بیماری خود ایمنی از جمله اختلالاتی است که به گونه‌های مختلفی بروز می‌کند و زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با شیوع بیماری کووید ۱۹ بین اختلالات خود ایمنی و ویروس کرونا ارتباطات تازه‌ای شناخته شده است. بنابراین، افراد بیشتری به دنبال این هستند که بدانند بیماری خود ایمنی چیست و چطور می‌شود آن را درمان کرد. در ادامه همراه درمانکده باشید تا به طور مفصل به پاسخ این سوالات بپردازیم.
فهرست محتوا
بیشتر بخوانید: بهترین درمان MS
بیماری خود ایمنی چیست؟
در حالت طبیعی، سیستم ایمنی انسان وظیفه دارد تا از بدن در برابر مهاجمین خارجی، مثل ویروس‌ها، محافظت کند. یعنی با ورود هر گونه نیروی خارجی سلول‌های دفاعی آماده می‌شوند تا با آن مبارزه کنند. بگذارید این‌طور بگوییم که بدن تفاوت بین سلول‌های مفید خودی و مهاجمین را تشخیص می‌دهد.
اما در بدن فرد مبتلا به اختلالات خود ایمنی همه چیز فرق دارد و بدن او به اشتباه بخشی را به عنوان یک مهاجم غیرخودی شناسایی می‌کند. بنابراین، آماده مبارزه با سلول‌های سالم خود می‌شود. شدت و میزان این مبارزه به نوع بیماری بستگی دارد. ممکن است تنها یک عضو درگیر شود یا اینکه تمام بدن گرفتار این اشتباه شوند.
علت بیماری خود ایمنی
به طور کلی، پزشکان هنوز علت اختلالات خود ایمنی را تشخیص نداده‌اند، چرا که این بیماری طیف مختلفی از مشکلات را به وجود می‌آورد. با این حال، علائمی وجود دارند که نشان می‌دهند بعضی از افراد بیشتر دچار آن می‌شوند. عواملی مانند استرس، ژنتیک، استفاده از بعضی از داروها، قرار گرفتن در مجاورت مواد شیمیایی و التهاب همگی می‌توانند درصد بروز این مشکل را افزایش دهند.
از سوی دیگر، رژیم غذایی هم شاید خیلی بی‌تاثیر نباشد، چون گفته می‌شود مصرف زیاد خوراکی‌های پرنمک، غذاهای چرب و شیرینی باعث به وجود آمدن این بیماری می‌شود. همچنین طبق تحقیقات، زنان بیشتر از مردان به اختلالات خود ایمنی دچار می‌شوند و این بیماری در سنین باروری بیشتر رخ می‌دهد.
اگرچه بیشتر انواع این بیماری هنوز نادر هستند و در افراد کمی دیده می‌شوند، اما به دلایل ناشناخته شیوع آن‌ها در حال افزایش بوده و انسان‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
بیشتر بخوانید: علائم، علل و درمان اختلال دو قطبی
علائم بیماری خود ایمنی
همان‌طور که گفتیم، این بیماری می‌تواند به بخش خاصی از بدن آسیب بزند و به همین دلیل علائم مختلفی دارد. ولی بعضی از نشانه‌های زیر در بین افراد مختلف مشترک هستند و در صورت بروز هر کدام، بهتر است برای آزمایش‌های اولیه اقدام کنید:
- ریزش مو
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- درد عضلانی
- وجود ضایعات پوستی
- التهاب و قرمزی
- گزگز شدن و بی‌حسی دست و پا
انواع بیماری خود ایمنی
این بیماری گونه‌های مختلفی را دربر‌می‌گیرد که تعداد آن‌ها رو به افزایش است و شاید بتوان آن‌ها را حدود 80 گونه در نظر گرفت. در ادامه مطلب قصد داریم تعدادی از شایع‌ترین اختلالات خود ایمنی را برای شما شرح دهیم.
1. ام اس (MS)
لیست خود را با معرفی و بررسی یکی از رایج‌ترین و معروف‌ترین این بیماری‌ها، یعنی ام اس شروع می‌کنیم. ام اس نوعی اختلال است که در آن به غلاف محافظ سلول عصبی (میلین) آسیب می‌رسد. در حقیقت، این غلاف باید به عنوان پوشش‌دهنده عمل کند و سلول را از آسیب دور نگه دارد، اما بیماری ام اس عملکرد آن را دچار مشکل کرده و در نتیجه باعث اختلال در پیام‌رسانی بین بدن و مغز می‌شود.
بیماری خود ایمنی ام اس، ابتدا با علائم خفیف‌تری مثل بی‌حسی، ضعف یا گزگز شدن دست و پا خود را نشان می‌دهد. اما با گذشت چند سال پیشرفت می‌کند و پس از آن، ممکن است بیشتر مبتلایان حتی برای راه رفتن هم به کمک نیاز داشته باشند.
بیشتر بدانید: بیماری نقرس چیست؟
2. بیماری سلیاک
مبتلایان به بیماری سلیاک نمی‌توانند غذاها و خوراکی‌های حاوی گلوتن را مصرف کنند. این ماده نوعی پروتئین است که در غذاهای مختلف، مخصوصا در جو و گندم وجود دارد. این بیماری خود ایمنی، در هنگام خوردن گلوتن ظاهر می‌شود. با ورود گلوتن به روده، حس التهاب و سوزش به وجود می‌آید. از نشانه‌های سلیاک می‌توان به درد شکم و اسهال اشاره کرد و نباید آن را با حساسیت به گلوتن اشتباه گرفت. چون این دو کمی شبیه به هم هستند، اما برای تشخیص دقیق‌تر به آزمایش نیاز است.
3. دیابت نوع 1
یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمنی، دیابت نوع 1 است که تغییرات زیادی را در سبک زندگی و رژیم غذایی مبتلایان ایجاد می‌کند. در این اختلال، بدن فرد بیمار به سلول‌های سازنده هورمون انسولین حمله کرده و در نتیجه در کنترل قند خون مشکل ایجاد می‌شود. در صورت عدم توجه، بیماری دیابت خطرناک‌تر شده و به قلب، چشم و کلیه‌ها آسیب جدی می‌زند.
4. روماتیسم مفصلی
افرادی که با روماتسیم مفصلی دست و پنجه نرم می‌کنند، حتما نشانه‌هایی مثل گرما، قرمزی و دردهای مفصلی را تجربه کرده‌اند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله کرده و دردهای شدیدی را ایجاد می‌کند. علائم روماتیسم به مرور زمان شدیدتر شده و ممکن است فرد را از لحاظ روحی هم تحت تاثیر قرار دهد.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی آرتریت پسوریاتیک چگونه است؟
5. التهاب روده
التهاب روده را نمی‌توان فقط یک نوع بیماری در نظر گرفت، چرا که مدل‌های متفاوتی دارد که هر کدام به قسمت‌های مختلفی از دستگاه گوارش آسیب می‌زند. برای مثال، یک بیماری به نام کرون وجود دارد که می‌تواند حس سوزش را از دهان تا معقد ایجاد کند یا گونه دیگری از بیماری خود ایمنی به نام کولیت زخمی (کولیت اولسراتیو)، فقط روده بزرگ و راست روده را درگیر می‌کند.
6. التهاب عروق
نوع دیگری از التهاب وجود دارد که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به رگ‌های خونی حمله می‌کند. در نتیجه، رگ‌ها مسدود شده و فشار خون کمتر می‌شود.
7. لوپوس منتشر
شاید بسیاری از ما لوپوس منتشر را به خاطر ایجاد دانه‌هایی که روی پوست به وجود می‌آورد، بشناسیم و فکر کنیم که فقط باعث مشکلات پوستی می‌شود. اما علاوه بر این، اندام‌های دیگری مانند مغز، مفاصل و کلیه‌ها را هم درگیر می‌کند. بنابراین، بهتر است در صورت بروز درد در مفاصل یا احساس خستگی شدید به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: علائم ام اس چیست؟
8. کم خونی مزمن
کم خونی یکی انواع بیماری‌های خود ایمنی است که به خاطر کمبود نوعی از پروتئین به وجود می‌آید. سلول‌های معده وظیفه ساختن این پروتئین را بر عهده دارند که جهت جذب ویتامین B12 ضروری است. در صورت کمبود این ویتامین، فرد نمی‌تواند به طور مناسبی DNA را سنتز کند و به کم خونی مبتلا می‌شود. از نشانه‌های این بیماری می‌توان به کاهش وزن، سرگیجه، ضعف، بی‌حسی دست و پا، رنگ‌پریدگی و تنگی نفس اشاره کرد.
9. بیماری آدیسون
از شایع‌ترین اختلالات خود ایمنی، بیماری آدیسون است که غدد کلیوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این غدد باید هورمون‌های آلدوسترون و کورتیزول را تولید کنند تا نسبت کربوهیدرات و قند به درستی تنظیم شود. پس اگر این هورمون‌ها کم باشند، فرد دچار کاهش وزن، ضعف و افت قند خون می‌شود.
10. سندرم شوگِرن
شاید نام این اختلال برای شما آشنا نباشد، ولی جزء مهم‌ترین بیماری‌های خود ایمنی به حساب می‌آید. فرد مبتلا معمولا دچار خشکی چشم، خشکی دهان و درد مفاصل می‌شود. چون این بیماری نه تنها مفاصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به غده‌هایی که چشم و دهان را مرطوب نگه می‌دارند هم آسیب می‌رساند.
11. تیروئیدیت هاشیموتو
بیماری خود ایمنی تیروئید در افراد زیادی دیده می‌شود و در مراحل اولیه، درمان نسبتا قابل کنترل‌تری دارد. این بیماری در تولید هورمون تیروئید تغییراتی به وجود می‌آورد و باعث کم کاری آن می‌شود. تیروئیدیت هاشیموتو با علائم مختلفی مثل خستگی، افزایش وزن، ریزش مو یا التهاب غده تیروئید همراه است.
بیشتر بخوانیم: تست ام اس انلاین
12. گِرِیوْز
این بیماری هم غده تیروئید را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث تولید بیش از اندازه هورمون‌های آن می‌شود. افزایش هورمون‌های تیروئید می‌تواند فعالیت‌های بدن را شدیدتر کند و علائمی مانند کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، برافروختگی و حساسیت به گرما را به وجود بیاورد. بیرون‌زدگی چشم‌ها از نشانه‌های رایج گریوز است.
نحوه تشخیص بیماری خود ایمنی
با توجه به نکات ذکر شده، این اختلال می‌تواند تا 80 نوع بیماری را دربرداشته باشد که هر کدام علائم متفاوتی را نشان می‌دهند. البته بعضی از آن‌ها نشانه‌های مشابهی دارند و همین موضوع تشخیص را کمی سخت‌تر می‌کند. در ضمن، هیچ آزمایش دقیقی وجود ندارد که به شما بگوید دچار این بیماری شده‌اید.
بنابراین، برای تشخیص اختلال باید به پزشک متخصصی مراجعه کنید که در آن بخش از بدن دچار ضعف هستید. مثلا اگر سوزش روده یا معده دارید، باید بهترین متخصص گوارش و کبد شما را ویزیت کند تا مشخص شود که آیا به بیمار های خود ایمنی دچار هستید یا خیر. پزشکان انواع مختلفی از معاینات جسمی و آزمایش‌ها را انجام می‌دهند تا از طریق دنبال کردن نشانه‌ها یا وجود آنتی‌بادی‌های خاص، متوجه نوع بیماری شوند.
بیشتر بخوانید: بیماری ام اس چیست؟
درمان بیماری خود ایمنی
از آنجا که این بیماری‌ها بخش‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، نمی‌توان برای آن‌ها درمان یکسانی در نظر گرفت. همچنین هیچ راهی برای درمان قطعی خود ایمنی وجود ندارد و روش‌های درمانی غالبا فقط علائم بیماری را کنترل می‌کنند. اما بعضی از درمان‌ها را می‌توان به عنوان راه مقابله با بیماری در نظر گرفت که برای اکثر گونه‌های این اختلال کاربرد دارند. این موارد به شرح زیر هستند:
- داروهای مسکن و ضدالتهاب: جهت کاهش درد
- کورتیکواستروئیدها: جهت کاهش التهاب یا رفع علائم حمله‌ی سیستم ایمنی
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: جهت کاهش فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی
- فیزیوتراپی: جهت افزایش تحرک
- کنترل بیماری: مانند تزریق انسولین در دیابت
- جراحی: مانند درمان انسداد روده
راه پیش‌گیری از بیماری خود ایمنی
در ابتدای مطلب عنوان کردیم که بیشتر این بیماری‌ها ریشه وراثتی دارند و شاید نتوان به طور قعطی از آن ها دور ماند. اما با اقدامات پیش‌گیرانه حتما تا حد زیادی موفق به کنترل آن‌ها خواهید شد. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که چکاپ سالانه را فراموش نکنید و در صورت احساس هر گونه علائم غیرطبیعی به پزشک مراجعه کنید. همچنین داشتن تغذیه مناسب و رژیم غذایی سالم و مقوی، بهترین راه مقابله با بیماری‌های خود ایمنی و سایر بیماری‌های مزمن است.
بیشتر بدانید: بیماری سلیاک چیست؟
سوالات متداول
سیستم ایمنی از اندام‌ها و سلول‌هایی تشکیل شده است که از بدن در برابر باکتری‌ها، انگل‌ها، ویروس‌ها و سلول‌های سرطانی محافظت می‌کنند. بیماری خود ایمنی زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اندام‌ها و بافت‌های سالم حمله می‌کند. دقیقا مشخص نیست که چرا سیستم ایمنی این کار را انجام می‌دهد.
اگر سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم پوست حمله کند، به بیماری خود ایمنی پوستی مبتلا می‌شوید. انواع مختلفی از این بیماری‌ها وجود دارد که بعضی از آن‌ها عبارتند از: پسوریازیس، اسکلرودرمی، لوپوس پوست، درماتومیوزیت و بیماری بهجت. درمان بیماری خود ایمنی پوستی شامل مدیریت علائم، کاهش فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی و جلوگیری از عوارض مرتبط با بیماری است. کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، رایج ترین داروهای تجویز شده برای اختلالات پوستی خود ایمنی هستند.
تحقیق در مورد طول عمر بیماران خود ایمنی نشان داده است که در اکثر موارد بیماری‌های خود ایمنی کشنده نیستند و روی طول عمر افراد تاثیر نمی‌گذارند. با این حال، بعضی از این اختلالات به مرگ بیمار یا بروز عوارض تهدیدکننده حیات منجر می‌شوند، اما این بیماری‌ها نادر هستند.
شما باید با توجه به بخشی از بدنتان که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است، پزشک خود را انتخاب کنید. اگر ابتدا به دکتر عمومی مراجعه کنید، او می‌تواند شما را به متخصص مربوطه ارجاع دهد.
کلام پایانی درباره بیماری خود ایمنی
امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. ما در این مقاله سعی کردیم به این سوال که بیماری خودایمنی چیست پاسخ دهیم و شما را با شایع‌ترین انواع آن آشنا کنیم. شما می‌توانید در صورت بروز این نشانه‌ها، با پزشکان درمانکده در ارتباط باشید و حتی به صورت آنلاین با آن‌ها درباره بهترین دارو برای بیماری خود ایمنی مشورت کنید. جهت رزرو نوبت از دکتر روماتولوژی و یا گرفتن مشاوره آنلاین از بهترین متخصص روماتولوژی کلیک کنید.
