اضطراب جدایی (Separation Anxiety) نوعی ترس شدید برای جداشدن یا از دست دادن یک عزیز معرفی می‌شود. این نوع اضطراب معمولا در نوزادان و کودکان نوپا وقتی که مادر یا سایر مراقبان آن‌ها را ترک می‌کنند، شایع است با این حال میتواند بزرگسالان را هم تحت تاثیر قرار دهد.
حتما شما هم بارها برای از دست دادن عزیزانتان مضطرب شده‌اید. اضطراب جدایی یک احساس طبیعی در نوزادان و کودکان نوپا است که برخی مواقع بزرگسالان هم درگیر آن خواهند بود. وقتی اضطراب با رفتار مناسب سن تداخل پیدا کند، به اختلال تبدیل می‌شود که نیاز به درمان دارد.
ترس از غریبه‌ها و اضطراب جدایی بین سنین 6 ماه تا 3 سال بسیار رایج است. این وضعیت را باید بخش طبیعی از رشد کودک دانست که معمولا خودبه‌خود از آن عبور میکند. اما شدت اضطراب هنگام ترک والدین میتواند در بزرگسالی اثرات منفی زیادی به‌جا بگذارد.
اگر شما هم دائما با این احساس نگرانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید یا کودک دلبندتان مدام به شما چسبیده است تا انتهای مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید که می‌خواهیم درباره علت، علائم، روش تشخیص و را‌ه‌کار درمانی اضطراب جدایی صحبت کنیم.
فهرست محتوا:
- تعریف مفهومی و عملیاتی اضطراب جدایی
- اضطراب جدایی در نوزادان چیست؟
- تفاوت اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان
- علت بروز اضطراب جدایی چیست؟
- علائم اضطراب جدایی را بشناسید!
- علائم فیزیکی Separation Anxiety در کودکان و بزرگسالان
- رفتارهای مرتبط با اضطراب جدایی در مدرسه
- روش تشخیصSeparation Anxiety
- آیا اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان درمان می‌شود؟
- اضطراب جدایی در یک نگاه
- سوالات متداول Separation Anxiety
تعریف مفهومی و عملیاتی اضطراب جدایی
اضطراب جدایی نوعی نگرانی و هراس است که در آن فرد تجربه‌ای از مضطرب شدن، استرس و ناراحتی شدید در مورد دوری یا از دست دادن فرد مهمی دارد. این اضطراب معمولا با دورماندن از اشخاصی که فرد با آن‌ها ارتباط نزدیکی دارد (مانند همسر، خانواده، دوستان و عزیزان) همراه است.
در واقع اضطراب جدایی به‌عنوان یک اختلال روانی به احساسات شدیدی اشاره دارد که فرد در مواجهه با دوری یا از دست دادن فرد مهم دچار آن می‌شود. این احساسات شامل ناراحتی، نگرانی، ترس از تنهایی، فراموشی، ناتوانی در مقابله با مسائل روزمره و حتی فروپاشی عاطفی است.
بیشتر بدانید: انواع اضطراب کدامند؟
خوب است بدانید اضطراب جدایی اگر در کودکی جدی گرفته نشود، میتواند با ترس‌هایی در بزرگسالی همراه باشد. برای اطمینان از روش برخورد صحیح با اضطراب فرزندتان بهتر است مشاوره تلفنی با دکتر روانشناس درمانکده را امتحان کنید.
اضطراب جدایی در نوزادان چیست؟
نوزادان و کودکان نوپا اگر احساس کنند یکی از والدین ترکشان میکند یا حتی احتمال جدایی برای آن‌ها وجود داشته باشد، مضطرب خواهند شد و حالت بی‌قراری شدیدی پیدا می‌کنند.
به این آشفتگی و نگرانی اضطراب جدایی از مادر در نوزادان گفته می‌شود که کاملا طبیعی است و یک مرحله از رشد عاطفی نوزادان خواهد بود.
این اضطراب در کودکان نوپا مخصوصا زیر 3 سال نرمال است. آن‌ها معمولا به مادر خود می‌چسبند، گریه می‌کنند و هنگام ترک والدین برای رفتن به مهدکودک یا نزد مراقب دیگر مقاومت خواهند کرد.
اختلال اضطراب جدایی چه زمانی ایجاد می‌شود؟
اضطراب جدایی روند طبیعی رشد نوزاد است. اما زمانی‌که شدت مضطرب شدن بسیار شدیدتر از رفتار مناسب با سن باشد (مثلا اضطراب جدایی در کودکان 5 ساله طبیعی نیست) به اختلال تبدیل خواهد شد.
از طرفی روانشناسان معتقدند رفتارها و احساسات هیجانی مرتبط با مضطرب شدن باید حدود چهار هفته تداوم داشته باشند و باعث تضعیف عملکرد طبیعی کودک شود تا بتوان آن را اختلال دانست و شروع به درمان پزشکی کرد.
بیشتر بدانید: مشاوره کودکان پیش دبستانی چگونه است؟
تفاوت اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان
سن تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان نوپا معمولا از 6 ماهگی شروع می‌شود. در این سن نوزادان اغلب با دیدن افراد جدید می‌ترسند. آن‌ها در کنار والدین خود به‌خصوص مادر احساس امنیت می‌کنند و زمانی‌که متوجه شوند مادر و پدر دور شده‌اند، احساس خطر خواهند کرد.
این وضعیت ادامه دارد تا سن 2 سالگی که کودک دیگر میتواند درک کند، والدین اگر برای مدتی او را ترک کنند دوباره باز خواهند گشت. برخی کودکان اضطراب دوری از والدین را پس از 2 سالگی هم تجربه می‌کنند. این ادامه‌دار بودن ترس و نگرانی را می‌توان اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder) نامید که بیشتر در کودکان خردسال دیده می‌شود.
یکی از تفاوت‌های اصلی اضطراب جدایی در بزرگسالان و کودکان نوپا نوع فرد مورد علاقه است. نوزادان و کودکان نوپا معمولا در صورت ترک والدین یا سایر مراقبان دچار اضطراب می‌شوند اما بزرگسالان هنگام جداشدن از فرزندان خود مضطرب خواهند شد. همچنین این اختلال در بزرگسالان هنگام جدایی از همسر یا سایر افراد مهم هم احساس می‌شود.
بیشتر بدانید: فوبیای خاص چه علائمی دارد؟
علت بروز اضطراب جدایی چیست؟
مهمترین عوامل اثرگذار عبارتند از:
- ترک والدین
- مرگ عزیزان
- جدایی یا طلاق والدین
- اعتیاد به الکل والدین
- تغییر مدرسه
- جابه‌جایی از مکانی به مکان دیگر
- تشخیص اضطراب شدید در والدین
- سرپرستی و به فرزندخواندگی گرفتن کودک
در صورت لزوم مخی توانید با دکتر روانپزشک آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به متخصص روانپزشک مراجعه کنید.
عوامل خطر ابتلا به اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالی
بزرگسالان معمولا به‌دلیل بروز رویدادهای استرس‌زا یا تجربیات سخت گذشته دچار این نوع اضطراب می‌شوند. عوامل خطر عبارتند از:
- از دست دادن یک عزیز
- تربیت سختگیرانه والدین
- تغییرات بزرگ زندگی مانند مهاجرت
- تشخیص اختلال اضطراب در کودکی
- تشخیص سایر اختلالات اضطرابی و سلامت روان در بزرگسالی
بیشتر بدانید: اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
علائم اضطراب جدایی را بشناسید!
نشانه‌های این نوع اختلال در کودکان و بزرگسالان کمی متفاوت است. آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
کودکان
نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی، مهد کودک یا هنگام بازی بیشتر دیده می‌شود. کودک مبتلا به این اختلال معمولا از رفتن به مهدکودک یا پیش دبستانی امتناع میکند. همچنین برخی از کودکان به شدت از ترک والدین خود عصبانی می‌شوند.
سایر علائم اضطراب ترک والدین در کودکان عبارتند از:
- کابوس شبانه
- شب ادراری کودک
- ترس از تنها ماندن
- ترس از ربوده یا گم شدن
- گشتن مداوم دنبال والدین یا مراقب خود
- ترس از افتادن اتفاقات بد برای والدین پس از جدایی
بزرگسالان
برخی از نشانه‌های اضطراب جدایی در بزرگسالان با کودکان شباهت دارد.
- تر از تنهایی
- مشکل در تمرکز
- کناره‌گیری اجتماعی
- ترس مداوم از ربوده شدن
- بروز حملات پانیک در صورت عدم دسترسی به عزیزان
- ترس مداوم از افتادن اتفاق بد برای اعضای خانواده هنگام جدایی
بیشتر بدانید: تربیت جنسی کودکان چگونه است؟
علائم فیزیکی Separation Anxiety در کودکان و بزرگسالان
شایع‌ترین موارد عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- معده درد
- تهوع و استفراغ
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس
رفتارهای مرتبط با اضطراب جدایی در مدرسه
برخی از کودکان هنگام رفتن به مهدکودک یا مدرسه دچار رفتارهای مرتبط با این نوع اضطراب می‌شوند. اگر کودک در سن مدرسه به سختی از والدین خود دور شد و این رفتار پس از گذشت یک یا 2 هفته همچنان ادامه داشت باید آن را اختلال اضطراب جدایی از مادر دانست.
اغلب کودکان مبتلا به این اختلال رفتارهایی همچون وابستگی شدید، پریشانی عاطفی، بدخلقی، فرار از مدرسه، امتناع از انجام تکالیف مدرسه و نرفتن به مدرسه با بهانه‌های مختلف از خود نشان می‌دهند.
روش تشخیصSeparation Anxiety
برای تشخیص اضطراب جدایی در کودکان باید به دکتر روانشناس کودک مراجعه کنید. ایشان در مورد علائم و مدت زمان بروز آن‌ها سوال می‌پرسند. معمولا نشانه‌های این نوع اختلال باید حداقل به مدت چهار هفته قبل از تشخیص در کودک وجود داشته باشد. همچنین آن‌ها باید اختلال عمده در عملکرد طبیعی کودک‌تان ایجاد کنند.
بیشتر بدانید: اضطراب جنسی چیست؟
اما دکتر روانشناس برای اضطراب جدایی در بزرگسالان بر اساس کتابچه راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی انجمن روان‌پزشکان آمریکا، ویرایش پنجم (DSM-5) تشخیص انجام می‌دهد. با توجه به این کتاب علائم اختلال مذکور باید دارای سه معیار زیر باشد:
- علائم باید باعث اختلال عمده در عملکرد طبیعی بزرگسالان شود.
- علائم را نمی‌توان با هیچ یک از اختلالات اضطرابی دیگر تطبیق داد.
- علائم اضطراب دوری از عزیزان باید حداقل به مدت 6 ماه در بزرگسالان دیده شود.
آیا اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان درمان می‌شود؟
بهترین درمان برای اضطراب جدایی شامل موارد زیر است:
درمان روانشناختی
آن‌ها عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
- خانواده درمانی
- گروه درمانی
دارو درمانی
در صورت شدت این نوع اختلال، روانپزشک برای کنترل و کاهش علائم آن داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) از خانواده بنزودیازپین‌ها تجویز میکند.
اضطراب جدایی در یک نگاه
اختلال اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان میتواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. شاید تشخیص این اختلال کمی دشوار به‌نظر بیاید اما خوشبختانه قابل درمان است. اگر احساس می‌کنید فرزندتان پس از 5 سالگی همچنان اضطراب جدایی از مادر دارد یا خودتان احساس نگرانی مداوم از دست دادن عزیزانتان را دارید، حتما با دکتر روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید.
بیشتر بدانید: اختلال اضطراب پس از سانحه چیست؟
سوالات متداول Separation Anxiety
میتواند منجر به مشکلات روحی و جسمی شامل افسردگی، نگرانی شدید، مشکلات خواب، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال وسواس فکری شود.
روتین خداحافظی داشته باشید و ثابت قدم بمانید، در همان ساعتی که به کودک گفتید بازگردید تا به شما اعتماد کند، کودک را نزد یکی از نزدیکان یا مربی قابل اعتماد بگذارید و دور شدن از او را تمرین کنید.
این اضطراب بخشی از روند طبیی رشد عاطفی نوزاد است. اما اگر بعد از 3 سالگی همچنان ادامه داشت با یک روانشناس کودک مشورت کنید.
منبع: clevelandclinic | medicalnewstoday | nhs
