقش دارند.

۱. مشکلات ژنتیکی یا کروموزوم

کروموزوم حامل ژن است. یک مجموعه از کروموزوم­‌های جنین توسط مادر و مجموعه­ دیگر توسط پدر به دست می‌­آید. از جمله مشکلات کروموزومی در این رابطه می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مرگ داخل رحمی جنین: جنین تشکیل شده است، اما رشد آن قبل از مشاهده علائم سقط متوقف می­‌شود.
• بارداری پوچ: رویان تشکیل نمی­‌شود (برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع، مقاله چه کسانی دچار بارداری پوچ می‌شوند را مطالعه کنید).
• حاملگی مولار: هر ۲ مجموعه کروموزوم از پدر گرفته شده است و جنین رشد نمی­‌کند.
• حاملگی مولار نسبی: کروموزوم­‌های مادر باقی می­‌ماند، اما پدر نیز ۲ مجموعه کروموزوم به جنین می‌دهد.

۲. بیماری­‌های زمینه­‌ای و سبک زندگی

از جمله مشکلاتی که در رشد جنین اختلال ایجاد می­‌کند می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رژیم غذایی ناسالم یا سوء‌تغذیه
• مصرف مواد مخدر و الکل
• بارداری بالای ۳۵ سال
• بیماری تیروئید درمان‌نشده
• مشکلات هورمونی
• دیابت کنترل­‌نشده
• عفونت
• تروما
• چاقی
• مشکلات دهانه­ رحم
• شکل غیر طبیعی رحم
• فشار خون بالا
• مسمومیت غذایی
• مصرف بعضی داروها

قبل از مصرف هرگونه دارو با دکتر زنان آنلاین مشورت کنید تا مطمئن شوید استفاده از آن در دوران بارداری خطرناک نیست.

۳. مشکلات جفت

جفت عضوی است که خون مادر را به خون جنین متصل می‌کند. اگر مشکلی در رشد جفت جنین وجود داشته باشد، ممکن است به سقط منجر شود.

۴. پایین آمدن سر جنین

پایین آمدن جنین در هفته‌های آخر بارداری طبیعی بوده و نشانه آمادگی بدن برای زایمان است. اما اگر در ماه‌های اول رخ دهد، احتمال سقط افزایش می‌یابد.

سقط جنین در هفته دوم و سوم

کروموزوم‌ها ساختارهای کوچکی در داخل سلول‌های بدن هستند که ژن‌ها را حمل کرده و تمام ویژگی‌های انسان شامل جنسیت، رنگ مو و چشم و گروه خونی را تعیین می‌کنند. تقریبا نیمی از سقط‌ها در سه ماهه اول بارداری به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی رخ می‌دهند. سقط جنین در هفته دوم و سوم نیز از این قاعده مستثنی نیست.

Chromosomal abnormalities cause about 50% of all miscarriages in the first trimester (up to 13 weeks) of pregnancy.

ناهنجاری‌های کروموزومی علت تقریبا ۵۰ درصد کل سقط جنین‌ها در سه ماهه اول بارداری (تا ۱۳ هفته) هستند.

my.clevelandclinic

سقط جنین در هفته چهارم

سقط جنین در هفته چهارم به دلیل مشکلات کروموزومی، مشکلات جفت و بیماری‌های زمینه‌ای مادر رخ می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ورزش، فعالیت جنسی یا استرس در بارداری بتواند باعث سقط شود. در هر شرایطی که هستید، خود را برای این اتفاق سرزنش نکنید. اکثر سقط‌ها با کاری که انجام داده یا نداده‌اید، هیچ ارتباطی ندارند.

سقط جنین در هفته پنجم

دلایل سقط جنین در هفته پنجم شباهت‌ زیادی به هفته‌های قبل از آن دارد. عفونت، عدم تعادل هورمونی، ناهنجاری‌های رحمی، مشکلات کروموزومی، اختلالات سیستم ایمنی، بیماری‌های مزمن درمان‌نشده، سوءتغذیه شدید و مصرف بعضی از داروها همگی از عواملی هستند که می‌توانند خطر سقط را افزایش دهند.

سقط جنین در هفته ششم و هفتم

عوامل زیادی مانند سن و وضعیت سلامتی مادر می‌توانند در بروز سقط جنین در هفته ششم و هفتم نقش داشته باشند. با این حال، احتمال بروز این اتفاق از هفته ششم به بعد کاهش می‌یابد. البته این موضوع شما را از مشورت با پزشک بی‌نیاز نمی‌کند؛ تا پایان بارداری باید همچنان تحت نظر باشید و به طور منظم به دکتر زنان مراجعه کنید.

سقط جنین در هفته هشتم و بعد از آن

تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال سقط در دهه ۲۰ زندگی ۱۲ تا ۱۵ درصد است و تا سن ۴۰ سالگی به حدود ۲۵ درصد می‌رسد. بیشتر سقط‌های مرتبط با سن به دلیل ناهنجاری کروموزومی اتفاق می‌افتند. از سایر دلایل سقط جنین در هفته هشتم می‌توان به مشکلات جفت، مشکلات رحم و ابتلای مادر به بیماری‌های زمینه‌ای اشاره کرد.

بیشتر بدانید: علت پایین آمدن جنین در بارداری چیست؟

دلایل سقط در سه ماهه دوم بارداری

مهم‌ترین عواملی که ممکن است در سه ماهه دوم باعث از دست رفتن بارداری شوند، عبارت‌اند از:

• بیماری‌های مزمن درمان‌نشده از جمله دیابت، پرفشاری خون، لوپوس، بیماری کلیوی و کم‌کاری تیروئید
• عفونت‌ها مثل سوزاک، کلامیدیا، سیفلیس، سرخجه، واژینوز باکتریایی، مالاریا و HIV
• مسمومیت غذایی
• مصرف بعضی داروها از جمله رتینوئیدها، متوترکسات و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مثل ایبوپروفن)
• مشکلات و ناهنجاری‌های رحم
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

علت سقط در سه ماهه سوم بارداری

سقط در سه ماهه سوم به عنوان مرده‌زایی در نظر گرفته می‌شود و معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• عفونت‌های ناشی از ویروس، انگل، باکتری یا سایر عوامل بیماری‌زا
• مشکلات جفت یا بند ناف
• مختل شدن رشد جنین یا نقایص مادرزادی

علت سقط جنین قبل از تشکیل قلب

بافت قلب تقریبا در هفته پنج تا ۶ بارداری شروع به تپیدن می‌کند و تا هفته دهم بارداری به ‌طور کامل تشکیل می‌شود. سقط جنین قبل از تشکیل قلب ممکن است به طور تصادفی اتفاق بیفتد. اما عوامل زیر احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند.

• بالا بودن سن مادر
• چاقی
• استفاده از سیگار، مواد مخدر یا الکل
• زیاده‌روی در مصرف کافئین

سقط جنین دوقلو چگونه رخ می‌دهد؟

احتمال بروز عوارضی مانند زایمان زودهنگام، پره‌­اکلامپسی یا سقط در زنانی که دو یا چند قلو باردار هستند بالاتر است. به­‌علاوه، ممکن است نوعی سقط به نام سندرم ناپدید شدن دوقلوها در این زنان رخ دهد. این سندرم زمانی اتفاق می‌­افتد که در بدن زنی که قبلا تشخیص داده شده بود دوقلو باردار است، فقط یک جنین قابل رویت باشد. در بسیاری از موارد، جنینی که از بین رفته است، دوباره جذب جفت می‌شود. گاهی‌اوقات این اتفاق آن­قدر زود رخ می‌دهد که فرد هنوز نمی‌داند دوقلو باردار است.

بیشتر بدانید: پولیپ رحم چیه؟

روش‌های سقط جنین

تکنیک درمانی به نوع سقط بستگی دارد. در صورتی که بعد از سقط ناخواسته بافت حاملگی در بدن باقی نمانده باشد، دیگر نیازی به درمان نیست. اما اگر هنوز مقداری بافت در بدن وجود داشته باشد یا پزشک بخواهد سقط درمانی انجام دهد، یکی از روش‎‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

• استفاده از دارو: بافت با مصرف دارو از بدن خارج می­‌شود.
• جراحی: بافت‌ مرتبط با بارداری از طریق جراحی برداشته می‌­شود.

بیشتر بدانید: بارداری خارج از رحم؛ مشکل مهمی که باید به موقع درمان شود

سقط جنین با قرص

سقط‌ دارویی با مصرف قرص خوراکی یا واژینال انجام می‌شود؛ ابتدا میفپریستون می‌خورید تا بارداری متوقف شود. سپس از میزوپروستول به صورت بوکال (قرار دادن دارو بین گونه و لثه) یا واژینال برای تخلیه محتویات رحم استفاده می‌کنید. فرم‌ خوراکی میزوپروستول باید ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از میفپریستون مصرف شود. اما فرم واژینال آن را می‌توانید بلافاصله بعد از میفپریستون تا ۴۸ ساعت پس از آن دریافت کنید.

مشخصات داروها	میفپریستون	میزوپروستول
فرم دارو	قرص خوراکی	قرص بوکال یا واژینال
مکانیسم اثر	مهار هورمون پروژسترون و نازک شدن دیواره رحم که توانایی جنین را برای اتصال به آن کاهش می‌دهد	انقباض رحم، خونریزی و خروج بافت بارداری از بدن
عوارض جانبی	گرفتگی عضلات، درد لگن، سردرد و سوزش یا خارش واژن	معده‌درد، سردرد، استفراغ، نفخ، اسهال یا یبوست

اکثر افراد اثرات جدی‌ دارو را پس از مصرف قرص دوم (میزوپروستول) احساس می‌کنند. این اثرات عبارت‌اند از:

• خونریزی و کرامپ عضلانی که یک تا چهار ساعت پس از مصرف قرص دوم آغاز می‌شود.
• کرامپ و خونریزی شدید همراه با خروج لخته‌های خون که در چند ساعت بعد شروع می‌شود.
• لرز و تب خفیف که تقریبا تا یک روز پس از مصرف قرص دوم ادامه دارد. بعضی از افراد با مشکل خستگی، حالت تهوع، سرگیجه یا اسهال نیز مواجه می‌شوند.

سقط جنین در خانه

بعضی افراد برای سقط به سراغ روش های سنتی و یا گیاهان دارویی می‌روند. این روش‌ها نه تنها موثر و قابل اعتماد نیستند، بلکه می‌توانند بسیار خطرناک و آسیب‌زا ‌باشند و به مشکلات زیادی از جمله خونریزی شدید،‌ عفونت، آسیب‌دیدگی رحم یا سقط ناقص منجر شوند.

دوره نقاهت و مراقبت‌های بعد از سقط جنین

دوره نقاهت بعد از سقط به مدت زمان حاملگی بستگی دارد. ممکن است بعد از آن علائمی نظیر لکه­‌بینی و درد شکم را تجربه کنید. همچنین با وجود اینکه هورمو‌ن‌­های حاملگی تا چند ماه بعد از سقط در خون باقی می‌مانند، قاعدگی ظرف چهار تا ۶ هفته دوباره آغاز می‌شود. حداقل به مدت ۲ هفته بعد از سقط رابطه جنسی نداشته باشید و از تامپون استفاده نکنید.

اگر می‌خواهید در مورد آنچه که بعد از سقط تجربه می‌کنید اطلاعات بیشتری داشته باشید، مقاله خونریزی بعد از سقط تا چه مدت طبیعی است را بخوانید.

عوارض سقط جنین

سقطی که با اهداف درمانی انجام می‌شود به طور کلی ایمن است. اما مانند هر اقدام پزشکی دیگری ممکن است عوارضی هم داشته باشد. از شایع‌ترین عوارض آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سقط ناقص: این مشکل بیشتر در سقط با دارو رخ می‌دهد. در این صورت به داروی بیشتر یا جراحی نیاز خواهید داشت.
• عفونت: پزشک می‌تواند برای رفع آن آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
• خونریزی شدید: اگر خونریزی واژینال بسیار شدید باشد، باید با دکتر زنان تماس بگیرید.
• آسیب رحم، روده یا دهانه رحم: این عارضه بسیار نادر است، اما در صورت وقوع به جراحی نیاز دارد.

سقط‌ دارویی و سقط‌ با جراحی هیچ‌کدام به قدرت باروری شما آسیب نمی‌زنند یا بر بارداری‌های آینده تاثیر ندارند. در موارد نادر، ممکن است پس از اتساع و تخلیه (D&E) بافت اسکار در رحم ایجاد شود. این وضعیت سندرم آشرمن نام دارد و باردار شدن را دشوارتر می‌کند. با این حال، می‌توان آن را با جراحی درمان کرد.

سقط جنین تا چند ماهگی مجاز است؟

یکی از سوالات رایج زوج‌هایی که به دلایل پزشکی مجبورند به بارداری خاتمه دهند این است که سقط جنین تا چند ماهگی مجاز است؟ در پاسخ باید گفت سقط قانونی تنها پیش از چهار ماهگی امکان‌پذیر است. چرا که بر اساس باورهای دینی بعد از آن روح در بدن جنین دمیده می‌شود.

در ایران سقط درمانی تنها در ۲ حالت مجاز شناخته شده است؛ اول، زمانی که ادامه بارداری سلامت یا جان مادر را به خطر می‌اندازد و دوم، در مواردی که جنین دارای ناهنجاری‌های شدید و غیر قابل درمان است.

برای درمان افسردگی بعد از سقط چه باید کرد؟

تجربه­ طیف گسترده‌­ای از احساسات بعد از سقط جنین طبیعی است. همچنین ممکن است دچار علائمی مانند اختلال خواب، انرژی پایین و گریه‌­های مکرر شوید. زمان لازم را به سوگواری اختصاص دهید و در صورت نیاز از دیگران درخواست کمک و حمایت کنید. بهتر است موارد زیر را نیز در نظر بگیرید:

• تا زمانی­ که آمادگی روبه‌­رو شدن با لباس، وسایل و هر وسیله‌ای که یادآور بچه است را ندارید، آن‌ها را دور از چشم بگذارید.
• کار نمادینی انجام دهید که به یاد و خاطره­ جنین ازدست‌رفته کمک می­‌کند. بعضی از زنان درخت می­‌کارند یا از جواهر خاص به یاد نوزاد استفاده می­‌کنند.
• از تراپیست یا روانشناس مشاوره بگیرید. روانشناس به شما در کنار آمدن با احساس افسردگی، فقدان یا عذاب وجدان کمک می‌کند.
• در گروه­‌های حمایتی آنلاین یا حضوری شرکت کنید تا با افرادی که تجربه­ مشابه داشته‌اند حرف بزنید.

آیا پیشگیری از سقط جنین امکان‌پذیر است؟

به لحاظ علمی نمی­‌توان جلوی همه سقط­‌ها را گرفت، اما می­‌توان برای سالم ماندن جنین اقداماتی انجام داد. در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌­کنیم:

• در دوران بارداری به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
• از مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار بپرهیزید.
• وزن خود را قبل از بارداری در محدوده سالم نگه دارید و در دوران بارداری نیز مراقب باشید بیش‌ازحد وزن اضافه نکنید.
• از ابتلا به عفونت جلوگیری کنید. دست‌های خود را با دقت بشویید و از افرادی که بیمار هستند دور بمانید.
• در طول روز بیش از ۲۰۰ میلی­‌گرم کافئین دریافت نکنید.
• از مکمل‌های مخصوص بارداری طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• رژیم غذایی بارداری سالم و متعادل داشته باشید که سرشار از میوه و سبزی باشد.

کلام پایانی

سقط جنین معمولا یک بار اتفاق می­‌افتد و ریسک آن در سه ماهه اول بارداری بسیار بیشتر است. بعضی از زنان اصلا متوجه این اتفاق نمی‌شوند و آن را با سیکل قاعدگی اشتباه می‌گیرند. اما سایرین ممکن است با علائم بیشتری مواجه شوند.

یک بار سقط به این معنی نیست که دیگر حامله نمی‌شوید. اکثر زنانی که سابقه سقط دارند توانسته‌اند بارداری سالمی را پشت سر بگذارند. با این حال، اگر ۲ یا چند بار تجربه­ آن را داشته­‌اید، می‌توانید از طریق وب سایت درمانکده از بهترین پزشکان وقت بگیرید و با آن‌ها در مورد وضعیت خود مشورت کنید.

بیشتر بدانید: روش جلوگیری از بارداری چگونه است؟

سوالات متداول

تالارهای گفت‌وگو مرتبط با این مقاله

• ناخواسته باردار شدم چیکار کنم؟

منبع: healthline | americanpregnancy.org | my.clevelandclinic | webmd | nhs