احتمالاً تا به حال کودکان زیادی را دیده‌اید که پاهای آن‌ها حالتی ضربدری دارد و به شکل نامتعارفی راه می‌روند یا می‌ایستند. مشکلی که موجب نزدیک شدن زانوها به هم می‌شود و ظاهری ناموزون به پاها می‌بخشد. تشخیص زانوی ضربدری در سال‌های ابتدایی زندگی و همچنین انجام حرکات اصلاحی و ورزش‌های کاربردی می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کند. اما علت زانوی ضربدری و روش‌های درمان این مشکل چیست؟ در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با هر آن چیزی که لازم است در مورد زانوی ضربدری بدانید آشنا شوید.

زانوی ضربدری چیست؟

زانوی ضربدری نوعی اختلال است که موجب می‌شود زانوها از راستای طبیعی خود خارج شوند و به سمت داخل چرخش پیدا کنند. درواقع زمانی که فرد مبتلا به این اختلال در مقابل شما می‌ایستند، زانوهای فرد به هم نزدیک و مچ چا نسبت به هم فاصله دارد. بیشتر از 20 درصد کودکان 3 ساله با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند و در اکثر مواقع اختلال بعد از 7 سالگی خود به خود برطرف می‌شود. اما در برخی شرایط خاص نیز نشانه‌های بیماری تشدید پیدا می‌کند و نیاز به درمان تخصصی دارد. نزدیک شدن زانوها در افراد مبتلا به این اختلال موجب ایجاد درد و آسیب در دراز مدت خواهد شد.

بیشتر بخوانید: علت تغییر شکل زانو چیست؟

زانوی ضربدری موجب می‌شود تا زانوها از راستای طبیعی خارج شوند — زانوی ضربدری موجب نزدیک شدن زانوها به هم و ایجاد فاصله بین قوزک پاها می‌شود.

بیشتر بدانید: استئوکندریت دیسکان چیست؟

علائم و نشانه‌های زانوی ضربدری

بارزترین علائم زانوی ضربدری نزدیک شدن زانوها به هم و ایجاد فاصله بین قوزک 2 پا است. از طرف دیگر فردی که با این اختلال روبرو می‌شود، معمولاً به گونه‌ای خاص راه می‌رود و در برخی از بخش‌های پا دردهایی را احساس می‌کند. بیشتر بیمارانی که با این مشکل مواجه هستند، از ظاهر پاها و همچنین طریقه راه رفتن خود ابراز نارضایتی می‌کنند. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین علائم ضربدری بودن زانو آشنا شوید.

درد زانو
درد لگن
درد مچ پا
ناتوانی در جفت کردن پاها در زمان ایستادن
سفت شدن مفاصل و احساس درد
کاهش دامنه حرکتی در لگن
مشکل در دویدن و راه رفتن
بی‌ثباتی زانو
آرتریت پیش‌رونده زانو در بزرگسالان

بیشتر بخوانید: شایع‌ترین علل درد کنار زانو

علت بروز زانوی ضربدری

معمولاً زانوی ضربدری یک بیماری مادرزادی است و گاهی اوقات نیز پس از ضربه یا عفونت ایجاد می‌شود. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین دلایل ضربدری بودن زانوها آشنا شوید.

نارسایی کلیه
کمبود کلسیم
کوتاهی عضله دو سر ران
نشستن به صورت قورباغه‌ای
آسیب به زانو
آرتریت
عفونت استخوان
راشیتیسم
ژنتیک
آسیب صفحه رشد
تومورهای خوش‌خیم استخوانی
شکستگی زانو
اضافه وزن
صافی کف پا
سوءتغذیه در سنین 4 و 5 سالگی

بیشتر بخوانید: آسیب acl چیست و چگونه درمان می‌شود؟

زانوی ضربدری بدلیل نشستن به صورت قورباغه ای — نشستن کودک به صورت قورباغه ای یا W یکی از عوامل ایجاد زانوی ضربدری است.

بیشتر بخوانید: خالی کردن زانو و هرآنچه که باید بدانید

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک شما دارای یکی از شرایط زیر است، بهتر است هر چه زودتر از یک متخصص زانو یا جراح ارتوپد اطفال کمک بگیرید.

ضربدری بودن پاها قبل از 2 سالگی
تشدید علائم بعد از 7 سالگی
نامتقارن بودن پاها
متفاوت بودن طول پاها
احساس درد در زانو یا لگن
اختلال در راه رفتن

بیشتر بخوانید: سندروم پلیکا و شناخت بیشتر آن

روش‌های درمان زانوی ضربدری

بیشتر کودکانی که در سنین 2 تا 4 سال به اختلال زانوی ضربدری مبتلا می‌شوند، با افزایش سن و در حدود 7 تا 8 سالگی بهبود پیدا می‌کنند. برخی از کودکان نیز ممکن است به دلیل مشکلاتی جدی که در سلامتی زانوها وجود دارد، با افزایش سن مشکلات بیشتری را تجربه کنند.
در مواردی که کودک در کنار ضربدری بودن زانو، درد و یا مشکلاتی جدی در راه رفتن و دویدن دارد، لازم است بعد از 10 سالگی تحت عمل جراحی قرار بگیرد. اگر اختلال زانوها ناشی از راشیتیسم باشد، معمولاً اضافه کردن ویتامین D و کلسیم به رژیم غذایی کودک می‌تواند به درمان بیماری کمک کند. راشیتیسم یک بیماری ژنتیکی است که در کنار استفاده از مکمل‌ها به درمان تخصصی توسط متخصص غدد نیاز دارد. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین روش‌های درمان این مشکل آشنا شوید.

درمان دارویی

اگر بیمار دارای بیماری زمینه‌ای باشد، لازم است در کنار انجام حرکات اصلاحی زانوی ضربدری حتماً از داروها و مکمل‌های خاصی نیز در برنامه درمانی خود استفاده کند.

بیشتر بخوانید: ایمپلنت زانو؛ از نظر جنس و مواد تشکیل دهنده

ورزش زانوی ضربدری

مطالعات نشان می‌دهد که انجام برخی ورزش‌ها و حرکات اصلاحی زانوی ضربدری می‌تواند به تقویت عضلات پا و درمان این مشکل کمک کند. کلیه حرکات ورزشی و اصلاحی فرد بیمار باید زیر نظر پزشک ارتوپد و فیزیوتراپیست انجام شود و با توجه به شرایط فرد و علائمی که دارد طراحی شود.

شما عزیزان می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با دکتر ارتوپد از دکتر راهنمایی کسب کنید.

استفاده از کفی طبی

در بسیاری از مواقع پزشک برای درمان زانوی ضربدری از کفی‌های طبی مخصوصی استفاده می‌کند. در این روش فرد باید کفی را داخل کفش خود قرار دهد تا شرایط راه رفتن و ایستادن بیمار به تدریج اصلاح شود.

استفاده از زانوبند

روش بعدی برای درمان اختلال ضربدری بودن زانو استفاده از زانوبندهای مخصوص است. این زانو بندها معمولاً شب‌ها استفاده می‌شوند و برای اصلاح ظاهر پاها در افرادی که سابقه خانوادگی دارند، بسیار مؤثر است.

بیشتر بخوانید: علت خشکی زانو چیست؟ علائم، نشانه‌ها، راه‌های تشخیص و درمان خانگی

کاهش وزن

از آن جایی که افزایش وزن و چاقی می‌تواند موجب ایجاد اختلال در زانوها شود، کم کردن وزن نیز می‌تواند به درمان این بیماری کمک زیادی کند. درواقع اضافه وزن موجب ایجاد فشار مضاعف به زانوها و تشدید این اختلال می‌شود. فرد بیمار باید در کنار انجام سایر روش‌های درمان حتماً با ورزش و رژیم غذایی مناسب نیز به وزن ایده آل برسد.

جراحی پاها

در اکثر مواقع درمان زانوی ضربدری نیاز به عمل جراحی ندارد. اما اگر این مشکل همراه با درد و اختلال در راه رفتن باشد، بهتر است فرد تحت جراحی قرار بگیرد. جراحی زانو معمولا به دو صورت اتصال صفحه رشد و روش استئوتومی دیتال فمورال انجام می‌شود. در جراحی اتصال صفحه رشد یا هدایت شده با استفاده از منگنه‌های کوچکی یک طرف صفحه رشد در نزدیکی زانو بسته می‌شود تا طرف دیگر نیز به آن برسد.

این روش درمان معمولاً در کودکانی که هنوز در سن رشد هستند، انجام می‌شود. جراحی استئوتمی نیز با بریدن و تغییر موقعیت استخوان ران انجام می‌شود. این روش بیشتر برای بزرگسالانی که هیچگونه رشدی ندارید، کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: دکتر ارتوپد برای چیست؟

روش‌های تشخیص زانوی ضربدری

برای تشخیص زانوی ضربدری لازم است یک متخصصی ارتوپدی سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را بررسی کنید. سپس علاوه بر معاینه فیزیکی پاها و بررسی نحوه راه رفتن بیمار، تصویر اشعه ایکس یا EOS در حالت ایستاده از پاها گرفته می‌شود. این تصاویر رادیولوژیکی از باسن تا مچ پا هستند و به پزشک کمک می‌کنند تا علت اصلی مشکل و محل تغییر شکل یافته را تشخیص دهد.
اگر فرد بیمار یک کودک 2 تا 4 سال باشد که درد و مشکل جدی نداشته باشد، نیاز به هیچگونه آزمایشی نیست، زیرا در اکثر مواقع این مشکل بعد از چند سال برطرف می‌شود. در صورتی که کودک نمی‌تواند به خوبی پاها را صاف نگه دارد، میدان چرخش یک زانو نسبت به زانوی دیگر بیشتر باشد و کودک در راه رفتن و دویدن مشکل داشته باشد، باید رادیوگرافی از پاها انجام شود.

بیشتر بخوانید: ورم زیر زانو؛ عارضه‌ای حاصل از تولید اضافی مایع سینوویال

عوارض زانوی ضربدری

به طور معمول عوارض زانوی ضربدری در همه افراد مشاهده نمی‌شود؛ اما به هر حال ممکن است برخی افراد با مشکلات جدی‌تری مواجه شوند. در ادامه می‌توانید با برخی از مهم‌ترین عوارض ضربدری بودن زانو آشنا شوید:

سفت شدن مفاصل
زانودرد
در رفتگی کشکک زانو
اختلال در راه رفتن
آرتروز زودرس
کوتاهی قد
تغییر شکل پا
درد در ناحیه ران و قوزک پا

بیشتر بخوانید: علت سوزش زانو چیست؟ آیا باید نگران سوزش زانو باشم؟

خاتمه

در این مقاله از درمانکده سعی کردیم تا به مهم‌ترین دلایل ایجاد این مشکل و همچنین روش‌های درمان این اختلال اشاره کنیم. در اکثر مواقع زانوی ضربدری یک مشکل زودگذر است و بعد از چند سال به خودی خود برطرف می‌شود. اما در صورتی که این اختلال با درد و مشکلات دیگر همراه شود، نیاز به درمان و شناسایی زودهنگام دارد.

منابع: kidshealth، jeremyburnhammd

پزشکان برتر: دکتر افشین طاهری اعظم | دکتر رامین ارژنگ | دکتر شهرام شیروانی بروجنی | دکتر مرتضی رمضانی | دکتر رامین طالبیان خراسانی