کم شنوایی حسی عصبی چیست؟ (علائم، علل، درمان)

کم شنوایی حسی عصبی در اثر آسیب به ساختارهای گوش داخلی یا عصب شنوایی ایجاد می‌شود و یکی از علل اصلی کاهش شنوایی در بزرگسالان به شمار می‌آید. به عقیده بسیار از پزشکان، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، عوامل ژنتیکی یا پیرگوشی علل اصلی ابتلا به کم شنوایی حسی عصبی هستند. البته این نوع کم‌شنوایی می‌تواند اکتسابی یا مادرزادی باشد. در مقاله پیش‌رو از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را با دیگر علل، علائم و روش درمان این نوع کم شنوایی بیشتر آشنا کنیم.

کم شنوایی حسی عصبی چیست؟

کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural Hearing Loss) که به اختصار به آن SNHL می‌گویند، یکی از شایع‌ترین انواع کم‌شنوایی است که بر اثر آسیب به سلول‌های مویی داخل حلزون گوش یا عصبی شنوایی ایجاد می‌شود. این نوع کم‌شنوایی می‌تواند به طور ناگهانی، به دلیل قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند رخ دهد، یا به تدریج و به عنوان بخشی از روند پیرگوشی ایجاد شود. البته کم شنوایی حسی عصبی می‌تواند مادرزادی هم باشد و فرد با آن متولد شود.

افراد مبتلا به SNHL معمولا صداهای آرام را نمی‌شوند و صداهای بلند برایشان خفه به نظر می‌رسد. دلیل این مشکل، آسیب دیدن گیرنده‌های کوچک در گوش داخلی به نام سلول‌های مویی هستند. این سلول‌ها مسئولیت تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌هایی را برعهده دارند که مغز شما آن‌ها را به عنوان صدا تفسیر می‌کند. سلول‌های مویی نمی‌توانند خود را ترمیم کنند، به همین دلیل کم‌شنوایی SNHL در بیشتر موارد به یک مشکل دائمی تبدیل می‌شود. البته استفاده از سمعک یا سایر دستگاه‌های شنوایی می‌توانند شنوایی و کیفیت زندگی بیمار را تا حد زیادی بهبود ببخشند.

“Sensorineural hearing loss (SNHL) is caused by problems with the structures in the inner ear or the auditory nerve. It causes more than 90% of hearing loss in adults.”

کم‌شنوایی حسی-عصبی (SNHL) ناشی از مشکلات ساختارهای گوش داخلی یا عصب شنوایی است. این بیماری عامل بیش از ۹۰٪ از موارد کم‌شنوایی در بزرگسالان است.
به نقل از سایت: healthline

بیشتر بدانید: جرم گوش چیست؟ علت، علائم، عوارض و راه‌کارهای درمانی آن

نقش عصب گوش در شنوایی

عصب گوش یا عصب شنوایی وظیفه انتقال سیگنال‌های صوتی را از گوش داخلی به مغز برعهده دارند. این عصب به شنوایی و تعادل بدن کمک می‌کند. در صورت ضعیف شدن عصب گوش یا سلول‌های حسی مرتبط، اطلاعات صوتی به درستی پردازش نمی‌شوند و فرد دچار کم شنوایی حسی عصبی خواهد شد. بنابراین وقتی در مورد «از بین رفتن عصب گوش» حرف می‌زنیم، در واقع به اصلی‌ترین علت کم‌شنوایی SNHL اشاره می‌کنیم.

آیا برگشتن عصب گوش امکان‌پذیر است؟

برگشت عصب گوش به نوع، شدت و مدت زمان آسیب‌دیدگی بستگی دارد. اگر آسیب‌دیدگی جزئی باشد، در برخی موارد می‌توان از دارودرمانی و فیزیوتراپی به عنوان راه درمان ضعیفی عصب گوش استفاده کرد و تا حدودی عملکرد عصب گوش را بهبود بخشید. اما اگر آسیب‌دیدگی دائمی باشد، مانند قطع کامل عصب شنوایی یا تخریب سلول‌های حسی عصبی، امکان بازگرداندن عملکرد طبیعی عصب گوش کم است. در چنین مواردی از راه‌های جایگزین مانند کاشت حلزون یا دستگاه‌های شنوایی پیشرفته استفاده می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت، برگشت کامل و درمان اسیب دیدگی عصب گوش به طور طبیعی امکان‌پذیر نیست، اما بسته به شرایط می‌توان به کمک مداخلات پزشکی و توانبخشی تا حدودی بهبودی ایجاد کرد.

علائم کم شنوایی حسی عصبی

برخلاف مشکلات موقتی مانند گرفتگی گوش بعد از پرواز که معمولا خودبه‌خود برطرف می‎شوند، کم‌شنوایی حسی عصبی دائمی است و نیاز به بررسی تخصصی دارد. در بروز کم شنوایی حسی عصبی، ارتباط عصب گوش با مغز دچار اختلال می‌شود؛ به همین دلیل فرد علائم زیر را تجربه می‌کند:

• بهتر شنیدن صداهای بم در مقایسه با صداهای زیر
• مبهم بودن صدای دیگران (صداها را می‌شوند، اما درک صحیحی از گفتار ندارند.)
• مشکل در شنیدن صداها در محیط‌های شلوغ
• مشکل در شنیدن صداهای زیر با فرکانس بالا مانند صدای کودکان و زنان
• شنیدن صدای دیگران به صورت زمزمه
• شنیدن صداها به صورت خفه
• مشکل در شنیدن صداهای همراه با نویز یا پس‌زمینه
• شنیدن صدای وزوز یا زنگ زدن گوش

علائم از بین رفتن عصب گوش، بسیار شبیه به نشانه‌های کم‌شنوایی حسی عصبی هستند، با این تفاوت که ضعیف شدن عصب گوش گاهی منجر به سرگیجه یا اختلال در تعادل می‌شود. در صورت تجربه علائم فوق، حتما برای بررسی دقیق به متخصص گوش حلق بینی مراجعه کنید.

ارتباط ضعیف شدن عصب گوش و وزوز

وقتی عصب شنوایی یا سلول‌های حسی حلزون گوش ضعیف می‌شوند، انتقال صدا به مغز اختلال پیدا می‌کند. این آسیب می‌تواند زمینه‌ساز صدای وزوز یا شنیدن صداهایی شبیه به زنگ در گوش باشد. پزشکان معتقدند، این ۲ اختلال معمولا به طور همزمان ایجاد می‌شوند و نشان‌دهنده آسیب در بخش حسی یا عصبی سیستم شنوایی هستند.

“Sensorineural hearing loss, particularly the age-related variant, is one of the most common types of hearing loss in adults. It often develops between the ages of 50 and 70.”

کم‌شنوایی حسی-عصبی، به‌ویژه نوع وابسته به سن، یکی از شایع‌ترین انواع کم‌شنوایی در بزرگسالان است. این نوع اغلب بین سنین ۵۰ تا ۷۰ سالگی ایجاد می‌شود.
به نقل از سایت: clevelandclinic

بیشتر بدانید: تاثیر کم شنوایی بر گفتار و زبان

علت کم شنوایی حسی عصبی

کم‌شنوایی SNHL زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مویی کوچک درون حلزون گوش یا عصب دهلیزی-حلزونی دچار آسیب‌دیدگی شوند یا به طور کلی از بین بروند. البته این نوع کم‌شنوایی می‌تواند به صورت مادرزادی همراه نوزاد باشد. برخی از افراد به دلیل کمبود اکسیژن یا سایر عوارض در طول رشد جنین با SNHL متولد می‌شوند. دیگر عواملی که می‌توانند باعث بروز کم‌شنوایی حسی عصبی شوند، شامل موارد زیر هستند:

• اختلالات ژنتیکی 
• افزایش سن و پیرگوشی
• عفونت‌های ویروسی مانند سرخک و اوریون
• تومورهای خوش‌خیم عصب گوش
• قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض صداهای بلند
• بیماری منیر
• شرایط سیستمیک مانند ابتلا به دیابت یا مننژیت
• سکته گوش
• ضربه شدید به سر
• مصرف برخی داروها

جالب است بدانید که آسیب سلول‌های حلزون گوش فقط موجب کم شنوایی حسی عصبی نمی‌شود، بلکه برخی افراد با قرار گرفتن در معرض سر و صدای بسیار زیاد برای مدت طولانی و بروز این آسیب، دچار هایپراکوزیس یا پرشنوایی می‌شوند. برای درمان هایپراکوزیس باید به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: ارتباط بین کم خونی و کم شنوایی

انواع کم شنوایی حسی عصبی کدامند؟

انواع کم شنوایی حسی عصبی با توجه به علت کم شنوایی و علائمی که فرد با آن مواجه می‌شود، به سه گروه دسته‌بندی می‌شود:

۱- کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه

در کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه فقط یکی از گوش‌ها دچار کاهش شنوایی می‌شود و ممکن است عواملی مثل تومور، بیماری منییر یا مواجهه با صداهای بلند ناگهانی در یک سمت از گوش‌ها، زمینه‌ساز این اختلال باشد.

۲- کم شنوایی حسی عصبی دوطرفه

کم شنوایی حسی عصبی دوطرفه، هر ۲ گوش را درگیر می‌کند و می‌تواند ناشی از ژنتیک، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند و بیماری‌های مرتبط با گوش باشد.

۳- کم شنوایی حسی عصبی نامتقارن

کم شنوایی حسی عصبی نامتقارن هر ۲ گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ با این تفاوت که یکی از گوش‌ها شدت کم‌شنوایی بیشتری نسبت به دیگری دارد.

بیشتر بدانید: نوار گوش یا ادیوگرام چیست و برای تشخیص چه بیماری هایی مناسب است؟

کم شنوایی حسی عصبی در کودکان

کم‌شنوایی حسی عصبی در کودکان یکی از مهم‌ترین اختلالات شنوایی است که می‌تواند در یک یا هر ۲ گوش بروز کند و از خفیف تا شدید متغیر باشد. تاثیر کم شنوایی بر گفتار و زبان کودک را نباید دست کم گرفت. این مشکل اگر در همان سال‌های اولیه کودکی شناسایی نشود، می‌تواند در رشد گفتار، زبان و حتی مهارت‌های اجتماعی کودک تاثیر منفی بگذارد. برخی پزشکان معتقدند، اگر مشکلات شنوایی کودکان ناشی از مایع گوش میانی باشد با جراحی قابل اصلاح است، اما برای درمان سایر مشکلات شنوایی مانند آسیب به سلول‌های مویی گوش داخلی یا عصب شنوایی باید از سمعک و گفتاردرمانی استفاده شود.

علت اصلی کم‌شنوایی در کودکان

کم‌شنوایی حسی عصبی در کودکان می‌تواند اکتسابی یا مادرزادی باشد. برخی نوزادان در رحم مادر به صورت ارثی دچار این نوع کم‌شنوایی می‌شوند. همچنین ابتلای مادر به عفونت‌هایی مانند سرخجه، سیفلیس، سیتومگالوویروس و تبخال و انتقال آن‌ها به جنین می‌تواند در بروز SNHL موثر باشد. 

عوامل دیگری مانند ابتلای جنین به سندرم‌ها، وزن کم هنگام تولد یا استفاده از فورسپس و فشار به مغز و گوش نوزاد در زمان زایمان طبیعی، می‌توانند در بروز کم‌شنوایی حسی عصبی کودک موثر باشند. بعد از تولد و در جریان رشد، اگر کودک هم مانند بزرگسالان در معرض صدای بسیار بلند، عفونت‌ها، ضربه و عوارض برخی داروها قرار بگیرد، ممکن است دچار این نوع کم‌شنوایی شود.

در جدول زیر با رایج‌ترین علت بروز کم‌شنوایی در کودکان آشنا می‌شوید:

علت اصلی کم‌شنوایی در کودکان	توضیحات
جرم گوش (سرومن)	در این حالت جرم گوش خودبه‌خود از گوش خارج می‌شود و در مجرای گوش گیر می‌افتد و مانع رسیدن امواج صوتی به پرده تمپان می‌شود.
عفونت گوش میانی	به دلیل التهاب در گوش میانه باعث تجمع مایعات و کاهش شنوایی می‌شود.
اوتیت خارجی	اوتیت یا عفونت مجرای گوش نوعی عفونت باکتریایی یا قارچی است که بر اثر ماندن رطوبت در مجرای گوش بعد از حمام یا استخر ایجاد می‌شود.
وجود جسم خارجی در گوش	ورود جسم خارجی در گوش مانند دانه‌های شن، حشرات یا اشیاء کوچک باعث مسدود شدن کانال گوش و در نتیجه کم‌شنوایی ناگهانی می‌شود.
آسیب به پرده گوش	پارگی یا آسیب به پرده گوش بر اثر عواملی مانند ضربه، فشار زیاد یا تغییرات ناگهانی در فشار هوا می‌توانند باعث کم‌شنوایی ناگهانی شوند.

بیشتر بدانید: سکته گوش یا کری ناگهانی چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای درمانی آن

چرا کودک باید تست شنوایی بدهد؟

شنوایی نقش مهمی در رشد گفتار، زبان و مهارت‌های شناختی کودکان دارد. اگر کم شنوایی حسی عصبی یا هر نوع اختلال شنوایی دیگر زود تشخیص داده نشوند، ممکن است کودک در یادگیری حرف زدن و برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل شود. اگر تست غربالگری شنوایی نوزاد، مشکل شنوایی نشان دهد، آزمایش شنوایی انجام می‌شود. حتی اگر بعد از گذراندن تست غربالگری، کودک دائما با مشکلات شنوایی همچون موارد زیر مواجه باشد، باید مجدد غربالگری انجام دهد:

• کودک به صداهای معمول واکنش نشان نمی‌دهد.
• به طور مکرر به عفونت گوش مبتلا می‌شود.
• کودک در سن معمول، درکی از کلمات ندارد و صحبت نمی‌کند.

نحوه تشخیص کم شنوایی حسی عصبی

برای تشخیص باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. پزشک ابتدا از بیمار در مورد علائمی مانند وزوز گوش، سرگیجه، سابقه قرار گرفتن در معرض صداهای بلند یا مصرف داروهای خاص سوال می‌پرسد. اگر پزشک در معاینات اولیه متوجه کاهش شنوایی شود، ممکن است بیمار را برای انجام معاینات تخصصی به متخصص شنوایی‌سنجی ارجاع دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اینکه شنوایی سنجی چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.

به طور کلی، معاینات تخصصی برای سنجش سطح شنوایی شامل موارد زیر هستند:

• اتوسکوپی: برای تعیین میزان التهاب، تجمع جرم یا مایع در گوش و آسیب وارد شده به گوش و پرده‌ صماخ انجام می‌شود.
• ادیومتری: میزان شنوایی در فرکانس‌ها با شدت‌های مختلف بررسی می‌شود. پزشک براساس الگوی کاهش شنوایی، تشخیص می‌دهد که مشکل در عصب و حلزون گوش است یا گوش میانی.
• ادیومتری گفتار: میزان درک کلمات توسط بیمار آزمایش می‌شود، بدین شکل که آرام‌ترین گفتاری را که بیمار می‌تواند تکرار کند، ضبط می‌کند.
• آزمون وبر: در این آزمون، پزشک با وسیله‌ای به نام دیاپازون (با ارتعاش ۵۱۲ هرتز) به وسط پیشانی فرد ضربه می‌زند. اگر صدا در گوش سالم بلند باشد، کم‌شنوایی از نوع حسی عصبی است.
• آزمون رین: در این روش، پزشک دیاپازون را ابتدا روی استخوان ماستوئید در پشت گوش قرار می‌دهد و بیمار زمان قطع صدا را به پزشک اعلام کند. سپس پزشک دیاپازون را جلوی کانال گوش به صدا در می‌آورد. بیمار مجدد باید زمان قطع صدا را مشخص کند. افراد مبتلا به کم شنوایی حسی عصبی صدای دیاپازون را در جلوی کانال گوش بهتر می‌شوند.
• تمپانومتری: پزشک عملکرد پرده گوش و توانایی آن در پاسخ به صداها را بررسی می‌کند.
• آزمایشات تکمیلی: ممکن است پزشک به معاینه اعصاب جمجمه‌ای، انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و سی‌تی‌اسکن یا آزمایش‌های تخصصی‌تر همچون ادیوگرام، آزمون رفلکس آکوستیک و بررسی پاسخ ساقه مغز (ABR) نیاز داشته باشد.

روش‌های درمان کم شنوایی حسی عصبی

در حال حاضر، درمان قطعی برای کم شنوایی حسی عصبی وجود ندارد، زیرا این مشکل به دلیل آسیب دائمی به سلول‌های مویی حلزون گوش و عصب شنوایی ایجاد می‌شود. با این حال، روش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند کیفیت شنوایی و زندگی فرد را بهبود ببخشند. این روش‌ها به ۲ دسته با سمعک و بدون سمعک تقسیم می‌شوند.

۱- درمان کم شنوایی حسی عصبی با سمعک

استفاده از سمعک رایج‌ترین روش درمان این نوع کم‌شنوایی است. انواع سمعک‌های موثر شامل موارد زیر هستند:

• سمعک آنالوگ: قدیمی‌ترین نوع سمعک است. این نوع سمعک علائم صوتی را به‌ صورت الکتریکی پردازش می‌کند و پس از تقویت کردن آن‌ها، مجددا به‌ صورت علائم صوتی به گوش می‌فرستد.
• سمعک هوشمند: نوعی سمعک دیجیتال است و می‌تواند بین صداهای اصلی و مزاحم تفکیک قائل شود.
• سمعک نیمه دیجیتال: قابلیت برنامه‌ریزی دارد.
• سمعک دیجیتال: دارای ۳ بخش رسیور (گیرنده)، مدار پردازشی و میکروفن (بلندگو) است.
• سمعک وایرلس: سمعک بسیار پیشرفته و بدون سیم است. این سمعک‌ها پردازش صدای قوی و صدای واضح و عالی دارند و در اندازه‌های کوچک و کاملا نامرئی تولید می‌شوند.

۲- درمان کم شنوایی حسی عصبی بدون سمعک

روش‌های درمان و مدیریت کم‌شنوایی حسی عصبی بدون سمعک بسته به شدت و علت ایجاد متفاوت است. بهترین گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

بیشتر بدانید: ساکشن گوش؛ کاربرد، عملکرد، مزایا و معایب

سلول‌های بنیادی

در این روش احتمال ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده یا رشد قسمت جدیدی از سلول‌های موئی فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد و سلول‌های موئی آسیب‌دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی دوباره بازسازی می‌شوند.

جراحی

زمانی که شدت کم‌شنوایی در هر ۲ گوش شدید باشد، پزشک گزینه کاشت حلزون گوش را پیشنهاد می‌دهد. پروتز کاشت حلزونی ابزار الکترونیکی است که از طریق جراحی در گوش داخلی شما قرار می‌گیرد و مسیر جدیدی برای رسیدن صداها به مغز ایجاد می‌کند.

کاشت ساقه مغز شنوایی

این روش زمانی استفاده می‌شود که عصب شنوایی در مواردی مانند تومورها یا ناهنجاری مادرزادی به طور کامل از بین رفته باشد. در چنین مواردی کاشت حلزون جواب نمی‌دهد؛ به همین دلیل جراح الکترودها را مستقیما روی ساقه مغز می‌گذارد تا سیگنال‌های صوتی به مغز منتقل شوند.

توانبخشی شنوایی و گفتاردرمانی

بعد از استفاده از سمعک یا جراحی کاشت حلزون، مغز باید یاد بگیرد صداها را تفسیر کند. به همین دلیل تمرینات شنوایی، گفتاردرمانی و آموزش مهارت‌های ارتباطی ضروری هستند. در کودکان این آموزش‌ها اهمیت بیشتری دارند، زیرا روی رشد زبان و تکلم تاثیر می‌گذارند.

دارودرمانی

زمانی که کم‌شنوایی SNHL به دلیل التهاب ایجاد شده باشد،، پزشک ممکن است داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها تجویز کند تا با کاهش التهاب، شانس بازگشت شنوایی بیشتر شود.

آیا می‌توان از بروز کم شنوایی حسی عصبی پیشگیری کرد؟

تا حدود زیادی می‌توان از ابتلا به کم‌شنوایی حسی عصبی پیشگیری کرد. مهم‌ترین نکته این است که در معرض صداهای بالاتر از ۸۰ دسی‌بل قرار نگیرید. دیگر نکات مهم شامل موارد زیر هستند:

• صدای هدفون و گوشی را زیر ۶۰ درصد تنظیم کنید.
• در مکان‌های پر سر و صدا از گوش‌گیر استفاده کنید.
• قبل از شروع مصرف داروی جدید در مورد عوارض جانبی آن با پزشک مشورت کنید.
• آزمایشات شنوایی را به طور منظم انجام دهید.

لازم به ذکر است، محققان ارتباط بین کم خونی و کم شنوایی را مورد بررسی قرار داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که کم‌خونی می‌تواند ریسک ابتلا به کم‌شنوایی را افزایش دهد. چرا که کم‌خونی به معنی پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز است و موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌های شنوایی و بروز آسیب دائمی می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از بروز کم‌شنوایی با انجام آزمایشات دوره‌ای از سلامت خود اطمینان پیدا کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

کم شنوایی حسی عصبی یا SNHL یکی از شایع‌ترین اختلالات شنوایی است که به دلیل آسیب به سلول‌های مویی داخل حلزون گوش یا عصب شنوایی ایجاد می‌شود. این نوع کم‌شنوایی که اغلب دائمی است می‌تواند با علائمی مانند مبهم بودن صدای دیگران، نشنیدن صدا در محیط شلوغ، مشکل در شنیدن صداهای زیر، شنیدن صداها به صورت زمزمه و وزوز گوش همراه باشد. تشخیص به موقع کم‌شنوایی SNHL و انتخاب روش درمان مناسب نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیمار دارند.

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علل، علائم، انواع و روش‌های درمان کم‌شنوایی حسی عصبی آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از امکان مشاوره متخصص گوش و حلق و بینی استفاده کنید. همچنین درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.

سوالات متداول

منابع: clevelandclinic | healthline | ncbi