آب آوردن ریه یا همان ادم ریوی یکی از مشکلات جدی دستگاه تنفسی است که می‌تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد. علائم این بیماری براساس شدت آن متفاوت هستند، با این حال می‌توان تنگی نفس را پیامد اصلی ادم ریوی دانست. اهمیت شناخت و بررسی این بیماری در آن است که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود و تهدیدکننده جان بیمار باشد. از همین‌رو آگاهی عمومی درباره علائم هشداردهنده و روشهای درمانی آب آوردن ریه نقش مهمی در کاهش مرگ‌ومیر و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا در مورد علائم، علل و روشهای درمان بیماری ادم ریه بیشتر توضیح دهیم.
فهرست محتوا
- آب آوردن ریه چیست؟
- مایعات موجود در ریه از کجا می‌آیند؟
- آب آوردن ریه نشانه چیست؟
- علت آب آوردن ریه در شرایط و بیماری‌های مختلف
- آب آوردن ریه چه علائمی دارد؟
- روش تشخیص آب آوردن ریه
- روش درمان آب آوردن ریه چیست؟
- درمان خانگی آب آوردن ریه چگونه است؟
- ایا آب آوردن ریه نشانه سرطان است؟
- خطرات مرگ بر اثر آب آوردن ریه
- برای کنترل آب آوردن ریه چه کار کنیم؟
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
آب آوردن ریه چیست؟
منظور از آب آوردن ریه (Pulmonary edema) که با نام پزشکی ادم ریه یا پلورال افیوژن شناخته می‌شود، تجمع غیر طبیعی مایعات فضای تبادل هوا در ریه است. این فرآیند مانع از تبادل اکسیژن در مجاری تنفسی می‌شود و شرایط را برای بروز نارسایی قلبی فراهم می‌کند. اولین علامت این بیماری یعنی تنگی نفس به صورت ناگهانی رخ می‌دهد و خیلی سریع بدتر می‌شود، به طوری که فرد هنگام دراز کشیدن به سختی نفس می‌کشد.
مایعات موجود در ریه از کجا می‌آیند؟
آب آوردن ریه به دلیل اختلال در تعادل نفوذپذیری عروق خونی ریه رخ می‌دهد. به طور طبیعی، مویرگ‌های ریه مقدار اندکی مایع به فضای بین بافتی ترشح می‌کنند که به وسیله سیستم لنفاوی جمع‌آوری و تخلیه می‌شود. اما زمانی که فشار داخل عروق ریه افزایش یابد یا دیواره مویرگ‌ها دچار آسیب شود، میزان مایع ترشح‌شده بیشتر از ظرفیت تخلیه سیستم لنفاوی خواهد شد. در نتیجه، این مایع به درون بافت ریه و کیسههای هوایی نشت می‌کند. با پر شدن کیسههای هوایی، فضای کافی برای ورود و تبادل هوا از بین می‌رود و ریه‌ها نمی‌توانند اکسیژن کافی را به خون منتقل کنند. این فرآیند باعث کاهش سطح اکسیژن خون و بروز علائمی مانند تنگی نفس ناگهانی می‌شود.
آب آوردن ریه نشانه چیست؟
علت آب ریه می‌تواند بسته به شرایط سلامت فرد متفاوت باشد. رایج‌ترین دلایل بروز ادم ریوی شامل موارد زیر هستند:
۱- نارسایی قلبی
نارسایی بطن چپ قلبی یکی از شایع‌ترین دلایل آب آوردن ریه است. در چنین شرایطی، قلب نمی‌تواند خون را به خوبی پمپاژ کند، در نتیجه فشار در عروق ریه بالا می‌رود و مایعات به درون فضای تبادل هوا در ریه نشت می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود تا ریه نتواند اکسیژن را وارد جریان خون کند؛ به همین دلیل بدن با کمبود اکسیژن خون مواجه می‌شود.
۲- بیماری زمینه‌ای
بیماری‌های زمینه‌ای یا حمله و برخی بیماری‌های قلبی می‌توانند از عوامل ثانویه آب آوردن ریه باشند. این عوامل عبارت‌اند از:
- حمله قلبی
- ایسکمی
- بیماری فشار خون بالا
- بیماری عروق کرونر قلب
- اختلال در عملکرد دریچه قلب (مانند تنگی میترال یا آئورت)
- بیماری قلبی اکتسابی یا مادرزادی
- آریتمی‌ها
- عفونت شدید خون
- نارسایی کلیوی
- پنومونی
۳- عوامل خارجی ناشی از فعالیت روزمره
برخی عوامل خارجی می‌توانند فشار اضافی به ریه وارد کنند و باعث ادم ریوی شوند. آن‌ها عبارت‌اند از:
- کوهنوردی و قرار گرفتن در ارتفاع بالا
- مصرف بیش از حد برخی از داروها
- آسیب ناشی از استنشاق مواد سمی
- تروما یا ضربه ناگهانی شدید به قفسه سینه
- بلعیدن بیش از حد آب موقع غرق شدن
علت آب آوردن ریه در شرایط و بیماری‌های مختلف
بیماری ادم ریوی در شرایط مختلف ممکن است علل متفاوتی داشته باشد.
علت آب آوردن ریه در افراد مسن
متخصصان شایع‌ترین دلیل ادم ریوی در سالمندان را ناشی از بیماری ذات‌الریه یا نارسایی قلبی می‌دانند. از آن جایی که افراد مسن ممکن است سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشند یا به دلیل ابتلا به بیماری زمینه‌ای دارو مصرف کنند، بیشتر در معرض ابتلا به ذات‌الریه قرار دارند. عدم درمان به موقع ذات‌الریه و توجه نکردن به علائم بیماری‌های قلبی باعث می‌شود تا سالمندان مستعد آب آوردن ریه باشند. از دیگر علل احتمالی ادم ریوی در افراد مسن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومور یا سرطان ریه
- بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)
- پنوموتوراکس
- مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد التهابی
علت آب آوردن ریه بعد از عمل قلب باز
برخی افراد پس از عمل قلب باز به دلیل تجمع مایعات در حفره قفسه سینه دچار ادم ریوی می‌شوند. علائم آب آوردن ریه بعد از عمل قلب باز معمولا شامل تنگی نفس شدید، سرفه‌های مکرر، خس خس سینه و احساس سنگینی در قفسه سینه است. این عارضه می‌تواند به دلیل باز شدن قفسه سینه حین جراحی برای دسترسی به قلب یا عملکرد ضعیف قلب پس از عمل ایجاد شود. پنومونی ممکن است دیگر علت احتمالی آب ریه بعد از جراحی قلب باز باشد. ورود باکتری به بدن در طول جراحی، عفونت ریه ایجاد می‌کند و باعث ادم ریوی می‌شود.
علت آب آوردن ریه بر اثر عفونت
عفونت ریه یکی از دلایل شایع ادم ریوی است. زمانی که ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها به ریه موجب عفونت شود، علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس و سرفه ظاهر می‌شوند که در صورت عدم درمان به موقع، ریسک ابتلا به ادم ریوی را افزایش می‌دهند. از جمله عفونت‌های ریوی که می‌توانند منجر به آب آوردن ریه شوند، عبارت‌اند از:
- ذات‌الریه
- ویروس کرونا
- عفونت‌های قارچی
- بیماری سل
علت آب آوردن ریه در بیماران سرطانی
گسترش سلول‌های سرطانی به پوششی که ریه‌ها را احاطه کرده، شایع‌ترین علت آب آوردن ریه در بیماران سرطانی به‌شمار می‌آید. افراد درگیر علائم سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و سرطان تخمدان بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. از دیگر علت احتمالی ادم ریوی می‌توان به شیمی‌درمانی اشاره کرد. برخی داروهای شیمی‌درمانی باعث التهاب و تجمع مایعات در ریه می‌شوند. همچنین پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه ممکن است موجب تجمع مایع در ریه شود.
آب آوردن ریه چه علائمی دارد؟
تجمع آب در ریه بسته به شدت بیماری و شرایط قبلی بیمار، می‌تواند علائم متفاوتی ایجاد کند. رایج‌ترین علائم آب آوردن ریه شامل موارد زیر هستند:
- تنگی نفس هنگام فعالیت فیزیکی و ورزشی
- تنگی نفس به صورت حمله‌های شبانه همراه با سرفه و تنگی نفس
- تنگی نفس هنگام دراز کشیدن (ارتوپنه)
- درد قفسه سینه
- افزایش تپش قلب
- احساس خس خس سینه
- بیدار شدن از خواب به دلیل تنگی نفس ( در حالت نشسته از بین می‌رود.)
- تورم و ایجاد پف در قسمت پاها
- احساس خستگی مداوم
- افزایش تعریق و رنگ پریدگی
- احساس خفگی
- کراکل‌ها یا صداهای نرم در ریه
- نفس نفس زدن شدید
- تغییر رنگ لب‌ها و اندام‌ها به آبی به دلیل کاهش اشباع اکسیژن هموگلوبین (سیانوز زمانی رخ می‌دهد که هموگلوبین بدون اکسیژن از پنج گرم در دسی لیتر بیشتر شود.)
علائم فوق ممکن است به صورت ناگهانی (ادم ریوی حاد) یا به تدریج (ادم ریوی مزمن) بروز پیدا کنند. در صورت تجربه هر یک از این علائم حتما به متخصص ریه مراجعه کنید تا بررسی‌های تخصصی انجام شود.
می‌خوای مشکل آب آوردن ریه رو حل کنی و به زندگی عادی برگردی؟
بدون نیاز به مراجعه حضوری، از پزشک نوبت بگیریدبرخی افراد ممکن است بسته به شدت بیماری یا وجود بیماری زمینه‌ای، علائم شدیدتری را تجربه کنند. زمانی که بیماری ادم ریوی پیشرفته شود، کاهش اکسیژن در بدن موجب پیدایش علائم زیر می‌شود:
- سردرد طولانی‌مدت
- ضربان قلب سریع و نامنظم هنگام استراحت
- تب و سرفه
- عدم توانایی راه رفتن از سربالایی و سرازیری
علائم آب آوردن ریه در کودکان
این بیماری در کودکان می‌تواند بر اثر بیماری‌هایی همچون عفونت‌های شدید تنفسی، آسیب‌های ریوی، اختلالات کلیوی یا شرایط التهابی حاد ایجاد شود. علائم در این گروه سنی اغلب شامل تنفس سریع و دشوار، خس خس یا صداهای غیر طبیعی موقع نفس کشیدن، بی‌اشتهایی و خستگی مفرط است. همچنین برخی کودکان دچار سرفه‌های مداوم همراه با خلط کف‌آلود، کبودی دهان، بی‌قراری و گریه‌های غیر عادی می‌شوند. در موارد حاد، ممکن است علائمی همچون عدم توانایی در شیر خوردن یا صحبت کردن به دلیل تنگی نفس شدید بروز پیدا کنند که یک وضعیت اورژانسی است.
روش تشخیص آب آوردن ریه
پزشک متخصص در معاینه اولیه ابتدا از بیمار شرح حال می‌گیرد، سپس علائمی مانند افزایش ضربان قلب، تنفس سریع، صداهای غیرطبیعی از ریه هنگام تنفس، تورم پاها، رنگ و دمای پوست را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است برای تایید بیماری به آزمایش‌های دقیق‌تری همچون موارد زیر نیاز باشد:
- آزمایش خون
- الکتروکاردیوگرام
- اکوکاردیوگرافی
- اکوکاردیوگرافی ترانس مری
- کاتتریزاسیون شریان ریوی
- کاتتریزاسیون قلبی
روش درمان آب آوردن ریه چیست؟
ادم ریوی یک بیماری جدی است که باید فوری برای درمان آن اقدام کنید. روشهای مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارند. پزشک برای درمان قطعی آب آوردن ریه یکی از روشهای زیر را بسته به شدت بیماری و شرایط فرد انتخاب می‌کند:
۱- اکسیژن درمانی
اکسیژن‌تراپی اولین گزینه درمانی ادم ریوی است. پزشک از اکسیژن به صورت ماسک صورت یا یک لوله پلاستیکی انعطاف‌پذیر با ۲ دهانه (کانولای بینی) استفاده می‌کند تا اکسیژن از طریق سوراخ‌های بینی به ریه برسد. این روش به کاهش علائم ادم ریوی کمک می‌کند. زمانی که بیمار به دلیل آب آوردن ریه به بیمارستان می‌رود، سطح اکسیژن او به طور مرتب کنترل می‌شود.
۲- دارودرمانی
پزشک ممکن است در شرایط مختلف داروهای زیر را تجویز کند:
داروهای کاهنده پیش بار
استفاده از داروهای ادرارآور مانند فوروزماید بهترین روش درمانی است. این دارو کمک می‌کند تا فشار مایعات از روی ریه و قلب برداشته شود و به درستی از بدن دفع شود.
داروهای کاهش‌دهنده پس بار
داروهای کاهش‌دهنده پس بار با گشاد کردن رگ‌های خونی، فشار را از روی قلب کم می‌کنند. داروهایی مانند نیتروگلیسیرین (NTG)، نسیریتاید و نیفیدیپین از این نوع هستند.
داروهای ضد فشار خون
زمانی که این عارضه ناشی از فشار خون بالا باشد، از داروهای ضد فشار خون برای عملکرد بهتر قلب استفاده می‌کنند.
اینوتروپ‌ها
در بیمارانی که دچار نارسایی قلب هستند و پمپاژ خون ضعیف است، دارویی مانند دوبوتامین برای افزایش قدرت انقباضی قلب استفاده می‌شود.
مورفین
مورفین برای کاهش تنگی نفس و اضطراب تجویز می‌شود. برخی متخصصان معتقدند عوارض مورفین از مزایای آن بیشتر است؛ به همین دلیل معمولا از داروهای دیگر استفاده می‌کنند.
۳- تخلیه آب ریه
این احتمال وجود دارد که در موارد شدید، پزشک به کمک یک کاتتر ساکشن کوچک، مایع اضافی ریه را تخلیه کند.
۴- ونتیلاتور
در مواردی که ادم ریوی بسیار شدید است، یک لوله تنفسی در نای قرار می‌دهند تا فرد برای نفس کشیدن به دستگاه تنفس (ونتیلاتور) متصل شود. این دستگاه فشار مثبت به ریه‌ها وارد می‌کند و باعث کمتر شدن فشار عروق ریوی می‌شود.
۵- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی درمان اصلی آب آوردن ریه نیست، اما فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به کنترل علائم ادم ریوی کمک کنند. نحوه درمان آب آوردن ریه با فیزیوتراپی به شرح زیر است:
- آموزش تکنیک‌های تنفس عمیق و کنترل‌شده برای تبادل بهتر اکسیژن و افزایش ظرفیت ریه
- استفاده از تکنیک‌هایی مانند ضربه‌های ملایم روی قفسه سینه یا تغییر وضعیت بدن برای تخلیه ترشحات غلیظ
- اصلاح وضعیت نشستن یا خوابیدن بیمار برای کاهش فشار روی ریه‌ها و تنفس راحت‌تر
- استفاده از تمرینات ویژه برای افزایش قدرت دیافراگم و عضلات بین‌دنده‌ای
درمان خانگی آب آوردن ریه چگونه است؟
بیماری ادم روی یک وضعیت اورژانسی است و درمان خانگی نباید جایگزین درمان پزشکی شود. اگر فردی دچار علائم آب آوردن ریه شده، باید سریعا به بیمارستان منتقل شود؛ زیرا بدون اکسیژن‌تراپی، دارودرمانی و گاهی ونتیلاتور، خطر مرگ وجود دارد. اما افرادی که به دلیل بیماری قلبی یا ریوی در معرض ادم ریوی هستند، با رعایت برخی اقدامات خانگی می‌توانند از بروز این عارضه جلوگیری کنند:
- خوابیدن در حالت نیمه نشسته
- محدود کردن مصرف نمک
- کنترل مصرف مایعات
- مصرف داروها طبق دستور پزشک
- پرهیز از انجام فعالیت‌های ناگهانی
- مدیریت استرس شدید
- مصرف نوشیدنی‌های مفید برای بیماری‌های تنفسی مانند عسل و آب ولرم، چای زنجبیل و شیر زردچوبه
ایا آب آوردن ریه نشانه سرطان است؟
سرطان می‌تواند یکی از دلایل آب آوردن ریه باشد، اما تنها نشانه آن چیست. تجمع مایعات در ریه اغلب بر اثر بیماری‌های قلبی و نارسایی قلبی ایجاد می‌شود و نمی‌توان اولین تشخیص را به سرطان اختصاص داد. با توجه به اینکه علاوه بر نارسایی قلبی، عوامل دیگر مانند بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند منجر به ادم ریوی شوند، بهتر است برای تشخیص دقیق در کوتاه‌ترین زمان از امکان ویزیت آنلاین دکتر ریه استفاده کنید.
خطرات مرگ بر اثر آب آوردن ریه
اگر علائم ادم ریوی ادامه پیدا کند و به موقع درمان نشود، فشار خون ریوی افزایش می‌یابد و به دلیل فشار آوردن بر قلب، موجب تضعیف آن می‌شود. این عارضه می‌تواند به طور ناگهانی یا به تدریج باعث نارسایی شدید و از کار افتادن قلب شود. از همین‌رو برای جلوگیری از خطر مرگ بر اثر آب آوردن ریه، باید سریعا آن را درمان کنید. دیگر عوارض ناشی از ادم ریوی عبارت‌اند از:
- کمبود اکسیژن شدید و خفگی
- تورم پاها، مچ پاها و شکم
- تجمع مایع در غشای اطراف ریه‌ها (پلورال افیوژن)
- احتقان و تورم کبد
- ایست قلبی
- آریتمی‌های قلبی
- نارسایی اندام‌های دیگر مانند کلیه و کبد
برای کنترل آب آوردن ریه چه کار کنیم؟
نکات مراقبتی در کنار درمان دارویی به کنترل و پیشگیری از ادم ریوی کمک می‌کنند. البته یادتان باشد، رعایت این نکات برای کاهش خطر بروز مجدد یا شدت گرفتن علائم بیماری همچون تنگی نفس ضروری است، اما نباید جایگزین درمان پزشکی شود. اگر این سوال برایتان پیش آمده که چگونه از تنگی نفس خلاص شویم، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.
نکاتی که باید برای بهبود و کنترل آب آوردن ریه رعایت کنید، شامل موارد زیر هستند:
- هنگام خواب یک بالش اضافه زیر سرتان بگذارید تا بدن در حالت نیمه نشسته قرار بگیرد.
- در مورد میزان مصرف مایعات با پزشک مشورت کنید.
- رژیم غذایی سالم و سبک، حاوی میوه و سبزیجات تازه داشته باشید.
- میزان مصرف نمک را محدود کنید.
- به تناسب اندام و حفظ وزن ایده‌آل خود اهمیت دهید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید، اما از انجام فعالیت سنگین و پراسترس بپرهیزید.
- از سیگار کشیدن و مصرف الکل خودداری کنید.
- سطح فشار خون و قند خون خود را به طور مرتب اندازه‌گیری کنید.
- اگر بیماری قلبی، کلیوی یا ریوی دارید، تحت نظر پزشک متخصص باشید.
- داروهای تجویزشده توسط پزشک را به طور منظم مصرف کنید و از قطع خودسرانه آن‌ها بپرهیزید.
راهنمای مراجعه به پزشک
آب آوردن ریه یا ادم ریوی یک وضعیت اورژانسی جدی است که در اثر تجمع مایعات در فضای تبادل هوا در ریه رخ می‌دهد. این عارضه که با تنگی نفس، سرفه، احساس خفگی و نفس نفس زدن شدید همراه است، می‌تواند به صورت ناگهانی یا به تدریج ایجاد شود. توجه به کنترل علل زمینه‌ای بیماری، پیگیری منظم پزشکی و رعایت نکات پیشگیری از تشدید علائم به کاهش خطر مرگ‌ومیر و طول عمر بیماران کمک می‌کنند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل شما را با علل، علائم و روش درمان ادم ریوی آشنا کردیم. اگر سوالات بیشتری در این زمینه دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دکتر متخصص ریه مشورت بگیرید.
سوالات متداول
اگر به موقع برای بهبود این عارضه اقدام شود، می‌توان آن را درمان کرد.
آب آوردن ریه بعد از جراحی قلب باز یکی از عوارض شایع است که نیاز به درمان فوری دارد. پزشکان معمولا به کمک اکسیژن‌تراپی، دارودرمانی و استفاده از دستگاه‌های کمک‌تنفسی این عارضه را درمان می‌کنند.
متخصصان معمولا برای درمان این عارضه در افراد مسن از اکسیژن‌تراپی و درمان دارویی شامل داروهای کاهنده پیش بار، داروهای کاهش‌دهنده پس بار، داروهای فشار خون و داروهای تقویت‌کننده قلب استفاده می‌کنند.
منابع: mayoclinic | clevelandclinic | medlineplus
