چربی خون بالا یا اختلال لیپید چیست؟ بررسی انواع علائم این عارضه

بیماری قلبی-عروقی (CVD) عامل اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان است. آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد که تقریبا ۳۲ درصد کل مرگ‌ومیرها به دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی رخ می‌دهد. اختلال لیپید یا چربی خون بالا یکی از مهم‌ترین عواملی است که خطر ابتلا به CVD را افزایش می‌دهد. اگر می‌خواهید درباره علائم و راه‌های درمان این بیماری اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

منظور از اختلال لیپید یا اختلال چربی خون چیست؟

اگر پزشک به شما بگوید به اختلال لیپید مبتلا هستید، به این معنی است که سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید یا هر ۲ فاکتور در خونتان از محدوده طبیعی خارج شده است.

۱. کلسترول

برای شناخت اختلال لیپید لازم است اطلاعات بیشتری در مورد کلسترول به دست آورید. ۲ شکل اصلی کلسترول در بدن عبارت‌اند از:

• لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)
• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)

لیپوپروتئین با چگالی پایین که گاهی‌اوقات به آن «کلسترول بد» می‌گویند، در بدن تولید می‌شود. همچنین بدن می‌تواند آن را از غذاهای سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و محصولات لبنی جذب کند. LDL  ممکن است در خون با سایر چربی‌ها و مواد ترکیب شده و شریان‌ها را مسدود کند.

انسداد عروق گردش خون را کاهش می‌دهد و باعث بروز مشکلات جدی مثل بیماری قلبی، حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شود. به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند سطح LDL‌ را کاهش دهید تا از عوارض احتمالی آن در امان بمانید.

لیپوپروتئین با چگالی بالا که به آن «کلسترول خوب» هم می‌گویند، از سلامت قلب محافظت کرده و باعث خروج کلسترول مضر از رگ‌ها می‌شود. از این‌رو بهتر است سطح آن را در خون افزایش دهید.

بیشتر بدانید:غلظت خون بالا و علائم آن

۲. تری‌گلیسیرید

تری‌گلیسیرید یک نوع چربی است که بخش زیادی از آن از طریق مصرف غذا جذب بدن می‌شود. همچنین زمانی که بدن کالری اضافی را به صورت چربی ذخیره می‌کند، تری‌گلیسیرید تولید می‌شود. وجود تری‌گلیسیرید برای عملکرد طبیعی سلول‌ها ضروری است، اما مقدار زیاد آن مضر تلقی می‌شود. درست مانند LDL، هر چقدر سطح تری‌گلیسیرید پایین‌تر باشد، برای سلامتی بهتر است.

تفاوت چربی خون بالا با غلظت خون

چربی خون بالا زمانی رخ می‌دهد که میزان کلسترول و تری‌گلیسرید بیش‌از‌حد طبیعی باشد. این چربی‌ها روی دیواره رگ‌ها رسوب می‌کنند و با انسداد آن‌ها خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهند. چربی خون بالا معمولا ناشی از تغذیه ناسالم، چاقی، کم‌تحرکی و عوامل ژنتیکی است و با رژیم غذایی سالم، ورزش و در صورت نیاز مصرف دارو بهبود می‌یابد.

در مقابل، غلظت خون بالا به معنی افزایش تعداد گلبول‌های قرمز است. در این حالت، خون غلیظ شده و سرعت حرکت آن در رگ‌ها کندتر می‌شود که این وضعیت می‌تواند خطر لخته شدن خون را بالا ببرد. غلظت خون به دلایل مختلفی از جمله چاقی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، استفاده از داروهای دیورتیک (ادرارآور) یا بعضی بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود. درمان آن معمولا شامل نوشیدن مایعات فراوان، ترک سیگار،‌ مصرف دارو یا در موارد خاص فصد خون است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این عارضه، پیشنهاد می‌کنیم مقاله برای غلظت خون چه بخوریم را بخوانید.

علائم چربی خون بالا

اکثر افراد تا زمانی که اختلال لیپید شدید نشود، از بیماری خود اطلاعی ندارند. بنابراین، در بیشتر موارد، پزشک بعد از آزمایش خونی که برای چکاپ یا بررسی سایر بیماری‌ها درخواست می‌دهد به وجود آن پی می‌برد.

اختلال لیپید شدید یا درمان‌نشده  به بیماری عروق کرونر (CAD) و بیماری شریان محیطی (PAD) منجر می‌شود که هر ۲ با عوارض جدی از جمله حمله قلبی و سکته مغزی همراه هستند. از شایع‌ترین علائم آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد پا، به‌ویژه هنگام راه رفتن یا ایستادن
• احساس درد یا فشار در قفسه سینه
• احساس درد یا فشار در گردن، فک، شانه‌ها و پشت
• سوء هاضمه و سوزش سر دل
• خستگی و اختلال خواب
• سرگیجه
• تپش قلب
• عرق سرد
• حالت تهوع و استفراغ
• تورم پاها، شکم یا وریدهای گردن
• غش

این علائم معمولا با فعالیت یا استرس تشدید شده و با استراحت بهبود می‌یابند.

Anyone who experiences severe chest pain, dizziness, and fainting, or problems breathing should seek emergency care.

هر فردی که درد شدید قفسه سینه، سرگیجه، غش یا مشکل در تنفس را تجربه می‌کند، باید به دنبال کمک اورژانسی باشد.

medicalnewstoday

۱. اولین علائم چربی خون بالا

اختلال لیپید معمولا در مراحل ابتدایی هیچ علامتی ندارد. اما به تدریج به علائم قابل‌توجهی منجر می‌شود که اغلب به دلیل آترواسکلروز یا سخت شدن رگ‌ها رخ می‌دهند. از مهم‌ترین علائم این عارضه می‌توان به درد قفسه سینه (آنژین) اشاره کرد.

بعضی از افراد مبتلا به اختلال لیپید هم ممکن است با علائم زیر مواجه شوند:

• بی‌حسی دست‌ها یا پاها: انسداد رگ‌ها از رسیدن خون غنی از اکسیژن به اندام‌ها جلوگیری کرده و باعث بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا احساس سردی می‌شود.
• سرگیجه یا سبکی سر: انسداد رگ‌ها می‌تواند خون‌رسانی به مغز را کاهش دهد و سرگیجه ایجاد کند.
• رسوبات زرد زیر پوست: این رسوبات زرد رنگ معمولا در اطراف چشم، آرنج، زانو و باسن ظاهر می‌شوند و افزایش کلسترول خون خبر می‌دهند.
• خستگی یا ضعف عمومی: انسداد شریان‌ها مانع رسیدن اکسیژن و انرژی کافی به سلول‌ها می‌شود و خستگی مزمن ایجاد می‌کند.

۲. علائم چربی خون بالا در زنان

علائم اختلال لیپید در زنان اغلب فقط زمانی ظاهر می‌شود که بیماری آسیب قابل‌توجهی ایجاد کرده باشد. به عنوان مثال، علائم به صورت نشانه‌های بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه یا حالت تهوع و خستگی ظاهر می‌شوند. حمله قلبی و سکته مغزی هم از سایر پیامدهای اختلال لیپید هستند.

۳. علائم چربی خون بالا در مردان

علائم اختلال لیپید در مردان شباهت زیادی به علائم این بیماری در زنان دارد. با این حال، مردان ممکن است با علائم دیگری از جمله اختلال نعوظ نیز مواجه شوند. چون کلسترول بالا می‌تواند شریان‌های مرتبط با آلت تناسلی را مسدود کرده و خون‌رسانی به آن را کاهش دهد.

بیشتر بدانید: بهترین دمنوش برای درمان چربی خون

عوارض چربی خون بالا

اختلال لیپید خطر ابتلا به بعضی بیماری‌ها از جمله آترواسکلروز را افزایش می‌دهد. در این شرایط، تری‌گلیسیرید با سایر مواد موجود در خون مثل کلسترول ترکیب می‌شود، به دیواره عروق می‌چسبد و آن‌ها را باریک می‌کند. آترواسکلروز یک عامل خطر مهم برای بیماری قلبی و حوادث قلبی-عروقی جدی مانند حمله قلبی و سکته مغزی به شمار می‌رود.

علاوه بر این، افزایش تری‌گلیسیرید ممکن است باعث تجمع چربی در کبد یا پانکراس (لوزالمعده) شود. اگر این عارضه درمان نشود، تجمع چربی می‌تواند به التهاب این اندام‌ها و اختلال عملکرد آن‌ها منجر شود.

عوارض چربی خون بالای ۶۰۰

افزایش شدید چربی خون (تری‌گلیسرید بالای ۵۰۰ یا بیشتر) می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت حاد قرار دهد. پانکراتیت حاد به معنی التهاب لوزالمعده است و به درمان اورژانسی نیاز دارد. از علائم مهم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شدید و ناگهانی در قسمت میانی شکم
• حالت تهوع یا استفراغ
• سوء هاضمه
• تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
• زرد شدن چشم‌ها و پوست
• تورم شکم یا حساسیت آن به لمس
• تنفس یا ضربان قلب سریع

بیشتر بدانید:آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟

علت چربی خون بالا

از زیاده‌روی در مصرف غذاهای پرچرب می‌توان به عنوان مهم‌ترین عامل چربی خون بالا یاد کرد. البته سبک زندگی ناسالم و ابتلا به بعضی از بیماری‌ها هم در بروز این مشکل نقش دارد. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.

۱. رژیم غذایی

اختلال چربی خون از نظر طب سنتی و طب مدرن به رژیم غذایی شما مربوط می‌شود. در غذاها ۲ نوع چربی وجود دارد که می‌توانند باعث افزایش کلسترول شوند:

• چربی اشباع: این نوع چربی سطح LDL را بالا می‌برد. بعضی از غذاهای گیاهی مانند روغن نخل و روغن نارگیل حاوی چربی اشباع هستند. اما چربی اشباع بیشتر در محصولات حیوانی مثل پنیر، شیر، کره و گوشت قرمز یافت می‌شود.
• چربی ترانس: چربی ترانس از چربی اشباع بدتر است. چون میزان LDL را افزایش و سطح HDL را کاهش می‌دهد. این نوع چربی به طور طبیعی در محصولات حیوانی وجود دارد. همچنین ممکن است طی فرآیندی به نام هیدروژناسیون (هیدروژنه کردن) در بعضی از مواد غذایی مانند مارگارین تولید شود.

ذکر این نکته ضروری است که افزایش تری‌گلیسیرید معمولا به کربوهیدرات‌های رژیم غذایی مربوط می‌شود. به عنوان مثال، مصرف زیاد کربوهیدرات‌های ساده مانند شکر و غذاهای تهیه‌شده با آرد سفید می‌تواند سطح این چربی را در خون بالا ببرد.

بیشتر بدانید:wbc در آزمایش خون به چه معناست؟

۲. بیماری‌ها

بعضی از بیماری‌ها سطح چربی خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اختلال لیپید می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• دیابت
• کم‌کاری تیروئید
• سندرم متابولیک
• سندرم کوشینگ
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک  (PCOS)
• بیماری کلیوی

۳. سایر عوامل

از سایر دلایل اختلال لیپید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورزش نکردن: اگر به اندازه کافی ورزش نکنید، سطح چربی خون به‌خصوص کلسترول بد یا LDL بالا می‌رود.
• سیگار کشیدن: مصرف سیگار هم می‌تواند سطح کلسترول بد را افزایش دهد.
• ژنتیک: اگر سابقه کلسترول بالا در خانواده شما وجود داشته باشد، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید. همچنین بعضی از بیماری‌های ژنتیکی نادر که بر نحوه تبدیل چربی به انرژی تاثیر می‌گذارند می‌توانند باعث افزایش تری‌گلیسیرید شوند.
• داروها: مصرف بعضی داروها مثل دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور)، استروئیدها و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ممکن است به اختلال لیپید منجر شود.

تشخیص اختلال لیپید

دکتر چربی خون برای تشخیص اختلال لیپید آزمایش خونی به نام پروفایل لیپیدی یا پانل لیپیدی تجویز می‌کند. این آزمایش سطح کلسترول تام (مجموع LDL و HDL) و تری‌گلیسیرید را نشان می‌دهد. احتمالا پزشک از شما می‌خواهد

جدول زیر مقادیر نرمال چربی خون را نشان می‌دهد:

نام آزمایش	محدوده نرمال
کلسترول تام	کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
تری‌گلیسیرید	کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

تست چربی خون در خانه

استفاده از کیت‌های خانگی برای اندازه‌گیری سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید می‌تواند راحت و سریع باشد. اما از آنجایی که دقت این روش پایین است، نباید آن را جایگزین آزمایش خونی کرد که در آزمایشگاه انجام می‌شود. 

بیشتر بدانید:تری گلیسیرید چیست؟

درمان چربی خون بالا

تغییر سبک زندگی و در صورت لزوم مصرف دارو، بهترین راه برای درمان چربی خون بالا است. علاوه بر این، مصرف بعضی مکمل‌های غذایی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. در ادامه درباره این راه‌کارها اطلاعات بیشتری کسب می‌کنید.

۱. دارودرمانی

برای درمان اختلال لیپید از انواع داروها استفاده می‌شود، از جمله:

• استاتین‌ها: این داروها ماده‌ای که باعث تولید کلسترول می‌شود را مهار می‌کنند. از استانین‌های متداول می‌توان به آتورواستاتین، فلوواستاتین، رزوواستاتین، سیمواستاتین و پراواستاتین اشاره کرد.
• مهارکننده‌های جذب کلسترول: این داروها با محدود کردن جذب کلسترول غذا در بدن، میزان کلسترول خون را کاهش می‌دهند. گاهی‌اوقات از آن‌ها همراه با استاتین استفاده می‌شود.
• عوامل کمپلکس‌ساز اسیدهای صفراوی: این داروها موادی به نام رزین‌های صفراوی را که حاوی کلسترول هستند به دام می‌اندازند و از جذب مجدد آن‌ها در روده کوچک جلوگیری می‌کنند.
• فیبرات‌ها: فنوفیبرات و سایر داروهای این گروه به کاهش تری‌گلیسیرید خون کمک می‌کنند.

۲. استفاده از مکمل

برای کاهش تری‌گلیسیرید و LDL می‌توان از مکمل امگا ۳ استفاده کرد که تهیه آن به نسخه پزشک نیاز ندارد. اسید چرب امگا ۳ یک نوع چربی غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA) است که به طور طبیعی در ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین یافت می‌شود. روغن‌های گیاهی مانند روغن کانولا نیز حاوی اسید چرب امگا ۳ هستند.

مکمل نیاسین (ویتامین B3) هم می‌تواند سطح HDL را در خون بالا ببرد. این مکمل در ۲ نوع بدون نسخه و نیازمند نسخه پزشک در داروخانه‌ها در دسترس است.

۳. تغییر سبک زندگی

اگر اختلال لیپید خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است ابتدا تغییر سبک زندگی را برای چند ماه توصیه کند. گاهی‌اوقات این تغییرات به تنهایی می‌توانند سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید را بهبود دهند؛ اما در بعضی موارد باید با دارودرمانی همراه شوند.

تغذیه سالم

برای کمک به درمان اختلال لیپید، نکات زیر را رعایت کنید:

• کاهش مصرف غذاهای مملو از چربی اشباع و ترانس از جمله گوشت قرمز پرچرب، لبنیات پرچرب، کره، خامه، سرشیر و روغن جامد
• کاهش مصرف غذاهای غنی از کربوهیدرات‌ تصفیه‌شده مثل شیرینی، نان سفید و نوشابه
• پیروی از رژیم مدیترانه‌ای با تمرکز بر مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و چربی‌های سالم (روغن زیتون، آجیل و ماهی)

مصرف بعضی دمنوش‌های گیاهی نیز می‌تواند به کنترل چربی خون کمک کند. نوشیدنی‌های تهیه‌شده با نعناع، زنجبیل، شوید و مریم گلی را می‌توان در فهرست بهترین دمنوش برای چربی خون بالا قرار دارد. با این حال، قبل از مصرف آن‌ها باید با پزشک مشورت کنید. چون ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشند.

ورزش منظم

ورزش منظم برای کاهش تری‌گلیسرید و افزایش کلسترول خوب مفید است. همچنین به کاهش وزن کمک کرده و از بروز بیماری قلبی پیشگیری می‌کند. پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری همگی از بهترین فعالیت‌ها برای کنترل چربی خون هستند.

حفظ وزن در محدوده سالم

انباشت چربی در اطراف شکم سطح کلسترول بد و فشار خون را بالا می‌برد و ممکن است به مرور زمان به دیابت و مشکلات قلبی-عروقی منجر شود. کاهش وزن حتی به مقدار اندک می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از این عوارض داشته باشد.

تصویر فردی که وزن خود را با ترازو اندازه می‌گیرد

کاهش وزن برای درمان اختلال لیپید ضروری است.

ترک سیگار

سیگار کشیدن می‌تواند کلسترول بد را افزایش داده و سطح کلسترول خوب را پایین بیاورد. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که افراد سیگاری بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی هستند.

اجتناب از مصرف الکل

نوشیدنی‌های الکلی سطح تری‌گلیسیرید خون را افزایش می‌دهند و در بعضی افراد باعث پانکراتیت می‌شوند. اگر به تنهایی قادر به کنار گذاشتن آن‌ها نیستید، از پزشک کمک بگیرید.

بیشتر بدانید: برای کاهش سریع چربی خون چه بخوریم؟

راه‌های پیشگیری از چربی خون بالا

انجمن قلب آمریکا (AHA) برای حفظ سلامتی توصیه می‌کند فقط ۶ درصد کالری روزانه شما از چربی‌های اشباع تامین شود. علاوه بر این، تا حد امکان باید از مصرف چربی‌های ترانس اجتناب کنید. مصرف غلات کامل، میوه و سبزی هم در پیشگیری از اختلال لیپید موثر است.

راه‌کارهای دیگری که به حفظ کلسترول و تری‌گلیسیرید در محدوده سالم کمک می‌کنند عبارت‌اند از:

• پرهیز از مصرف پوست مرغ و سایر ماکیان
• مصرف گوشت قرمز کم‌چرب به میزان متعادل
• مصرف لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی
• مصرف چربی‌های غیر اشباع به جای چربی‌های اشباع یا ترانس
• ورزش منظم (حداقل پنج روز در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه)
• پرهیز از مصرف فست فود، تنقلات ناسالم و گوشت‌های فرآوری‌شده
• خوردن غذاهای کبابی یا گریل‌شده به جای غذاهای سرخ‌کرده
• پرهیز از نوشیدن الکل

بیشتر بدانید:جواب آزمایش خون چقدر طول میکشد؟

کلام پایانی

اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو به درمان اختلال لیپید کمک می‌کند و احتمال ابتلا به بیماری قلبی-عروقی را کاهش می‌دهد. اگر برای درمان این بیماری یا پیشگیری از آن به راهنمایی نیاز دارید، با دکتر عمومی یا متخصص قلب و عروق صحبت کنید.

در صورت نیاز به اطلاعاتی مانند شماره تماس و آدرس مطب، اولین نوبت خالی و نظر سایر بیماران در مورد پزشک مورد نظر خود می‌توانید از امکانات سایت درمانکده استفاده کنید. تیم درمانکده با فراهم کردن امکان دریافت مشاوره آنلاین دکتر قلب و عروق در تلاش است شما عزیزان خدمات مورد نیاز خود را به سادگی و در اسرع وقت دریافت کنید.

سوالات متداول

منابع: healthline | nhlbi.nih