اختلال دو قطبی در کودکان معمولا با بیش فعالی اشتباه گرفته می‌شود. این موضوع یک نگرانی عجیبی در والدین ایجاد می‌کند. کودکان بیش فعال (ADHD)، ممکن است در برخی علائم با بیماران دو قطبی مشترک باشند؛ اما به طور کامل با این بیماران تفاوت دارند. اختلالات دو قطبی در کودکان به اندازه بیش فعالی شایع نیست. این مقاله از مجله درمانکده به بررسی بیماری روانی دو قطبی در کودکان پرداخته است.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در کودکان و نوزادان؛ علائم، نحوه تشخیص و راه‌کارهایی برای پیشگیری از آن
اختلال دو قطبی در کودکان چیست؟
اختلال دو قطبی در کودکان (bipolar disorder in children) نوعی اختلالات مغزی است که باعث تغییرات غیر عادی در رفتار، خلق و خو و حتی سطح انرژی آنها می‌شود. این تغییرات بحدی است که کودک برای ارتباط برقرار کردن با دیگران، انجام تکالیف مدرسه و کارهای روزمره به طور جدی با مشکل مواجه است. آنها در مواجه با فراز و نشیب‌هایی زندگی، نسبت به سایر کودکان واکنش‌های بسیار متفاوت‌تری نشان می‌دهند. برای مثال ممکن است به دلیل بروز مشکلی نه چندان جدی، افکار خودکشی داشته باشند یا بخواهند به خود یا دیگران آسیب وارد کنند. پزشکان اصطلاحا می‌گویند بیمار در فاز «اپیزود افسردگی» است.
گاهی اوقات نیز آنها در برابر برخی اتفاقات احساس شادی بسیار زیاد و نامعقولی از خود نشان می‌دهند. متخصصان به این رفتار «اپیزود شیدایی» می‌گویند.
بیشتر بخوانیم: معرفی انواع داروی ضد افسردگی
چه چیزی باعث بروز اختلالات دوقطبی در کودکان می‌شود؟
به نظر می‌رسد افرادی که یکی از اعضای خانواده تحت تاثیر این بیماری قرار دارد، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند. البته نمی‌توان اختلال دو قطبی در کودکان را صرفا به عوامل ژنتیکی نسبت داد. ناملایمات زندگی، آسیب‌های شدید روحی و استرس از دیگر فاکتورهایی هستند که ریسک بروز این این بیماری روانی در کودکان را افزایش می‌دهند. مثلا مرگ یکی از اعضای خانواده یا سوء استفاده از کودکان.
با این حال محققان دقیقا نمی‌توانند بگویند که چرا برخی افراد دچار اختلال دو قطبی می‌شوند.
بیشتر بدانید: زندگی و ازدواج با فرد مبتلا به بیماری دوقطبی چگونه کنترل می شود؟
بیشتر بخوانیم: بیماری روانی ارثی
علائم اختلال دو قطبی در کودکان چه چیزهایی هستند؟
اختلال دو قطبی در کودکان با توجه به دوره افسردگی شدید و شیدایی می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
علائم اختلال دو قطبی در کودکان؛ دوره‌های افسردگی شدید
- کاهش علاقه به خوشی‌های زندگی. بسیاری از والدین آن را با احساس کسالت شدید در فرزندشان توصیف می‌کنند.
- احساس آشفتگی و بیقراری. در این حالت کودک با کوچکترین عاملی به شدت از خود واکنش نشان می‌دهد؛ در واقع تحریک‌پذیری بالایی دارند.
- تغییر اشتها. خیلی کم یا زیاد می‌خورند.
- اختلالات خواب که می‌تواند شامل زیاد خوابیدن تا نخوابیدن باشد.
- کاهش سطح انرژی در طی روز
- احساس بی‌علاقگی نسبت به چیزهایی که قبلا برایشان مهم بود.
- گوشه‌گیری
- نسبت به پاسخ منفی و شکست خوردن، بسیار حساس هستند.
- در مدرسه عملکرد خوب و قابل قبولی ندارند.
- نسبت به خودشان احساس منفی دارند.
- ناتوانی در تمرکز کردن
- احساس گناه کردن
- احساس بی‌ارزش بودن
- فعالیت‌های خود را بسیار کند و بی‌علاقه انجام می‌دهند.
- تمایل به خودکشی یا آسیب زدن به دیگران دارند.
- احساس غمگینی و گریه‌های مکرر
- ممکن است به طور مکرر از دردهای فیزیکی و جسمانی مانند شکم درد، سردرد و دردهای عضلانی شکایت کنند.
بیشتر بخوانیم: ارتباط افسردگی با مشکلات گوارشی
علائم اختلال دو قطبی در کودکان؛ دوره شیدایی
- سطح بسیار بالای انرژی
- بسیار سرکش هستند و نافرمانی می‌کنند.
- کاهش قابل توجه ساعات خواب
- احساس عزت نفس بیش از حد و بیمارگونه
- بسیار پرحرف و در عین حال سریع صحبت می‌کند؛ بطوریکه کلمات به همدیگر می‌چسبند و برای مخاطب قابل فهم نیست.
- مشارکت بیش از حد در فعالیت
- حواس‌پرتی
- تمایل برای انجام کارهایی که خطر بالایی دارند مثل مصرف مواد مخدر.
- افکار مسابقه‌ایی. این عارضه با سریع فکر کردن متفاوت است. شاید بهتر باشد به آن پرش افکار بگوییم. در این حالت فرد در فکر خود خیلی سریع از ایده‌ایی به سراغ ایده‌ایی دیگر می‌رود. این ایده‌ها کاملا از یکدیگر جدا هستند.
بیشتر بخوانیم: فیبروز سیستیک و هر آنچه باید درباره آن بدانید
تشخیص اختلال دو قطبی کودکان چگونه است؟
هیچ نوع آزمایش خون یا آزمایش تصویری مانند MRI مغز نمی‌تواند به تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان کمک کند. روانپزشک کودکان معمولا برای بررسی و رد سایر احتمالات پزشکی این آزمایشات را درخواست خواهد کرد.
روانپزشکان و روانشناسان معمولا هنگام شرح حال گرفتن از والدین درباره خلق و خوی کودک، الگوهای خواب، سطح انرژی، مشکلات رفتاری و همچنین سابقه بیماری دو قطبی در خانواده سوال می‌کنند. آنها برای دریافت اطلاعات جزیی و دقیق‌تر آزمایش‌هایی را برای بررسی مشکلات یادگیری، گفتار و تفکر تجویز خواهند کرد.
بیشتر بدانید: قرص کتوتیفن چیست؟
بیشتر بخوانیم: ۱۵ تاثیر افسردگی روی سلامت
درمان اختلال دو قطبی در کودکان چگونه است؟
درمان اختلال دو قطبی در کودکان چند وجهی است؛ یعنی متخصص از تکنیک‌های مختلف برای کنترل بیماری استفاده می‌کند. در حال حاضر دارو درمانی و روان درمانی به عنوان رایج‌ترین تکنیک‌های درمان این اختلال مورد توجه روانپزشک قرار می‌گیرند.
دارو درمانی
متخصصان از دارو برای درمان بزرگسالان استفاده می‌کنند؛ با این حال ممکن است این داروها را با دوز بسیار پایین برای کودکان و نوجوانان نیز تجویز کنند. این داروها به تثبیت خلق و خو در بیمار کمک می‌کنند. با بروز هرگونه عوارض باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. قطع خودسرانه این داروها می‌تواند عوارض ناشی از بیماری را افزایش دهد. برای اینکار می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با روانپزشک کودکان ارتباط برقرار کنید و در وقت خود صرفه‌جویی کنید.
بیشتر بخوانیم: اختلال شخصیت نمایشی چیست و چطور باید با آن مقابله کرد؟
روان درمانی
روان‌درمانی همه آن تکنیک‌هایی است که به کودک کمک می‌کند تا درک درستی از احساسات و افکار خود داشته باشد. این شیوه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آموزش‌های روانی (Psychoeducation): بیمار یاد می‌گیرد که چگونه از سلامت روانی خود حفاظت کند. این تکنیک شبیه تربیت بدنی است. حرکات تربیت بدنی، جسم را می‌سازند و آموزش‌های روانی روی سلامتی ذهن تمرکز دارند.
- درمان‌های خانواده محور یا FFT) Family-focused therapy). در این شیوه بیمار و اعضای خانواده در کنار هم آموزش می‌بینند تا درک درستی از بیماری، علائم و شیوه‌های کنترل آن داشته باشند.
- کرونوتراپی (Chronotherapy). در این تکنیک متخصص سعی می‌کند تا چرخه خواب کودک تنظیم شود؛ یعنی هر روز سر ساعت معینی بخوابد و بیدار شود.
- ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT). هدف متخصص این است که بیمار با استفاده از این تکنیک درمانی اهمیت برنامه روزمره خود را درک کند، مثلا داروها را به موقع مصرف کند و موقعیت‌های استرس‌زا را کنترل نماید.
بیشتر بخوانیم: علائم، علل و درمان اختلال دو قطبی
روش پیشگیری از اختلال دو قطبی در کودکان
متاسفانه راهی برای پیشگیری از اختلال دو قطبی در کودکان و بزرگسالان وجود ندارد؛ به دلیل اینکه متخصصان دقیقا نمی‌دانند علت اصلی بروز این بیماری چیست.
پدر و مادرها چگونه می‌توانند به فرزند مبتلا به دو قطبی کمک کنند؟
- برنامه دارویی فرزندتان را به دقت کنترل کنید.
- تکنیک‌های روان درمانی مانند خانوداه درمانی را جدی بگیرید.
- معلمان را از مشکل فرزند خود آگاه کنید.
- حواستان به عوارض جانبی داروها باشد.
- به آنها در کنترل ریتم روزانه کمک کنید و همراه آنها باشید. مثلا سر ساعت خاصی غذا بخورید، بخوابید و بیدار شوید و یا ورزش کنید.
- به فرزندتان اطمینان دهید که بدون هیچ قضاوتی به حرف‌های او گوش می‌کنید.
بیشتر بخوانیم: تب در کودکان؛ علت‌ها و راه‌های درمان تب کودک
بیشتر بخوانیم: اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک چیست؟
سخن آخر
بیماری دو قطبی در کودکان برای والدین استرس‌زا است. مهمترین قدم برای مقابله با آن پذیرش بیماری است. به یاد داشته باشید این کودکان به دلیل بیماری رفتارهای نامتعارف از خود نشان می‌دهند و پس از آن احساس شرمندگی دارند. موضوع مهم‌تر دیگر این است که اطرافیان و جامعه هم درک درستی از بیماری داشته باشند و دست از سرزنش کودک و والدین آنها بردارند. این والدین و همچنین کودکان آنها در آنچه که اتفاق می‌افتد، تقصیری ندارند.
سایت درمانکده با شناسایی نیاز مردم در گرفتن نوبت پزشکی با فراهم ساختن امکان رزرو نوبت آنلاین مطب پزشکی و امکان مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان کار مراجعین را آسان کرده است.
بیشتر بخوانیم: روانشناسی کودکان برای چیست؟
سوالات رایج
اوایل نوجوانی و شروع بزرگسالی، شایع‌ترین سن برای ابتلا به این بیماری روانی است. با این حال برخی کودکان در سنین پایین‌تر نیز ممکن است با این بیماری درگیر شوند.
این بیماری قابل کنترل است اما به طور قطعی درمان نمی‌شود
اگر این بیماری درمان نشود، احتمال بستری شدن بیمار وجود دارد. گاهی اوقات شدت بیماری به حدی است که فرد به خودش یا دیگران آسیب وارد می‌کند.
منبع: my.clevelandclinic.org | chadd.org | nimh.nih.gov
