جنگ تاثیر عمیقی بر تمام جنبه‌های زندگی دارد و مشکلات فراوانی برای ما به وجود می‌آورد. در چنین بحران‌هایی بسیار مهم است که بتوانیم به خود و اطرافیان‌مان کمک کنیم تا بهتر با سختی‌ها کنار بیاییم. در این مقاله از مجله درمانکده به این سوال که در جنگ چه کنیم پاسخ می‌دهیم و نکات مهمی در مورد راه‌های حفظ سلامت روان، کمک‌های اولیه و روش‌های پناه گرفتن هنگام حمله هوایی مطرح می‌کنیم تا شما را برای مقابله با شرایط اضطراری آماده‌تر کنیم. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
فهرست محتوا
تاثیرات روانی جنگ بر روی افراد
آسیب‌های روحی جنگ بسیار زیاد و در بعضی موارد جبران‌ناپذیر است. از جمله تاثیراتی که این اتفاق بر سلامت روان دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| تاثیرات روانی جنگ | ویژگی‌ها |
| افسردگی | در این حالت فرد احساس بی‌ارزش بودن، گناهکاری و ناامیدی دارد و در موارد بسیار حاد ممکن است دچار اختلالات غذا خوردن (پرخوری و یا بی‌اشتهایی) شود. |
| اضطراب | این حس دلیل روشنی ندارد. پس از جنگ معمولا سطح اضطراب در بین مردم به شدت افزایش پیدا کرده و آن‌ها را چالش‌های بسیاری مواجه میکند. |
| اختلال استرس پس از سانحه | نوعی واکنش روانی شدید به تجربه‌های هولناک است که می‌تواند زندگی فرد را مختل کند. این اختلال در میان سربازان و بازماندگان جنگ بسیار شایع است. چون صحنه‌های خشونت‌آمیز، مرگ و ویرانی ضربه‌های عمیقی بر روان آن‌ها وارد میکند. |
بیشتر بدانید: اختلال هیپومانیا و هر آنچه که باید درباره علائم، تشخیص و درمان آن بدانید
استرس و اضطراب جنگ
استرس جنگ یکی از شدیدترین انواع فشارهای روانی است که در اثر قرار گرفتن در موقعیت‌های خطرناک، مرگبار یا پر از خشونت به وجود می‌آید. افرادی که درگیر جنگ هستند، چه سربازان در میدان نبرد و چه غیر نظامیان در مناطق جنگ‌زده، به طور مداوم با ترس از مرگ، آسیب جسمی یا از دست دادن عزیزان مواجه‌اند. استرس شدید و ترس از جنگ می‌تواند باعث بروز اضطراب مزمن، واکنش‌های شدید عاطفی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و کاهش توانایی تطبیق با زندگی روزمره شود.
بیشتر بدانید: حواس انسان و هر آنچه باید درباره آن‌ها بدانید
بیماری روانی ناشی از جنگ
قبل از پاسخ دادن به این سوال که در جنگ چه کنیم، بد نیست به بررسی بیماری‌های روانی ناشی از این اتفاق بپردازیم. چرا که آشنایی با این مشکلات می‌تواند شما را برای مقابله با آن‌ها آماده‌تر کند.
به گفته متخصصان روانشناسی جنگ، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یکی از جدی‌ترین آسیب‌های روانی است که می‌تواند پس از تجربه رویدادهای خشونت‌آمیز مانند جنگ در افراد بروز پیدا کند. در این وضعیت، فرد ناخواسته و به‌طور مکرر خاطرات دردناک و تلخ دوران جنگ را در ذهن خود بازسازی میکند. این یادآوری اغلب با احساس اضطراب شدید همراه است و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شدت اختلال استرس پس از سانحه بسته به شرایط فرد و میزان تروما می‌تواند در سه سطح دسته‌بندی شود:
- خفیف: علائم فقط در موقعیت‌های خاص یا در زمان مواجهه با محرک‌های یادآور جنگ بروز می‌کنند. عملکرد روزانه معمولا حفظ می‌شود، اما فرد ممکن است با بی‌خوابی یا اضطراب خفیف مواجه باشد. در این مرحله، مداخله زودهنگام و حمایت عاطفی می‌تواند تاثیر مثبت داشته باشد.
- متوسط: نشانه‌ها به صورت مداوم حضور دارند و بر تمرکز، خواب و روابط اجتماعی فرد تاثیر منفی می‌گذارند. خاطرات مزاحم و کابوس‌های مکرر زندگی را مختل می‌کنند و به همین دلیل درمان‌های تخصصی مانند روان‌درمانی و دارودرمانی به ضرورت تبدیل می‌شوند.
- شدید: در این وضعیت، علائم به شدت آزاردهنده و ناتوان‌کننده هستند. فرد ممکن است منزوی شود، رفتارهای پرخاشگرانه یا علائم افسردگی شدید را نشان دهد و حتی به خودکشی فکر کند. بدون مداخله درمانی حرفه‌ای، این مرحله می‌تواند به بحران‌های روانی مزمن تبدیل شود.
عوارض موج انفجار بر سلامت روان
موج ناشی از انفجار یکی از خطرناک‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت جسم و روان افراد در شرایط جنگی است. این پدیده نه تنها باعث آسیب‌های فیزیکی آشکار مانند سوختگی یا شکستگی استخوان می‌شود؛ بلکه پیامدهای روانی پنهان اما عمیقی به همراه دارد که ممکن است مورد غفلت قرار بگیرند.
قرار گرفتن در معرض موج انفجار می‌تواند به بروز مشکلات متعددی مثل اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب‌های ماندگار و اختلال در خواب منجر شود. در بلندمدت، اختلال در عملکرد مغز هم محتمل است و علائمی مانند سردردهای مکرر، سرگیجه و کاهش تمرکز ممکن است فرد را برای مدت‌ها درگیر کند.
موج گرفتگی در جنگ
موج‌گرفتگی در میدان جنگ وضعیتی است که در پی انفجارهای سنگین به وجود می‌آید و باعث بروز مشکلات جدی در عملکرد جسمی و روانی فرد می‌شود. این پدیده نتیجه مستقیم امواج پرانرژی ناشی از انفجار است و بیشترین آسیب را به مغز، اعصاب و اندام‌های داخلی وارد میکند.
یکی از نخستین نقاط آسیب‌پذیر در برابر این امواج، سیستم شنوایی است. پرده گوش بسیار حساس بوده و حتی انفجارهایی که در فاصله نسبتا دور اتفاق می‌افتند می‌توانند باعث پارگی آن شوند. وزوز گوش، اختلال شنوایی و سرگیجه از جمله اولین علائم آسیب این ناحیه هستند.
علاوه بر آن، امواج انفجار ممکن است به بافت‌های داخلی بدن صدمه بزنند. آسیب ریه‌ها، اختلال در ضربان قلب یا خونریزی‌های پنهان در دستگاه گوارش از جمله عوارضی هستند که گاهی‌اوقات فقط به صورت علائم مبهم مثل سردرد، حالت تهوع یا دل‌درد ظاهر می‌شوند.
از جنبه روانی هم موج‌گرفتگی می‌تواند باعث بروز اختلالاتی مانند ضعف حافظه، عدم تمرکز، اضطراب، بی‌خوابی و آشفتگی ذهنی شود. شناسایی و درمان به موقع این علائم اهمیت بالایی دارد. چرا که بی‌توجهی به آن‌ها ممکن است به مشکلات مزمن و برگشت‌ناپذیر منجر شود.
راهکاری حفظ سلامت روان؛ در جنگ چه کنیم؟
تا این بخش از مقاله به بررسی تاثیرات مخرب جنگ بر سلامت جسم و روان پرداختیم. اکنون نوبت آن است که به این پرسش بپردازیم: در هنگام جنگ چه کنیم؟ چگونه در میانه بحران از سلامت روان خود محافظت کرده و روحیه‌مان را حفظ کنیم. در ادامه چند راهکار موثر برای مراقبت از سلامت روان در شرایط جنگی ارائه شده که به شما کمک میکند با اضطراب‌ها و فشارهای روانی بهتر کنار بیایید:
۱. استراحت و تنفس عمیق
هر زمان که احساس کردید دچار استرس شده‌اید، سعی کنید برای مدت زمان کوتاهی همه کارها را کنار بگذارید و کمی استراحت کنید. این کار بسیار ساده است و باید به صورت زیر انجام شود:
- چند لحظه توقف کنید و از جریان روزمره زندگی فاصله بگیرید.
- نفس عمیق بکشید و هنگام بازدم تصور کنید در حال بیرون راندن استرس و افکار منفی هستید.
- به خاطرات خوب و لحظات آرام‌بخش گذشته فکر کنید.
- از فضای مجازی و رسانه‌هایی که اخبار نگران‌کننده را به صورت مداوم بازنشر می‌دهند، دوری کنید.
- خودتان را با فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برید سرگرم کنید.
۲. به چالش کشیدن ذهن و بدن
برای حفظ سلامت روان در دوران جنگ، تمرینات و تکنیک‌های بسیاری وجود دارد که به تقویت ارتباط ذهن و بدن و کاهش استرس کمک می‌کنند. فعالیت‌های بدنی مثل تای‌چی، یوگا، مدیتیشن، پیاده‌روی یا حتی نواختن ساز می‌توانند روی ذهن و بدن تاثیر بگذارند و شما را از استرس دور کنند.
۳. ذهن‌آگاهی برای حفظ سلامت روان
وقتی این سوال مطرح می‌شود که در جنگ چه کنیم، می‌توان به ذهن‌آگاهی به عنوان یک راهکار موثر اشاره کرد. ذهن‌آگاهی به معنی تمرکز آگاهانه بر لحظه حال و پذیرش آن چیزی است که اکنون در حال تجربه آن هستید. در شرایط سخت مانند جنگ، این تمرین می‌تواند به کاهش اضطراب و بازگشت آرامش درونی کمک کند.
در واقع، ذهن‌آگاهی یعنی نسبت به افکار، احساسات و واکنش‌های خود در برابر وقایع تلخ و دشوار آگاه باشید و به جای سرکوب یا نادیده گرفتن تلاش کنید آن‌ها را با نگاهی پذیرا و واقع‌گرایانه مدیریت کنید. با ایجاد این نوع ارتباط درونی می‌توانید کنترل بیشتری بر هیجانات خود داشته باشید و از غرق شدن در نگرانی‌های دائمی جلوگیری کنید.
بیشتر بدانید: سطح بندی انواع اختلالات روانی و موضوعات اساسی درباره آن
۴. خودمراقبتی
در شرایط دشوار مانند جنگ، بعضی افراد تصور می‌کنند توجه به نیازهای شخصی نوعی خودخواهی است. اما این باور کاملا نادرست است. رسیدگی به خود نه تنها نشانه ضعف یا خودخواهی نیست؛ بلکه یکی از ضروری‌ترین گام‌ها برای حفظ سلامت روان در زمان بحران به شمار می‌آید.
اختصاص دادن حتی چند دقیقه در روز به فعالیت‌هایی که پیش از جنگ برایتان لذت‌بخش بوده‌اند می‌تواند تاثیر چشمگیری در بازسازی ذهنی و کاهش اضطراب داشته باشد. کارهایی مانند پیاده‌روی، گوش دادن به موسیقی، ماساژ گرفتن، رفتن به آرایشگاه یا هر فعالیت ساده دیگری که زمانی باعث بهبود روحیه‌تان می‌شده است می‌تواند ذهن را برای لحظاتی از فشار روانی دور کند و آن را به تعادل سابق نزدیک‌تر سازد.
۵. فاصله گرفتن از اخبار منفی
در شرایط بحرانی مانند جنگ، شنیدن مداوم اخبار ناراحت‌کننده می‌تواند ذهن را فرسوده و روح را آشفته کند. بنابراین یکی از ساده‌ترین اما موثرترین راه‌کارهایی که می‌توان در پاسخ به سوال در جنگ چه کنیم به آن اشاره کرد، کاهش تماس با منابع خبری منفی است.
برای حفظ تعادل روحی بهتر است به صورت آگاهانه از پیگیری اخبار نگران‌کننده در شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون یا سایر رسانه‌ها فاصله بگیرید. هر چقدر کمتر خود را در معرض اطلاعات پرتنش قرار دهید، فضای ذهن‌تان برای آرامش و تمرکز بیشتر باز خواهد شد.
۶. تقویت ارتباط با دوستان و خانواده
در دوران جنگ، تمرکز ذهن اغلب بر اخبار و نگرانی‌ها قفل می‌شود. برای رهایی از این چرخه فرساینده لازم است توجه‌تان را به جنبه‌های مثبت و دلگرم‌کننده زندگی معطوف کنید. یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش فشار روانی، وقت گذراندن با افرادی است که برایتان اهمیت دارند. این کار حتی اگر برای مدت کوتاهی انجام شود می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش اضطراب داشته باشد.
۷. خواب شبانه کافی و باکیفیت
خواب کافی و آرام در طول شب نقش بسیار مهمی در حفظ تعادل روحی در شرایط بحرانی دارد. برای اینکه ذهن‌تان فرصت استراحت و بازسازی پیدا کند، لازم است محیط و شرایط مناسبی برای یک خواب شبانه عمیق و آرام فراهم کنید. پیشنهاد می‌شود پیش از خواب، خود را از عوامل تحریک‌کننده ذهنی مانند تماشای اخبار یا مرور شبکه‌های اجتماعی دور نگه دارید. در عوض می‌توانید با گوش دادن به موسیقی ملایم، انجام تمرینات تنفسی یا مدیتیشن کوتاه ذهن‌تان را برای ورود به حالت آرامش آماده کنید.
۸. ورزش منظم
در دوران جنگ، ورزش یکی از موثرترین راهکارها برای حفظ سلامت روان به شمار می‌آید. فعالیت بدنی منظم نه تنها تنش‌های روانی و اضطراب را کاهش می‌دهد؛ بلکه با افزایش ترشح اندورفین باعث بهبود خلق‌وخو، کاهش استرس و بهبود خواب می‌شود.
بیشتر بدانید: اختلال روانی در سربازی؛ از علل تا راه‌های پیشگیری
۹. کمک گرفتن از متخصص سلامت روان
گاهی‌اوقات علی‌رغم تلاش فراوان برای مراقبت از خود، فشار روانی آن‌قدر سنگین می‌شود که دیگر به تنهایی نمی‌توان از پس آن برآمد. اگر احساس کردید با وجود اجرای تمام راهکارهای گفته‌شده هنوز اضطراب، بی‌خوابی یا آشفتگی ذهنی دست از سرتان برنداشته است، برای مشاوره آنلاین با دکتر روانپزشک اقدام کنید. روانپزشک می‌تواند به این سوال که در جنگ چه کنیم پاسخ دهد و بهترین روش‌ها را برای حفظ سلامت روان به شما پیشنهاد کند.
بیشتر بدانید: در ذهن نوجوان چه میگذرد؟ (مواردی که والدین باید بدانند)
چگونه از خودمان در برابر حمله هوایی محافظت کنیم؟
بقا در شرایط جنگی مستلزم آگاهی از شیوه‌های درست پناه‌گیری و واکنش سریع در موقعیت‌های خطرناک است. هنگام شنیدن آژیر یا مشاهده نشانه‌های حمله هوایی، اولویت اصلی یافتن مکان امن و محافظت از خود است:
- اگر در خانه یا فضای سرپوشیده هستید، بهترین گزینه پناه گرفتن در زیرزمین، پارکینگ یا ایستگاه‌های مترو است. تا حد امکان در نزدیکی دیوارهای داخلی و بدون پنجره قرار بگیرید، اما به دیوار تکیه ندهید. چون لرزش ناشی از انفجار ممکن است شما را مجروح کند.
- چنانچه در فضای باز قرار دارید، به سرعت خود را به نزدیک‌ترین ساختمان برسانید. در صورت نبودن پناهگاه زیرزمینی، پایین‌ترین طبقه ساختمان بهترین گزینه است. از پنجره‌ها فاصله بگیرید و اگر فرصت دارید، شیشه‌ها را با نوار چسب و پلاستیک بپوشانید تا از خطر پرتاب قطعات شکسته در امان بمانید.
- در صورتی که هیچ‌گونه پناهگاهی در اطراف شما وجود ندارد، به دنبال یک شیار، گودال یا فرورفتگی در زمین بگردید. روی زمین دراز بکشید، صورت‌تان را به سمت خاک برگردانید و با بازوهایتان از سر محافظت کنید. به یاد داشته باشید که ترکش‌ها معمولا به سمت بالا پخش می‌شوند. بنابراین ماندن در سطح پایین‌تر احتمال آسیب را کاهش می‌دهد.
کمک های اولیه در جنگ و بمباران
اگر این پرسش در ذهن‌تان شکل گرفته که در جنگ چه کنیم، یکی از کاربردی‌ترین پاسخ‌ها این است که آموزش کمک‌های اولیه را جدی بگیرید. تسلط بر مهارت‌های پایه پزشکی در موقعیت‌های اضطراری می‌تواند به حفظ جان خودتان و دیگران کمک بزرگی کند. در ادامه به چند روش موثر برای حفظ سلامت مصدومان در شرایط بحرانی اشاره می‌کنیم:
- آرام کردن فرد آسیب‌دیده و ارزیابی وضعیت حیاتی: ابتدا سعی کنید فرد مجروح را آرام کنید و در همان حال، سطح هوشیاری، تنفس و وجود خونریزی را بررسی نمایید. اگر تنفس قطع شده باشد، انجام تنفس مصنوعی یا تماس فوری با مراکز درمانی ضروری است.
- کنترل خونریزی: چنانچه زخم خونریزی دارد، از پارچه تمیز یا گاز استریل برای فشار مستقیم روی آن استفاده کنید. بالا نگه داشتن عضو آسیب‌دیده هم در کاهش خونریزی موثر است.
- ثابت نگه‌داشتن محل شکستگی: در صورت احتمال شکستگی، اندام آسیب‌دیده را بی‌حرکت نگه دارید. می‌توانید از وسایل در دسترس مانند چوب، روزنامه یا مقوا برای این کار استفاده کنید. با این حال، مراقب باشید عضو آسیب‌دیده را بیش‌ازحد حرکت جابه‌جا نکنید.
- حفاظت از بدن در برابر دمای نامناسب محیط: پس از انجام کمک‌های اولیه، از افت یا افزایش بیش‌ازحد دمای بدن مصدوم جلوگیری کنید. پیچاندن بدن او با پتو، لباس اضافه یا حتی کیسه پلاستیکی می‌تواند مانع از شوک ناشی از تغییرات دمایی شود.
- اجتناب از جابه‌جا کردن افراد مشکوک به آسیب نخاعی: اگر تصور می‌کنید که ممکن است فرد دچار آسیب نخاعی شده باشد، از جابه‌جایی او خودداری کرده و بلافاصله درخواست کمک حرفه‌ای کنید.
کلام پایانی
آگاهی و آمادگی برای مقابله با مشکلات جسمی و روانی ناشی از جنگ از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. دانستن پاسخ این سوال که در شرایط جنگ چه باید کرد به شما کمک میکند بهتر از خود و اطرافیان‌تان مراقبت کنید و بحران‌ها را با قدرت بیشتری پشت سر بگذارید. خود مراقبتی، یادگیری کمک‌های اولیه، رعایت نکات ایمنی و در صورت لزوم مشاوره با روانشناس همگی گام‌های کلیدی در این مسیر هستند.
یکی از ساده‌ترین و در عین حال موثرترین روش‌ها برای دسترسی به بهترین پزشکان متخصص کشور استفاده از مشاوره آنلاین پزشکی است. شما می‌توانید با مراجعه به سایت درمانکده و با چند کلیک ساده نوبت مشاوره خود را به راحتی رزرو کنید و در هر زمان و مکانی از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
سوالات متداول
در پاسخ به این سوال که در زمان جنگ چیکار کنیم باید بگوییم لازم است مراقب سلامت روان خود باشید، کمک‌های اولیه را یاد بگیرید و در زمان حمله هوایی به پناهگاه بروید.
سعی کنید استراحت کافی داشته باشید، از اخبار منفی فاصله بگیرید، با دوستان و اعضای خانواده خود وقت بگذرانید و در صورت نیاز به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
اگر این سوال به ذهن‌تان رسیده که هنگام حمله هوایی یا موقع جنگ چکار کنیم، باید بگوییم بهترین کار پناه گرفتن در زیرزمین، پارکینگ یا تونل‌های مترو است. در غیر این صورت، به پایین‌ترین طبقه ساختمان بروید و از پنجره‌ها فاصله بگیرید.
منبع: charliehealth
Thank you very much for sharing, I learned a lot from your article. Very cool. Thanks.