حتما شنیده‌اید که برای پیش‌گیری از بیماری قلبی و درمان آن باید سطح کلسترول و فشار خون خود را کنترل کنید. اما علاوه بر این 2 فاکتور، توصیه می‌شود به سطح تری گلیسیرید خون (triglycerides) یا tg هم توجه داشته باشید. چرا که تحقیقات مختلف افزایش tg را با بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی مرتبط می‌دانند، به خصوص در افرادی که به دیابت مبتلا هستند. برای اینکه بدانید triglycerides چیست و چرا سطح آن کاهش یا افزایش می‌یابد، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها دنبال کنید.
فهرست محتوا
تری گلیسیرید چیست؟
وقتی غذا می‌خورید، کالری اضافی که بدن شما به آن نیاز ندارد به tg تبدیل شده و در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود. اما زمانی که به انرژی نیاز دارید، هورمون‌ها می‌توانند تری گلیسیرید ذخیره شده در بدن را آزاد کنند. بنابراین، اگر بیشتر از نیاز بدنتان غذا مصرف کنید، ممکن است سطح تری گلیسیرید بالایی داشته باشید.
افزایش تری گلیسیرید خون (هیپرتری گلیسیریدمی) به عنوان یک عامل خطر برای تنگ شدن شریان‌ها (آترواسکلروز) در نظر گرفته می‌شود که در نهایت به سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری شریان محیطی (PAD) منجر می‌شود. همچنین می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و بیماری کبدی قرار دهد.
سطح tg خون از طریق آزمایش خون و بعد از هشت تا 12 ساعت ناشتا بودن اندازه‌‌گیری می‌شود. جدول زیر طبقه‌بندی سطوح مختلف تری گلیسیرید را نشان می‌دهد:
| بزرگسالان (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) | کودکان و نوجوانان 10 تا 19 ساله (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) | کودکان زیر 10 سال (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) | |
| نرمال | کمتر از 150 | کمتر از 90 | کمتر از 75 |
| حد مرز | 150 تا 199 | 90 تا 129 | 75 تا 99 |
| بالا | 200 تا 499 | بالاتر از 130 | بالاتر از 100 |
| خیلی بالا | 500 و بالاتر از آن | – | – |
علائم بالا بودن تری گلیسیرید خون
معمولا تا زمانی که سطح tg خیلی بالا نرود، علائم خاصی را تجربه نمی‌کنید. وقتی میزان tg به بیش از 1000 میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد، ممکن است علائم پانکراتیت، شامل درد در قسمت بالای شکم و حالت تهوع، را مشاهده کنید. افزایش شدید tg با بیماری قلبی هم مرتبط است و می‌تواند به درد قفسه سینه، تنگی نفس و آریتمی (ضربان قلب نامنظم) منجر شود.
در بعضی از افراد مبتلا به اختلالات ژنتیکی، سطح tg به بالاتر از 5000 میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد. در این مرحله، اندام‌های مختلف بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرند که این امر مشکلات زیر را ایجاد می‌کند:
- بزرگ شدن کبد و طحال
- ندول‌های کوچک و بدون درد روی تنه، باسن و ران‌ها
- ندول‌های کوچک روی آرنج‌ها و زانوها
- رنگ مایل به زرد در کف دست‌ها
- لکه‌های برجسته و متمایل به زرد در اطراف پلک‌ها
- رسوبات خاکستری، سفید یا زرد در اطراف قرنیه چشم‌ها
- پانکراتیت حاد همراه با تب، استفراغ، ضربان قلب سریع و درد شکم
- علائم مرتبط با سیستم عصبی مانند از دست دادن حافظه، افسردگی و زوال عقل
در صورت داشتن چنین علائمی می توانید به متخصص داخلی مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: اسید اوریک چیست؟
علائم پایین بودن تری گلیسیرید خون
علائم پایین بودن تری گلیسیرید به علت بروز آن بستگی دارد. برای مثال، اگر سوء تغذیه علت بروز این مشکل باشد، علائمی مانند کاهش وزن، کاهش چربی ذخیره شده در بدن و کاهش توده عضلانی، گودرفتگی چشم‌ها و گونه‌ها، خشکی یا شکنندگی مو، پوست و ناخن و علائم عاطفی (افسردگی و اضطراب) را تجربه می‌کنید.
اگر افت tg خون ناشی از سوء جذب چربی باشد، استئاتوره رخ می‌دهد که با علائمی مثل مدفوع رنگ پریده، بدبو و چرب مشخص می‌شود. در بعضی از افراد هم کاهش tg به دلیل پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد که از علائم آن می‌توان به گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)، کاهش وزن ناخواسته، تغییر ضربان قلب، نازک شدن پوست و مو و تغییرات شناختی (افزایش اضطراب یا عصبی بودن) اشاره کرد.
بیشتر بدانید: سرطان طحال چیست؟
تری گلیسیرید بالا نشانه چیست؟
افزایش تری گلیسیرید خون اغلب نشانه مشکلاتی مثل چاقی و سندرم متابولیک است که هر دو با بیماری قلبی و سکته مغزی مرتبط هستند. سندرم متابولیک با چاقی شکمی، پرفشاری خون، افزایش tg، افزایش قند خون و سطوح غیرطبیعی کلسترول مشخص می‌شود. tg بالا همچنین می‌تواند نشانه موارد زیر باشد:
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- کم کاری تیروئید
- بعضی از مشکلات ژنتیکی نادر که روی نحوه تبدیل چربی به انرژی تاثیر می‌گذارند
- بیماری کبدی یا کلیوی
- یائسگی
- نوشیدن بیش از حد الکل
- مصرف سیگار
- پیروی از رژیم غذایی سرشار از قند و کربوهیدرات‌های ساده
گاهی اوقات، افزایش تری گلیسیرید خون یکی از عوارض جانبی مصرف داروها است، مانند:
- دیورتیک‌ها (ادرارآورها)
- استروژن و پروژسترون
- رتینوئیدها
- استروئیدها
- مسدودکننده‌های بتا
- بعضی از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- بعضی از داروهای HIV
تری گلیسیرید پایین نشانه چیست؟
عوامل زیر ممکن است به کاهش tg خون منجر شوند:
- کاهش شدید چربی در رژیم غذایی (از آنجا که چربی بخش ضروری متابولیسم بدن است، دریافت آن در حد تعادل توصیه می‌شود.)
- پیروی از رژیم غذایی فستینگ (روزه‌داری) برای مدت طولانی
- سوء تغذیه
- سوء جذب چربی به دلیل آسیب‌دیدگی دستگاه گوارش یا مصرف بعضی از داروها
- پرکاری تیروئید
بیشتر بدانید: کم خونی آپلاستیک چیست؟
درمان تری گلیسیرید بالا
درمان افزایش tg متنوع است و شامل موارد زیر می‌شود:
1. اصلاح سبک زندگی
انتخاب سبک زندگی سالم برای کاهش تری گلیسیرید خون حیاتی است:
- به طور منظم ورزش کنید. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
- از مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده بپرهیزید. کربوهیدرات‌های ساده مانند قند و غذاهای تهیه شده با آرد سفید یا فروکتوز می‌توانند تری گلیسیرید را افزایش دهند.
- در صورت لزوم، وزنتان را کاهش دهید. اگر هیپرتری گلیسیریدمی خفیف تا متوسط دارید، روی کاهش کالری دریافتی خود تمرکز کنید. کالری اضافی به tg تبدیل شده و به شکل چربی در بدن ذخیره می‌شود.
- چربی‌های سالم‌تری را انتخاب کنید. تحقیقات در مورد بهترین رژیم غذایی برای تری گلیسیرید بالا نشان داده‌اند که باید چربی‌های اشباع موجود در گوشت را با چربی‌های سالم‌تر موجود در گیاهان (مانند روغن زیتون و روغن کانولا) جایگزین کرده و به جای گوشت قرمز ماهی‌های سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 (مانند ماهی سالمون) را امتحان کنید. همچنین از مصرف چربی‌های ترانس یا غذاهای حاوی روغن جامد بپرهیزید.
- از مصرف الکل خودداری کنید. الکل سرشار از کالری و قند است و تاثیر زیادی روی tg دارد.
2. دارو درمانی
اگر تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی برای کاهش تری گلیسیرید کافی نباشد، پزشک داروهای زیر را تجویز می‌کند:
- استاتین‌ها: اگر سطح کلسترول خون هم بالا باشد یا به دیابت مبتلا باشید، ممکن است پزشک استفاده از استاتین‌ها مثل آتورواستاتین کلسیم و رزوواستاتین کلسیم را توصیه کند.
- فیبرات‌ها: داروهایی مانند فنوفیبرات و جمفیبروزیل می‌توانند سطح tg را کاهش دهند. در صورت ابتلا بیماری شدید کلیوی یا کبدی نباید از فیبرات‌ها استفاده کنید.
- روغن ماهی: روغن ماهی که به عنوان اسید چرب امگا 3 هم شناخته می‌شود، می‌تواند به کاهش tg کمک کند. مصرف روغن ماهی در مقادیر زیاد با لخته شدن خون تداخل دارد، بنابراین قبل از مصرف هر مکملی با پزشک مشورت کنید.
- نیاسین: نیاسین که گاهی اوقات اسید نیکوتینیک هم نامیده می‌شود، tg و کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد. قبل از مصرف نیاسین با پزشک مشورت کنید، چون می‌تواند با سایر داروها تداخل داشته باشد و عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند.
بیشتر بدانید: کدام توده در گردن خطرناک است؟
درمان تری گلیسیرید پایین
بهترین راه برای درمان کاهش tg پیدا کردن علت زمینه‌ای بروز آن است. برای بعضی از مشکلات، مانند سوء تغذیه، اصلاح رژیم غذایی کمک‌کننده است. اما برای سایر علل، مانند سوء جذب و پرکاری تیروئید، ممکن است به دارو و تغییر سبک زندگی نیاز باشد. اگر کاهش تری گلیسیرید خون نتیجه دریافت ناکافی چربی است، برای داشتن رژیم غذایی سالم به توصیه‌های زیر عمل کنید:
- 20 تا 35 درصد کالری روزانه خود را از طریق چربی‌ها تامین کنید.
- بیشتر چربی مصرفی شما باید از نوع غیراشباع باشد، چون سالم‌ترین نوع چربی است.
- مصرف کلسترول، چربی اشباع و چربی ترانس را کاهش دهید.
سوالات متداول
تری گلیسیرید نوعی چربی است که هم در بعضی از غذاها وجود دارد و هم از کالری اضافی دریافتی شما حاصل می‌شود. وقتی کالری زیادی مصرف می‌کنید، مازاد آن به شکل tg در بدن ذخیره می‌شود.
اگرچه بین تری گلیسیرید و کسترول شباهت‌هایی وجود دارد، اما عملکردهای آن‌ها با هم متفاوت است. tg کالری‌های استفاده نشده توسط بدن را ذخیره می‌کند، در حالی که کلسترول در ساخت سلول‌ها، تولید بعضی از هورمون‌ها و تولید ویتامین D نقش دارد.
افراد بالای 20 سال باید هر چهار تا 6 سال یک‌بار آزمایش شوند. همچنین انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که کودکان یک بار در سنین 9 تا 11 سالگی و یک بار در سنین 17 تا 21 سالگی این آزمایش را انجام دهند. با این حال، بر اساس وضعیت سلامتی شما ممکن است پزشک توصیه دیگری داشته باشد.
بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدن چای سیاه و چای سبز به کاهش tg خون کمک می‌کند.
کلام پایانی در مورد تری گلیسیرید خون
اگر آزمایش خون شما نشان‌دهنده سطوح غیرطبیعی تری گلیسیرید باشد، پزشک احتمالا تغییر سبک زندگی و در صورت لزوم دارو درمانی را توصیه می‌کند. این راه‌کارها سلامت عمومی شما را بهبود می‌بخشند و سطح tg خون را به سطوح نرمال برمی‌گردانند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع می‌توانید به سایت درمانکده مراجعه کرده و با پزشکان عمومی یا متخصص داخلی مشورت کنید.
منابع: mayoclinic, verywellhealth, healthline
