گاهی‌اوقات استرس روانی یا آسیب عاطفی میتواند علائم جسمی ایجاد کند. در این حالت، علائم واقعی هستند، اما ممکن است درک یا تشخیص آن‌ها برای دیگران دشوار باشد. این علائم در گذشته به نام «هیستری» شناخته می‌شدند، اما امروزه به آن‌ها «اختلال تبدیلی»، «اختلال نورولوژیک عملکردی» یا «اختلال FND» می‌گویند.
در این مقاله از مجله سلامت درمانکده با شایع‌ترین علائم و دلایل اختلال عصبی عملکردی آشنا می‌شوید و در مورد نحوه درمان آن اطلاعات کسب می‌کنید. اگر فکر می‌کنید به این اختلال مبتلا هستید، ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
فهرست محتوا
اختلال تبدیلی چیست؟
هیستری تبدیلی یک اختلال روانی است که بیش از یک قرن پیش توسط زیگموند فروید توصیف شد. این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که فرد علائم جسمی موقتی مانند نابینایی یا فلج را بدون دلیل مشخصی تجربه کند. اگرچه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما محققان بر این باورند که در پاسخ به موقعیت‌های استرس‌زا یا آسیب‌های روانی ایجاد می‌شود.
اختلال تبدیلی در dsm5 یا راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یک نوع اختلال علائم جسمانی در نظر گرفته می‌شود. این اختلال علائم جسمی واقعی ایجاد می‌کند و به همین دلیل افراد مبتلا به آن نمی‌توانند علائم خود را فقط با تلاش یا فکر کردن کنترل کنند.
آمارها نشان می‌دهد که اختلال نورولوژیک عملکردی یک بیماری روانی نسبتا نادر است و سالانه از هر ۱۰۰ هزار نفر ۲ تا سه نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
انواع اختلالات تبدیلی
مدت زمانی که علائم اختلال نورولوژیک عملکردی را تجربه می‌کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- سن
- شدت علائم
- زمان شروع درمان
بر این اساس، اختلال تبدیلی در روانشناسی به ۲ دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شود:
- اختلال تبدیلی حاد: به وضعیتی گفته می‌شود که علائم کمتر از ۶ ماه ادامه داشته باشند.
- اختلال تبدیلی مزمن: به وضعیتی اطلاق می‌شود که علائم بیشتر از ۶ ماه طول بکشند.
گاهی‌اوقات اختلال نورولوژیک عملکردی یک مشکل موقتی و کوتاه‌مدت است. اختلال کوتاه‌مدت معمولا در بین کودکان دیده می‌شود، اما ممکن است در بزرگسالانی که به موقع و به خوبی درمان شده‌اند هم رخ دهد.
در سایر موارد، اختلال عصبی عملکردی برای چند سال یا حتی تا پایان عمر ادامه می‌یابد. این مشکل اغلب زمانی اتفاق میافتد که فرد علائم شدید دارد یا برای درمان اقدام نمی‌کند.
علائم اختلال تبدیلی
علائم اختلال FND معمولا به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و عملکردهای حرکتی یا حسی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این علائم می‌توانند به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیل خاصی هم ناپدید شوند.
از شایع‌ترین علائم اختلال نورولوژیک عملکردی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راه رفتن غیر طبیعی یا لرزش
- نابینایی یا دوبینی
- ناشنوایی یا مشکلات شنوایی
- مشکل در حفظ هماهنگی
- از دست دادن تعادل
- از دست دادن حس بویایی (آنوسمی)
- بی‌حسی یا از دست دادن حس لامسه
- از دست دادن صدا (آفونیا)
- تشنج یا انقباضات عضلانی
- لکنت زبان یا ناتوانی در صحبت کردن
- مشکل در بلع یا احساس وجود توده در گلو
- ضعف یا فلج
عوارض اختلال تبدیلی
این اختلال بسته به علائمی که ایجاد می‌کند میتواند تاثیرات قابل‌توجهی بر زندگی داشته باشد. بسیاری از افراد مبتلا به FND علائم شدیدی دارند که آن‌ها را از انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌شان باز می‌دارد. بعضی از این علائم از جمله تشنج یا فلج موقت خطر ازکارافتادگی دائمی را افزایش می‌دهند.
افراد مبتلا به FND ممکن است از نحوه برخورد دیگران شکایت داشته باشند. این موضوع زمانی رخ می‌دهد که فرد احساس می‌کند دیگران او را باور ندارند یا فکر می‌کنند دروغ می‌گوید. این احساس به‌ویژه زمانی که به کارکنان خدمات بهداشتی مربوط باشد، باعث می‌شود فرد از دریافت کمک پزشکی امتناع کند.
علت اختلال تبدیلی
اگرچه علت دقیق FND به خوبی شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که این اختلال ممکن است به دلیل جریان خون غیر طبیعی در بعضی از نواحی مغز رخ دهد. همچنین میتواند یک واکنش روان‌شناختی به یک آسیب عاطفی یا رویداد بسیار استرس‌زا باشد.
اختلال عصبی عملکردی بلافاصله پس از مواجهه با محرک ایجاد نمی‌شود. بنابراین هنگام صحبت با درمانگر بسیار مهم است که هم استرس‌های اخیر و هم استرس‌های گذشته را بیان کنید.
عوامل خطر ابتلا به اختلال FND
عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا به این مشکل را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- جنسیت (زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به FND هستند)
- داشتن ویژگی‌های شخصیتی خاص مثل کمال‌گرایی
- سابقه خانوادگی اختلال تبدیلی
- سابقه ابتلا به سایر مشکلات سلامت روان از جمله اختلالات خلقی یا اضطرابی (مثل اضطراب موقعیتی و اضطراب اجتماعی) و اختلال هویت تجزیه‌ای (اختلال چندشخصیتی)
- سابقه سوءاستفاده جسمی یا جنسی در دوران کودکی
اختلال عصبی عملکردی میتواند افراد را در همه سنین حتی در دوران کودکی تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، بعضی از علائم آن در بعضی سنین شایع‌تر هستند. به عنوان مثال، تشنج معمولا در سنین ۲۰ تا ۲۹ و علائم حرکتی در سنین ۳۰ تا ۳۹ رخ می‌دهد.
راه‌های تشخیص اختلال تبدیلی
تشخیص اختلال نورولوژیک عملکردی حتی برای متخصصان باتجربه هم دشوار است. چون علائم آن شبیه علائمی است که در سایر بیماری‌های مرتبط با مغز از جمله سکته مغزی مشاهده می‌شود. به همین دلیل، نباید سعی کنید FND را به تنهایی تشخیص دهید یا درمان کنید.
اگر متخصصان به FND مشکوک باشند، از پرسشنامه اختلال تبدیلی و تست‌های مختلف برای تایید این موضوع استفاده می‌کنند. این تست‌ها شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش خون (برای بررسی مشکلات سیستم ایمنی و مسمومیت‌ها)
- سی‌تی اسکن
- الکتروانسفالوگرام (EEG)
- الکترومیوگرام
- آزمایش پتانسیل‌های برانگیخته
- ام‌آر‌آی (MRI)
علاوه بر این، پزشک باید سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند را رد کند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- لوپوس
- مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام‌اس (نابینایی ناشی از التهاب عصب بینایی)
- میاستنی گراویس (اختلال ضعف عضلانی)
- فلج دوره‌ای (ضعف عضلانی)
- پلی‌میوزیت (ضعف عضلانی)
- آسیب نخاعی
- سکته مغزی
درمان اختلال تبدیلی
روش‌های مختلفی برای درمان اختلال عصبی عملکردی وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱. روان‌درمانی
انواع روان‌درمانی از جمله درمان شناختی رفتاری (CBT) برای کنترل بسیاری از مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی، اضطراب جدایی در کودکان و اختلال FND مفیدند. این روش‌های درمانی به شما کمک می‌کنند محرک‌ها و علائم خود را بشناسید و راه‌های جدیدی برای مقابله با آن‌ها بیاموزید.
۲. دارودرمانی
متخصصان ممکن است برای درمان اضطراب یا استرس زمینه‌ای مرتبط با اختلال تبدیلی از داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی استفاده کنند.
۳. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی اغلب به کسانی توصیه می‌شود که در اثر FND به اختلالات حرکتی مبتلا شده‌اند و از مشکل در حفظ تعادل یا راه رفتن و ضعف اندام‌ها شکایت دارند. این روش درمانی به بازگرداندن عملکردهای حرکتی کمک می‌کند و برای پیشگیری از عوارض ثانویه مانند ضعف عضلانی و سفتی که ناشی از بی‌تحرکی هستند، بسیار مهم است.
۴. تحریک غیر تهاجمی مغز
تحریک غیر تهاجمی مغز (NIBS) شامل الکتروکانوالسیوتراپی (ECT) و تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) برای کنترل بعضی از علائم اختلال تبدیلی از جمله ضعف اندام‌ها و فلج مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارند و مطالعات کافی برای تایید اثربخشی آن‌ها در دسترس نیست. بنابراین باید بااحتیاط استفاده شوند.
۵. خودمراقبتی
علاوه بر درمان‌های پزشکی، ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی هم میتواند برای کنترل علائم اضطراب یا استرس مفید باشد و از شدت FND و سایر اختلالات شبه جسمی بکاهد. این تغییرات عبارت‌اند از:
- پیروی از رژیم غذایی سالم
- تقویت روابط مثبت با دیگران
- داشتن خواب کافی و منظم
- امتحان کردن تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن یا آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی
سایر اقدامات مفیدی که می‌توانید انجام دهید شامل موارد زیر هستند:
- مراجعه منظم به پزشک
- حضور در جلسات درمانی (از جمله فیزیوتراپی، روان‌درمانی و…)
- مصرف داروها طبق دستور پزشک (در صورتی که دارو تجویز شده باشد)
در مورد تمام نگرانی‌های خود با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. ایجاد رابطه قوی با کارکنان بهداشتی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای کمک به خود انجام دهید.
چگونه به شخصی که اختلال تبدیلی دارد کمک کنیم؟
اگر یکی از نزدیکان‌تان به اختلال عصبی عملکردی مبتلا است، حمایت شما میتواند تاثیر زیادی در روند بهبودی او داشته باشد. در ادامه به چند نکته مهم برای کمک به افراد مبتلا به اختلال FND در قالب «بایدها» و «نبایدها» اشاره می‌کنیم.
۱. بایدها
- او را تایید کنید. اختلال تبدیلی یک مشکل پزشکی واقعی است. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس کند دیگران او را باور ندارند. این احساس باعث می‌شود فرد انگیزه زیادی برای شروع درمان نداشته باشد.
- در مورد اختلال FND اطلاعات کسب کنید. پزشک یا متخصص سلامت روان ممکن است از شما بخواهد در جلسات درمان شرکت کنید تا نحوه حمایت از بیمار را بیاموزید.
۲. نبایدها
- فرد را متهم به دروغ گفتن نکنید. این کار ممکن است به استرس شدید منجر شود. فقط یک متخصص آموزش‌دیده میتواند پس از تحقیقات کامل و بررسی تمام شواهد، چنین نظری در مورد علائم فرد داشته باشد.
- به فرد نگویید که همه چیز به ذهن او مربوط می‌شود. مشکلات سلامت روان فقط در ذهن باقی نمی‌مانند؛ بلکه روی تمام قسمت‌های بدن تاثیر می‌گذارند و حتی می‌توانند علائم جسمی ایجاد کنند.
- فراموش نکنید از خودتان مراقبت کنید. اختلال FND مانند هر مشکل دیگری میتواند استرس زیادی به خانواده فرد و سایر نزدیکان او وارد کند. به یاد داشته باشید شما فقط زمانی می‌توانید به دیگران کمک کنید که از وضعیت سلامتی خوبی برخوردار باشید.
کلام پایانی
اختلال عصبی عملکردی وضعیتی است که در آن یک مشکل روانی علائم فیزیکی ایجاد می‌کند. این اختلال واقعی است و علائم آن چیزی نیست که فرد قادر به کنترل آن‌ها باشد.
علائم اختلال تبدیلی معمولا به تدریج و با درمان مناسب بهبود می‌یابند. اما تاخیر در تشخیص و درمان آن ممکن است به علائم پایدار و عوارض جدی منجر شود.
اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از عزیزان‌تان به این اختلال مبتلا هستید، در اسرع وقت برای مشورت با متخصص مغز و اعصاب اقدام کنید. نورولوژیست با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم، سایر بیماری‌های عصبی را رد کرده و شما را در صورت لزوم به روانشناس یا روانپزشک ارجاع می‌دهد.
شما می‌توانید از طریق وب‌سایت درمانکده ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب بگیرید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
مدت زمان علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این علائم می‌توانند به سرعت ظاهر شده و ناپدید شوند یا برای سال‌ها ادامه داشته باشند. در حال حاضر دقیقا مشخص نیست که چرا بعضی از افراد علائم طولانی‌تری دارند. با این حال، به نظر می‌رسد شدت آسیب یا استرسی که به بروز علائم منجر شده است، میتواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.
از آنجا که اختلال FND یک مشکل روانی است، زمان بهبودی به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، نوع درمان انتخاب‌شده و پاسخ بدن به درمان بستگی دارد. بنابراین پزشک بهترین فردی است که میتواند مدت زمان درمان را به شما اعلام کند.
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است با افسردگی و اضطراب دست‌وپنجه نرم کنند و در معرض خطر خودکشی قرار داشته باشند. اگر به خودکشی یا آسیب رساندن به دیگران فکر می‌کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. با این حال، کنترل استرس میتواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش احتمال بروز مشکلات روانی کمک کند.
علائم اختلال جسمی با بسیاری از علائم FND هم‌پوشانی دارد. با این حال، علائم آن معمولا چند سال ادامه می‌یابد؛ در حالی که علائم FND در بسیاری از موارد ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شده و به سرعت هم ناپدید شود.
منابع: verywellmind, my.clevelandclinic
