سرطان سلول بازال که به آن کارسینوم سلول بازال (Basal cell carcinoma) یا به اختصار BCC هم گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین نوع سرطان‌های پوستی است که به دلایل مختلفی از جمله تماس با نور آفتاب، تماس با مواد شیمیایی، قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس یا به علت بیماری‌های عفونی یا ارثی ممکن است به‌وجود بیاید. این سرطان در صورتیکه به موقع تشخیص داده شود از طریق روش‌های مختلفی از جمله جراحی، رادیوتراپی یا به کمک سرما قابل درمان است. در ادامه این مطلب از درمانکده قصد داریم در مورد راه‌های ابتلا به کارسینوم سلول بازال و روش‌های درمان آن بیشتر صحبت کنیم.

سرطان سلول بازال چیست؟

کارسینوم سلول بازال شایع‌ترین نوع سرطان پوست در ایران و جهان است که از طریق سلول‌های پایه (بازال) شروع می شود. به صورت ساده اگر توضیح دهیم وظیفه سلول های پایه که روی لایه اپیدرم قرار دارند، جایگزین کردن سلول‌های جدید با سلول‌های مرده پوست است، اما سرطان سلول بازال منجر به ایجاد تومورهایی در سطح پوست می شوند. این تومورها اغلب مانند زخم، اسکار یا لکه‌های قرمز رنگ دیده می‌شوند.

سرطان سلول بازال اغلب متاستاز نمی‌کند و به سایر سلول‌های بدن سرایت نخواهد کرد اما در موارد خیلی نادر ممکن است به سایر بافت‌های بدن سرایت کند که می‌تواند برای فرد بسیار خطرناک باشد.

بیشتر بخوانید: آفتاب سوختگی و هر آنچه که در موردش باید بدانید

انواع سرطان BCC و علائم ابتلا به سرطان سلول بازال

علائم و نشانه‌هایی که ممکن است در اثر ابتلا به این بیماری ایجاد شود، با توجه به نوع و علت عارضه متفاوت است. بنابراین بهتر است ابتدا با انواع شکل سرطانی سلول بازال آشنا شویم تا نشانه‌های هر کدام را بهتر بشناسیم.

رنگدانه‌ای یا پیگمانته

کارسینوم سلول بازال از نوع رنگدانه‌ای معمولا به صورت نقطه‌های قهوه‌ای، سیاه یا آبی تیره روی پوست ظاهر می‌شود که اغلب این ضایعه‌ها به صورت نقاط برجسته مشاهده می‌شود.

سطحی

نوع سطحی سرطان BCC معمولا به صورت لکه‌ قرمز رنگ روی پوست در پشت یا سینه به‌وجود می‌آید. این لکه‌ها که در ابتدا صاف و به صورت پوسته پوسته مشاهده می‌شود، به رشد خود ادامه می‌دهد و اغلب برجسته می‌شود.

ندولواولسراتیو یا بدون زخم

نوع بدون زخم سرطان سلول بازال که از شایع‌ترین انواع هم محسوب می‌شود، به صورت برجستگی‌های شفاف و همرنگ پوست در مناطقی مانند گردن، گوش‌ها و صورت ظاهر می‌شود. در برخی موارد ممکن است این برجستگی‌ها باعث خونریزی شود و پس از مدتی از بین بروند.

مورفوئیک

در این نوع که کمترین میزان شیوع را دارد، به صورت یک زخم یا اسکار سفید و بدون مرز ظاهر می‌شود و ممکن است پیشروی کند و تغییر شکل دهد.

پایه‌ای سنگفرشی

این نوع از سرطان BCC سلول‌های پایه‌ای و سنگفرشی پوست را درگیر می‌کند. در این نوع که فراگیری کمتری دارد، احتمال متاستاز و سرایت به بافت‌های دیگر بیشتر دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: عوارض لوازم آرایشی برای چشم و پوست

علل ابتلا به سرطان سلول بازال

از مهمترین دلایل سرطان پوست قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) ناشی از نور خورشید یا اشعه ایکس است. در مورد سرطان BCC هم غیر از این نیست. به طور کلی مهمترین عوامل ابتلا به سرطان سلول بازال عبارتند از:

قرار گرفتن در معرض اشعه
آفتاب سوختگی شدید
قرار گرفتن در معرض آرسنیک
عوارض ناشی از اسکار، عفونت، واکسیناسیون، خال کوبی و سوختگی
بیماری های التهابی مزمن پوستی

عوامل خطر ساز

علاوه بر عواملی که می‌تواند باعث ابتلا به سرطان BCC شود، عوامل دیگری هم وجود دارد که می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد از مهمترین عوامل عبارتند از:

داشتن سابقه خانوادگی
داشتن پوست روشن یا نازک که احتمال آفتاب سوختگی آن بیشتر است
داشتن اختلالات پوست یا سندروم‌های ارثی سیستم عصبی یا غدد درون ریز
زندگی در ارتفاعات بالاتر یا مکان‌های آفتابی
مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
افزایش سن و پیری

این مطلب راهم مطالعه کنید: سرطان سلول سنگفرشی (SCC) و هر آنچه که در مورد آن باید بدانید

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

حالا که با نشانه‌ها و علائم بیماری کارسینوم سلول بازال آشنا شدیم، بهتر می‌توانیم زمان مراجعه به پزشک را مشخص کنیم. طبیعی است در صورتیکه هر گونه زخم یا ضایعه مشکوک روی پوست خود مشاهده کردید بهتر است با یک متخصص پوست مشورت کنیم.

توصیه می‌کنیم علائم و شرح حال بیماری خود را به دقت یادداشت کنید تا هنگام مراجعه به پزشک بتوانید وضعیت دقیق بیماری را اعلام کنید.

تشخیص بیماری

همانطور که گفتیم در صورتیکه هرگونه مشکل یا علائمی که پیش از این توضیح دادیم را روی پوست خود مشاهده کردید بهتر است به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا مورد بررسی دقیق‌تری قرار بگیرید.

با توجه به فراوانی سرطان سلول بازال، متخصص پوست سراسر بدن از نوک پا تا سر را بررسی می‌کند تا هر گونه علائمی که مشکوک به این بیماری است را شناسایی کند. در صورت مشاهده هر گونه نشانه مشکوک نوبت به بیوپسی می‌رسد تا با برداشتن نمونه کوچکی از ضایعه بررسی دقیق‌تر زیر میکروسکوپ انجام شود.

در صورتیکه ابتلا به سرطان BCC محرز شود، متخصص پوست برای اطمینان از میزان تهاجمی بودن آن ممکن است آزمایشات دیگری را انجام دهد.

پزشک در هنگام معاینه ممکن است سوالاتی از شما بپرسد، برخی از سوالاتی که به تشخیص بهتر بیماری شما کمک می‌کند عبارتند از:

چه زمانی متوجه ضایعه شدید؟
از زمانیکه متوجه شدید، سرعت رشد آن چگونه بوده است؟
آیا ضایعه دردناک یا همراه با ترشح است؟
آیا کسی در خانواده شما سابقه سرطان پوست دارد؟
روزانه چه مدت در معرض نور خورشید یا پرتوهای دیگر قرار می‌گیرید؟
آیا از داروی خاصی استفاده می‌کنید؟
آیا مواد مخدر مصرف می‌کنید؟
آیا در برابرمواد سمی مانند آفت کش‌ها قرار گرفته‌اید؟

و …

روش‌های درمان کارسینوم سلول بازال

پزشک متخصص پوست بسته به نوع بیماری، محل و میزان گسترش ضایعه ممکن است روش‌های درمانی مختلفی را پیشنهاد کند. از مهمترین راه‌های درمان سرطان سلول بازال عبارت است از:

درمان‌های موضعی

در مورادی که کارسینوم سلول بازال هنوز پیشرفت نکرده و در مراحل سطحی است، می‌توان از طریق کرم یا پمادهای موضعی برای درمان اقدام کرد. داروهای فلوروراسیل (Carac, Fluoroplex, Efudex) از جمله داروهای مورد استفاده در این روش است.

جراحی

یکی از روش‌های رایج درمان سرطان BCC به خصوص در مواردی که بیماری پیشرفت کرده است، روش جراحی است. در این روش پزشک ضایعه و اطراف آن را برمی‌دارد و محل زخم را بخیه می‌کند، به همین دلیل ممکن است زخم کوچکی در محل جراحی باقی بماند.

میکروگرافی

در این روش پزشک یک لایه نازک از محل ضایعه را برمی‌دارد و بافت برداشته شده را بررسی می‌کند تا محل دقیق سرطان را تشخیص دهد، این روش به مراتب تکرار می‌شود تا سلول‌های سرطانی در بافت برداشته شده دیده نشود. در این روش بیشترین میزان بافت سالم نجات داده می‌شود و در مواردی که ضایعه‌ها بزرگ و در نواحی قابل رویت قرار داشته باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کورتاژ و الکتروودسیاسیون

در این روش که به آن لایه‌برداری الکتریکی پوست گفته می‌شود، سطح ضایعه با ابزاری به اسم کورت برداشته می‌شود و سپس سلول پایه با سوزن الکتریکی سوزانده می‌شود. این روش درمانی معمولا برای ضایعه‌های کوچک در محل پا و گوش استفاده می‌شود.

انجماد یا سرد کردن

در این روش از نیتروژن مایع برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. معمولا این روش برای مواردی که ضایعه نازک است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیشگیری از سرطان سلول بازال

همانطور که در مورد علل ابتلا و عوامل خطرساز به سرطان BCC اشاره کردیم، دوری یا کاهش قرار گرفتن در معرض این عوامل بهترین راه پیشگیری و کاهش احتمال ابتلا به این بیماری است. بنابراین از مهمترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان سلول بازال عبارتند از:

اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش
اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
استفاده از کرم ضد آفتاب (دقت کنید که کرم ضد آفتاب برای نوزادان زیر ۶ ماه توصیه نمی‌شود)

بیشتر بخوانید: علائم سرطان پوست، انواع و راه‌کارهای درمان قطعی آن

نتیجه گیری

از آنجایی که سرطان سلول بازال یکی از شایع ترین سرطان‌های پوست محسوب می‌شود، مهم است که در این زمینه توجه بیشتری داشته باشیم.

توصیه می‌کنیم ضمن دوری از علل ابتلا به این بیماری به صورت دوره‌ای حتما پوست خود را معاینه کنید و در صورت مشاهده هرگونه تغییرات با متخصص پوست تماس بگیرید.

فراموش نکنید برای انتخاب یک متخصص پوست و گرفتن وقت مشاوره یا ویزیت می‌توانید از خدمات درمانکده استفاده کنید.

[sibwp_form id=5]