آیا تابه‌حال تجربه یک درد شدید و ناگهانی را در ناحیه مقعد داشته‌اید؟ اگر بله، احتمالا با یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین مشکلات گوارشی یعنی آبسه مقعدی مواجه شده‌اید. آبسه مقعدی یک عفونت باکتریایی است که در غدد کوچک اطراف مقعد ایجاد می‌شود. این بیماری نه تنها با درد و ناراحتی جسمی همراه است؛ بلکه اگر به درستی درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی‌تری مانند فیستول مقعدی را به دنبال داشته باشد.
در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی جامع این بیماری می‌پردازیم و از علائم هشداردهنده گرفته تا گزینه‌های درمانی و نکات پیشگیری، هر آنچه که برای محافظت از سلامت خود نیاز دارید را در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
- آبسه مقعدی چیست؟
- انواع آبسه مقعدی
- تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر
- علائم آبسه مقعدی که نباید نادیده بگیرید
- ارتباط آبسه مقعدی و درد لگن
- آبسه مقعدی در مردان
- آبسه مقعدی در نوزادان
- آبسه مقعدی در کودکان
- عوارض آبسه مقعدی
- علت آبسه مقعدی
- دلایل شیوع بالای آبسه مقعدی در بارداری
- راه‌های تشخیص آبسه مقعدی
- جراحی آبسه مقعدی
- خروج ترشحات بعد از جراحی آبسه مقعدی؛ چه موقع با پزشک تماس بگیریم؟
- چرا آبسه مقعدی بعد از عمل عود می‌کند؟
- کدام دارو برای آبسه مقعدی توصیه می‌شود؟
- بهترین پماد برای درمان آبسه مقعدی چیست؟
- درمان خانگی آبسه مقعدی چقدر موثر است؟
- آیا درمان آبسه مقعدی با پیاز توصیه می‌شود؟
- آیا آبسه مقعدی خطرناک است؟
- درمان آبسه مقعدی چند روز طول می‌کشد؟
- اگر آبسه مقعدی بترکد چه کنیم؟
- راه‌های پیشگیری از آبسه مقعدی
- کلام پایانی
- سوالات متداول
آبسه مقعدی چیست؟
مقعد که آخرین بخش از دستگاه گوارش انسان است، از عضلات کف لگن و ۲ اسفنکتر مقعدی (داخلی و خارجی) تشکیل شده است. این اسفنکترها عضلاتی هستند که به منظور کنترل عبور مدفوع باز و بسته می‌شوند.
درون مقعد غدد کوچکی وجود دارد که مایع مخاطی ترشح می‌کنند. انسداد یکی از این غدد می‌تواند باعث ایجاد عفونت و در نهایت آبسه شود. آبسه توده‌ای شبیه به جوش است که پر از چرک بوده و در اطراف مقعد یا رکتوم (راست روده) به وجود می‌آید.
انواع آبسه مقعدی
آبسه بسته به شدت و عمق نفوذ آن به بافت‌ها به ۲ دسته تقسیم می‌شود:
۱. آبسه سطحی
این نوع آبسه که به لایه‌های عمیق پوست نفوذ نمی‌کند معمولا با تورم، قرمزی و درد ناحیه مقعد همراه است. آبسه‌های سطحی اغلب به راحتی درمان می‌شوند، اما ممکن است برای بیمار ناراحتی زیادی ایجاد کنند.
۲. آبسه عمقی
این نوع آبسه به بافت‌های عمیق‌تر نفوذ می‌کند و به همین دلیل می‌تواند درد شدیدتری ایجاد کند. در این مرحله، آبسه به شدت متورم شده و فرد برای نشستن یا حرکت کردن دچار مشکل می‌شود. نکته مهم این است که حتی پس از تخلیه عفونت، احتمال عود مجدد آبسه وجود دارد و ممکن است مشکل دوباره بروز کند.
تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر
هموروئید (بواسیر) و آبسه ۲ بیماری متفاوت هستند. هموروئید یک بیماری غیر عفونی است که به دلیل تورم رگ‌ها در بیرون مقعد یا داخل رکتوم به وجود می‌آید و معمولا با کرم‌های بدون نسخه درمان می‌شود. این بیماری به طور کلی آزاردهنده است، اما خطرناک نیست. در مقابل، آبسه اغلب دردناک‌تر و بزرگ‌تر از هموروئید است و اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به عفونت‌های جدی‌تر منجر شود و علائمی مانند تب و لرز به همراه داشته باشد.
علائم آبسه مقعدی که نباید نادیده بگیرید
شایع‌ترین علامت این بیماری یک جوش متورم و حساس به لمس است که در نزدیکی لبه مقعد قرار دارد و ممکن است قرمز و بسیار دردناک باشد. سایر علائم آبسه عبارت‌اند از:
- سوزش مقعد
- خروج ترشحات چرک مانند از مقعد
- یبوست یا احساس درد هنگام اجابت مزاج
- خونریزی رکتوم
- درد در قسمت پایین شکم
آبسه‌ها ممکن است به علائمی مشابه آنفولانزا مثل خستگی، تب و لرز منجر شوند.
ارتباط آبسه مقعدی و درد لگن
اگر عفونت به عمق بافت‌ها گسترش پیدا کند، فرد ممکن است در ناحیه لگن احساس درد، التهاب و تورم داشته باشد. این درد می‌تواند هنگام نشستن، سرفه کردن یا اجابت مزاج تشدید شود. در مواردی که درد شدید است، مراجعه به پزشک ضروری است.
آبسه مقعدی در مردان
آبسه در مردان شایع‌تر از زنان است و معمولا در بازه سنی ۲۰ تا ۶۰ سال رخ می‌دهد. عواملی مانند سیگار کشیدن و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت و ایدز می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند.
آبسه مقعدی در نوزادان
آبسه یک مشکل نسبتا شایع در دوران نوزادی است. این بیماری بیشتر در نوزادان پسر زیر یک سال رخ می‌دهد، اما می‌تواند در هر ۲ جنس و در هر سنی ایجاد شود. شیوع و فراوانی دقیق آبسه به خوبی مشخص نیست و درمان آن به تشخیص پزشک و سن کودک بستگی دارد.
آبسه مقعدی در کودکان
آبسه در کودکان نیز مانند بزرگسالان به دلیل بسته شدن غدد مقعدی ایجاد می‌شود. این مشکل به صورت یک توده چرکی و صورتی‌رنگ ظاهر می‌شود که ممکن است با جوش اشتباه گرفته شود.
آبسه ممکن است به درد شدید منجر شود و نشستن یا اجابت مزاج را برای کودک دشوار کند. درمان سریع این عارضه ضروری است. چون در صورت تاخیر ممکن است به طور خودبه‌خود پاره شود و درد بسیار شدیدی برای کودک به همراه داشته باشد.
عوارض آبسه مقعدی
از عوارض مهم این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فیستول مقعدی
- آبسه‌های مکرر
- سپسیس (یک عارضه تهدیدکننده حیات که در اثر عفونت ایجاد می‌شود)
- گانگرن فورنیه (یک عفونت باکتریایی جدی در ناحیه پرینه)
اگر علائم هشداردهنده مانند درد شدید، خونریزی مقعدی، تب و لرز را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت آبسه مقعدی
بیشتر آبسه‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که باکتری یا مدفوع در یکی از غدد مقعد به دام بیفتد و باعث عفونت شود. سایر دلایل ابتلا به این عارضه عبارت‌اند از:
- ایجاد ترک‌های کوچک در ناحیه مقعد
- آسیب ناحیه مقعد (برای مثال، هنگام رابطه جنسی مقعدی)
- عفونت‌های مقاربتی (STIs)
- مشکلات پزشکی که بر روده‌ها یا دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند؟
در صورتی که به یکی از مشکلات زیر مبتلا باشید، احتمال دارد دچار آبسه مقعدی شوید:
- بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
- دیابت
- دیورتیکولیت
- ایدز
- سایر عوامل خطر این بیماری عبارت‌اند از:
- بارداری
- سیگار کشیدن
- مصرف پردنیزولون، داروهای ضد سرطان یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- اسهال یا یبوست مکرر
- قرار دادن اشیاء در رکتوم (برای مثال، هنگام رابطه جنسی)
دلایل شیوع بالای آبسه مقعدی در بارداری
در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی که در بدن ایجاد می‌شود، خطر ابتلا به آبسه افزایش می‌یابد. این تغییرات باعث تضعیف پاسخ سیستم ایمنی به عفونت‌ها می‌شوند؛ به طوری که بدن نمی‌تواند به درستی با آن‌ها مقابله کند.
یبوست نیز به عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران بارداری فشار زیادی به مقعد وارد می‌کند که این موضوع عاملی برای ایجاد آبسه در این ناحیه خواهد بود.
علاوه بر این، دیابت بارداری هم می‌تواند احتمال ابتلا به آبسه را افزایش دهد. زنان باردار مبتلا به دیابت به دلیل ضعف سیستم ایمنی بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به انواع عفونت‌ها از جمله آبسه هستند.
راه‌های تشخیص آبسه مقعدی
در صورتی که آبسه روی سطح پوست باشد، پزشک می‌تواند آن را بدون استفاده از ابزار خاصی تشخیص دهد. با این حال، بعضی آبسه‌ها روی سطح پوست قرار ندارند یا در عمق پوست واقع شده‌اند. در این شرایط، پزشک دستکش می‌پوشد و انگشت چرب‌شده خود را وارد رکتوم می‌کند تا به دنبال ناهنجاری‌ها بگردد. همچنین ممکن است از ابزاری به نام اسپکولوم برای باز نگه داشتن دهانه روده و بررسی تمام قسمت‌های آن استفاده کند.
پروکتوسیگموئیدوسکوپی روش دیگری است که به پزشک در کشف آبسه‌های مقعدی کمک می‌کند. در این روش، یک لوله باریک مجهز به دوربین و نور وارد مقعد می‌شود. تست‌های تصویربرداری مثل سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی (MRI) هم می‌توانند برای تشخیص آبسه مفید باشند.
جراحی آبسه مقعدی
جراحی بهترین راه درمان آبسه مقعدی است. در این روش، دکتر جراح عمومی برش کوچکی در پوست اطراف مقعد ایجاد می‌کند تا چرک از طریق آن تخلیه شود.
افرادی که آبسه‌های کوچک دارند می‌توانند این عمل را در یک کلینیک سرپایی با بی‌حسی موضعی انجام دهند. اما آبسه‌های بزرگ ممکن است به بستری شدن در بیمارستان و جراحی تحت بیهوشی نیاز داشته باشند. همچنین کسانی که در معرض خطر عفونت هستند مانند افراد مبتلا به دیابت یا مشکلات سیستم ایمنی باید چند روز در بیمارستان بمانند تا از بهبودی کامل آن‌ها اطمینان حاصل شود.
خروج ترشحات بعد از جراحی آبسه مقعدی؛ چه موقع با پزشک تماس بگیریم؟
خروج ترشحات از محل جراحی کاملا طبیعی بوده و بخشی از روند بهبود زخم محسوب می‌شود. این ترشحات که شفاف و به رنگ زرد روشن هستند، به‌خصوص در چند روز اول پس از جراحی مشاهده می‌شوند. با این حال، اگر متوجه خروج ترشحات غلیظ، چرکی و بدبو شدید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. چون این علائم ممکن است نشانه عفونت یا تشکیل فیستول مقعدی باشند.
چرا آبسه مقعدی بعد از عمل عود می‌کند؟
گاهی‌اوقات ممکن است آبسه بعد از جراحی دوباره عود کند. این اتفاق دلایل مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- پیچیدگی ساختاری آبسه: بعضی آبسه‌ها به قدری عمیق هستند که تشخیص کامل‌شان دشوار است. در نتیجه، ممکن است درمان به طور کامل انجام نشود و آبسه پس از مدتی دوباره برگردد.
- عدم رعایت مراقبت‌های پس از جراحی: رعایت نکردن نکات بهداشتی در دوران نقاهت، یکی از مهم‌ترین دلایل عود آبسه است. تعویض منظم و صحیح پانسمان و رعایت بهداشت در ناحیه مقعد نقش حیاتی در جلوگیری از بازگشت آبسه دارد.
- بیماری‌های زمینه‌ای: ابتلا به بعضی بیماری‌ها مانند کرون و دیابت یا مصرف داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی می‌تواند احتمال عود آبسه را افزایش دهد.
- سبک زندگی: کسانی که سیگار می‌کشند بیشتر از دیگران در معرض خطر عود آبسه هستند.
اگر متوجه عود آبسه شدید، در اسرع وقت برای ویزیت آنلاین جراح عمومی اقدام کنید. پزشک با بررسی وضعیت سلامتی‌تان به شما می‌گوید که به جراحی نیاز دارید یا خیر.
کدام دارو برای آبسه مقعدی توصیه می‌شود؟
پزشک ممکن است داروهای زیر را پس از جراحی تجویز کند:
- آنتی‌بیوتیک: در صورت ضعیف بودن سیستم ایمنی یا گسترش عفونت، به آنتی‌بیوتیک نیاز دارید.
- ملین یا مکمل فیبر: این محصولات از بروز یبوست جلوگیری می‌کنند.
بهترین پماد برای درمان آبسه مقعدی چیست؟
پمادهایی که برای درمان آبسه استفاده می‌شوند معمولا حاوی مسکن و مواد آنتی‌بیوتیک هستند تا به تسکین درد و درمان عفونت و چرک در ناحیه مقعد کمک کنند. اما باید توجه داشت که استفاده از آن‌ها به تنهایی کافی نیست و تخلیه آبسه یک مرحله ضروری برای درمان این بیماری به شمار می‌رود. اگر تخلیه آبسه به تعویق بیفتد، ممکن است بافت‌های اطراف آسیب ببینند و مشکلات جدی‌تری ایجاد شود.
درمان خانگی آبسه مقعدی چقدر موثر است؟
آبسه به ندرت بدون درمان تخصصی بهبود می‌یابد. اگرچه راه‌کارهای خانگی برای درمان این عارضه مفید نیستند، اما بعد از جراحی می‌توانید اقدامات زیادی برای تسریع روند بهبودی خود انجام دهید. به عنوان مثال، استفاده از حمام سیتز پس از هر بار اجابت مزاج می‌تواند به تمیز نگه داشتن ناحیه مقعد کمک کند.
پیشگیری از یبوست هم گام مهمی برای کاهش ناراحتی در دوران بهبودی است. برای تنظیم حرکات روده توصیه می‌شود:
- آب فراوان بنوشید.
- از غذاهای غنی از فیبر استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای فرآوری‌شده بپرهیزید.
آیا درمان آبسه مقعدی با پیاز توصیه می‌شود؟
بعضی افراد به دلیل خاصیت ضد باکتریایی پیاز، از آن برای درمان آبسه استفاده می‌کنند. این روش معمولا به این صورت است که آب پیاز را روی ناحیه مورد نظر می‌مالند یا تکه‌های پیاز را داخل پارچه تمیز قرار داده و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی آبسه می‌گذارند.
با این حال، باید توجه داشت که جراحی همچنان بهترین و موثرترین روش برای درمان آبسه است. به تاخیر انداختن درمان مناسب می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. بنابراین به جای امتحان کردن روش‌های خانگی که اثربخشی و ایمنی آن‌ها تایید نشده، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
آیا آبسه مقعدی خطرناک است؟
آبسه‌ها معمولا جدی یا خطرناک نیستند و به راحتی درمان می‌شوند. با این حال، در صورتی که علائم شما بدتر شد یا پس از درمان بهبود نیافت، بهتر است با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
درمان آبسه مقعدی چند روز طول می‌کشد؟
آبسه‌ای که با جراحی تخلیه شده باشد، معمولا سه تا چهار هفته طول می‌کشد تا کاملا بهبود یابد. اگر آبسه درمان نشود، به فیستول مقعدی دردناک تبدیل می‌شود که ممکن است به جراحی‌های بیشتری نیاز داشته باشد. به گفته انجمن جراحان کولون و رکتوم آمریکا، تقریبا ۵۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری در نهایت دچار فیستول مقعدی خواهند شد.
اگر آبسه مقعدی بترکد چه کنیم؟
هرگز آبسه را دستکاری کنید. چون این کار می‌تواند عفونت را پخش کرده یا وضعیت آبسه را بدتر کند. اگر آبسه به طور اتفاقی پاره شد، بهترین کار این است که ناحیه آسیب‌دیده را تمیز نگه دارید. ابتدا این ناحیه را با آب و صابون بشویید و سپس آن را با یک باند یا گاز استریل بپوشانید. از آنجایی که هنوز احتمال گسترش عفونت وجود دارد، توصیه می‌شود ناحیه مقعد را چند روز تحت نظر بگیرید تا از بهبودی آن مطمئن شوید.
راه‌های پیشگیری از آبسه مقعدی
اطلاعات زیادی در مورد نحوه پیشگیری از آبسه وجود ندارد، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید احتمال ابتلا به آن را کاهش دهید:
- کنترل مشکلات پزشکی که خطر ابتلا به آبسه را افزایش می‌دهند، مانند دیابت یا بیماری‌های التهابی روده
- رعایت بهداشت در ناحیه مقعد و اندام تناسلی
- استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی مقعدی برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های مقاربتی و باکتری‌ها
کلام پایانی
آبسه مقعدی یک وضعیت آزاردهنده و دردناک است که به دلیل مسدود شدن غدد مقعد ایجاد می‌شود. خوشبختانه، این بیماری قابل درمان است و معمولا عوارض جدی ندارد. در بیشتر موارد، تخلیه آبسه از طریق جراحی به تسکین درد و سایر علائم بیماری کمک می‌کند. اما تاخیر در درمان ممکن است مشکلات جدی مانند فیستول مقعدی را به دنبال داشته باشد. اگر مدتی است در ناحیه مقعد احساس درد دارید، پزشکان درمانکده می‌توانند به شما در تشخیص علت مشکل‌تان و درمان مناسب آن کمک کنند.
سوالات متداول
خیر. این بیماری فقط در صورتی به عوارض خطرناک منجر می‌شود که به موقع برای درمان آن اقدام نکنید.
بعد از جراحی حدود سه تا چهار هفته طول می‌کشد تا ناحیه آسیب‌دیده بهبود یابد.
ناحیه مورد نظر را تمیز نگه دارید و برای اطمینان از روند بهبودی آن با پزشک مشورت کنید.
منابع: my.clevelandclinic | medicalnewstoday | healthline
