جرم گوش چیست؟ علت، علائم، عوارض و راه‌کارهای درمانی آن

جرم گوش یک ماده موم شکل است که اگر به اندازه ساخته شود از آسیب‌های احتمالی به گوش جلوگیری می‌کند. اما تجمع بیش از اندازه آن می‌تواند موجب کاهش شنوایی، تحریک یا درد گوش شود و به درمان فوری نیاز دارد.

ساختار گوش به نحوی است که می‌تواند خود را تمیز کند، به‌همین دلیل اکثر افراد هیچ‌گاه به پاکسازی گوش نیازی پیدا نمی‌کنند. اما زمانی که تجمع جرم گوش با رسوب زیادی همراه شود علائمی همچون ماده موم شکل با رنگ زرد دیده خواهد شد. این وضعیت در کودکان، کهنسالان و افرادی که مدام از وسایل مختلف همچون سواب پنبه یا سنجاق برای تمیز کردن گوش خود استفاده می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. 

تجمع بیش از اندازه این ماده در گوش می‌تواند میزان شنوایی را کاهش دهد و یکی از دلایل بروز درد باشد. در این صورت باید حتما به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علت، علائم، عوارض و راه‌کارهای درمانی جرم گوش آشنا کنیم.

بیشتر بدانید: کم شنوایی حسی عصبی چیست؟ (علائم، علل، درمان)

جرم گوش چیست؟

نام دیگر جرم گوش سرومن است. بدن این ماده موم شکل را با خاصیت ضد باکتریایی و روان کنندگی برای محافظت از گوش می‌سازد. گردوغبار و سایر ذرات موجود در هوا پس از رسیدن به سرومن به دام می‌افتند تا پرده گوش از آسیب و عفونت در امان باشد. 

سپس این ماده موم شکل با گردوغبار به شکل خشک شده از گوش خارج می‌شود. محل تولید موم گوش قسمت بیرونی مجرای آن بوده و متشکل از سلول‌های مرده پوست و مو است. این ترشحات پس از ترکیب با دو غده دیگر با حرکات فک مثل جویدن از طریق کانال گوش با شکل پوسته پوسته به قسمت بیرونی منتقل می‌شوند.

بیشتر بخوانید: نوار گوش یا ادیوگرام چیست و برای تشخیص چه بیماری هایی مناسب است؟

علائم جرم گوش در کودکان و بزرگسالان

اگر کانال گوش شما بسیار کوچک یا دارای شکل غیر طبیعی باشد، خروج موم از آن دشوارتر خواهد بود. در این صورت امکان بروز نهفتگی یا تجمع موم گوش وجود دارد. علائم جرم گوش در کودکان و بزرگسالان تقریبا یکسان است و تفاوت چندانی ندارد. 

در ادامه با علائمی که نشان دهنده موم گوش هستند بیشتر آشنا می‌شوید:

• کاهش شنوایی
• گوش درد
• سرگیجه
• احساس گرفتگی یا پر بودن گوش
• احساس صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
• سرفه کردن

وجود برخی علائم جرم گوش نشان دهنده بروز عفونت و حاد بودن این مشکل است:

• درد بسیار شدید گوش
• خارج شدن ترشحات از مجرای گوش
• احساس خارش شدید درون گوش
• احساس بوی نامطبوع از گوش
• تب

بیشتر بخوانید: سکته گوش یا کری ناگهانی چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای درمانی آن

علت جرم گوش

اصلی‌ترین علت ساخته شدن موم اضافی در گوش را باید برداشت این ماده در خانه دانست. گوش افراد زیادی به‌طور طبیعی مقدار زیادی موم تولید می‌کند، اما تولید این ماده به خودی خود دلیل انسداد و تجمع بیش از اندازه جرم گوش نیست. 

دست‌کاری کردن گوش با مواردی همچون سواب پنبه، سنجاق و سایر اشیا نوک تیز که معمولا تحریک گوش را آرام می‌کند، باعث تولید موم اضافی و عمیق‌تر خواهد شد. از دیگر عوامل تولید این ماده استفاده بیش از اندازه هدفون است. این کار باعث می‌شود تا موم گوش به‌طور طبیعی از مجرای اصلی خارج نشود در نتیجه تجمع و انسداد رخ می‌دهد.

نحوه تشخیص جرم گوش

فوق تخصص گوش، حلق و بینی با گرفتن شرح حال از شما (علائم موجود) و پس از بررسی گوش با اتوسکوپ تشخیص می‌دهد که تجمع موم گوش وجود دارد یا خیر.

موم گوش در بین چه کسانی شایع‌تر است؟

تولید جرم گوش یک پدیده طبیعی است که برای هر کسی اتفاق می‌افتد. این ماده در 10 درصد از کودکان و 5 درصد از بزرگسالان سالم وجود دارد. به‌طور کلی می‌توان گفت ساخته شدن موم گوش در افراد زیر شایع‌تر است:

• افرادی که مبتلا به بیماری پوستی هستند.
• افرادی که گوش آن‌ها موی زیادی دارد.
• افرادی که درون گوش خود سمعک یا گوش گیر می‌گذارند.
• افرادی که با افزایش سن مواجه شده‌اند.
• افرادی که دچار اختلال رشدی هستند.
• افرادی که به‌دلیل داشتن کانال گوش غیر طبیعی از روند حذف موم طبیعی برخوردار نیستند.

بیشتر بخوانید: ساکشن گوش؛ کاربرد، عملکرد، مزایا و معایب

جرم گوش در کودکان

گوش کودکان به‌طور طبیعی جرم تولید می‌کند. در اغلب موارد والدین برداشتن موم گوش را وسوسه‌انگیز می‌دانند. این کار می‌تواند در بلند مدت به گوش کودک شما آسیب بزند. اگر متوجه شدید فرزندتان دائما انگشت یا اشیایی را به درون گوش خود وارد می‌کند، بهترین کار  مراجعه به پزشک متخصص اطفال است. پزشک پس از معاینه گوش کودک در صورت نیاز موم اضافی آن را برمی‌دارد.

جرم گوش در بزرگسالان

هرچه سن افراد بزرگسال بیشتر شود احتمال مشکل‌ساز شدن موم گوش افزایش پیدا می‌کند. زیرا تجمع بیش از اندازه این ماده در گوش می‌تواند منجر به کاهش و انسداد شنوایی شود. در واقع باید گفت یکی از اصلی‌ترین دلایل کم‌شنوایی هدایتی در افراد بزرگسال و مسن جمع شدن موم گوش است که موجب خفه به‌نظر رسیدن صداها خواهد شد.

بیشتر بخوانید:خارش گوش با چه علائمی همراه است؟

رنگ جرم گوش نشان دهنده چیست؟

جرم گوش به دو دسته خشک و خیس تقسیم می‌شود. رنگ هر یک از این دسته‌ها طیف وسیعی دارد که می‌تواند نشان دهنده سلامت یا بیماری فرد باشد. طیف رنگی موم گوش مرطوب با حالت چسبناک اغلب زرد روشن، عسلی، نارنجی یا قهوه‌ای است. اما جرم‌های خشک که به صورت پوسته پوسته از کانال گوش خارج می‌شود معمولا سفید یا خاکستری خواهند بود.

هرچه موم گوش رنگ تیره‌تری (خاکستری) داشته باشد، قدیمی‌تر خواهد بود. در این صورت مقدار زیادی گردوغبار داشته و بیشتر در معرض هوا قرار گرفته است. اگر جرم گوش شما رنگ سفید یا سبز داشت و پس از بیدار شدن از خواب بخشی از آن را روی بالش خود مشاهده کردید حتما به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. موم گوش مشکی و حاوی خون هم می‌تواند معنای خاصی (عفونت قارچی) داشته باشد. بنابراین در صورت مشاهده آن حتما با پزشک مشورت کنید.

درمان جرم گوش

بیرون آوردن موم اضافی گوش توسط خود فرد کمی خطرناک است. زیرا گوش یکی از اعضای حساس و حیاتی بدن محسوب می‌شود و کوچکترین بی‌احتیاطی می‌تواند موجب پاره شدن پرده آن شود. در ادامه برای از بین بردن جرم‌های گوش راه‌کارهای پزشکی و درمان خانگی مطمئنی را معرفی می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: وزوز گوش ؛ علائم، علل، عوارض و درمان

درمان پزشکی جرم گوش

در صورتی که تشخیص پزشک تجمع بیش از اندازه موم در این ناحیه بود، بهترین راه‌کار درمانی برداشتن جرم‌های گوش است. این کار معمولا به صورت ترکیب چندین روش پزشکی انجام خواهد شد. در زیر با رایج‌ترین روش‌ها برای برداشتن موم گوش توسط پزشک آشنا می‌شوید:

1. پزشک با کمک یک قاشق پلاستیکی به نام کورت موم اضافی را از گوش خارج می‌کند.
2. متخصص گوش برای خارج کردن موم می‌تواند از آب ولرم، بی‌کربنات سدیم و سایر قطره‌های قوی استفاده کند.
3. پزشک می‌تواند برای درمان جرم گوش از دستگاه مکش ملایم استفاده کند.

درمان خانگی جرم گوش

افراد زیادی می‌توانند با خودمراقبتی در منزل موم اضافی گوش را از بین ببرند. البته این کار نیازمند احتیاط بسیار زیادی است، زیرا می‌تواند به پرده گوش آسیب وارد کند. روش‌های مطمئن درمان خانگی جرم گوش شامل موارد زیر هستند:

1. نرم کننده‌های گوش

قطره‌های نرم کننده گوش که اکثرا بدون نسخه تهیه می‌شوند، می‌توانند به خارج شدن ‌جرم‌های گوش کمک کنند. این قطره‌ها عبارتند از:

• روغن معدنی
• روغن بچه
• گلیسرین
• آب اکسیژنه
• پراکسید کاربامید

2. شستشو گوش

یکی‌دیگر از راه‌کارهای درمان خانگی جرم گوش شستشوی آن است. انجام این کار پس از عمل جراحی گوش یا در صورت آسیب فیزیکی جایز نیست. تنها وقتی که احساس کردید میزان خارج شدن موم گوش شما افزایش یافته از روش شستشو گوش استفاده کنید. 

البته برای شستشو نباید از محصولات دهان یا دندان استفاده کرد. زیرا این محصولات بسیار قوی هستند و می‌توانند به پرده گوش آسیب وارد کنند. نحوه صحیح شستشوی گوش بدین شکل است:

1. در حالت نشسته یا ایستاده قرار بگیرید و سرتان را به شکل عمودی نگه دارید.
2. با نگه داشتن قسمت بیرونی گوش آن را به سمت بالا بکشید.
3. به کمک یک سرنگ، آبی که به دمای محیط رسیده را درون گوش خود وارد کنید. (آب سرد یا بسیار گرم احتمال بروز سرگیجه را افزایش می‌دهد)
4. سپس اجازه دهید آب از گوش خارج شود.
5. این کار را چندین بار تکرار کنید تا تمامی موم اضافی گوش بیرون بیاید.

3. کیت‌های بدون نسخه

این کیت‌ها به صورت ترکیبی شامل قطره‌های نرم کننده به همراه سیستم شستشوی گوش هستند. انواع مختلفی از کیت‌های ترکیبی وجود دارد که بهتر است برای خرید مفیدترین کیت و نحوه استفاده از آن با پزشک متخصص مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: درمان عفونت گوش میانی؛ علت، علائم و روش تشخیص

عوارض جرم گوش

اگر تجمع بیش از اندازه موم گوش به موقع درمان نشود، علائم این مشکل را افزایش می‌دهد. شایع‌ترین عوارض جرم گوش عبارتند از:

• عفونت گوش میانی
• وارد شدن آسیب به پرده گوش
• کاهش شنوایی دائمی
• تحریک گوش

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن علائم زیر سریعا به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:

• بروز سرگیجه شدید
• عدم تعادل و ناتوانی در راه رفتن
• استفراغ مداوم
• تب شدید
• از دست دادن شنوایی به صورت ناگهانی

راه‌کار جلوگیری از تجمع موم گوش و انسداد آن

اگر گوش‌های شما جرم زیادی تولید می‌کنند برای تمیز کردن آن به هیچ‌وجه از سواب پنبه‌ای، اشیاء تیز و موم‌های چسبناک استفاده نکنید. این موارد به عمق کانال گوش شما فشار وارد می‌کنند و در بلند مدت موجب تجمع بیش از اندازه جرم گوش خواهند شد. بهترین راه‌کار مراجعه به پزشک و پاکسازی توسط ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی است.

بیشتر بخوانید: پارگی پرده گوش، علت، علائم و راه های درمان آن

سخن پایانی

جرم گوش یک فرایند طبیعی است که در صورت تمیز کردن مداوم گوش‌ها باز هم ساخته می‌شود. دلیل آن می‌تواند کانال گوش یا نوع ساخت متفاوت موم آن در بدن هر فرد باشد. برخی عوامل می‌توانند موجب افزایش ساخت این ماده شوند. در این صورت حتما باید برای درمان جرم گوش به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. 

ما برای آگاهی بیشتر در این مقاله از درمانکده علت، علائم و راه‌کارهای درمانی تجمع موم گوش را با شما به اشتراک گذاشتیم. شما تاکنون دچار کدام مورد از نشانه‌های وجود موم اضافی گوش شده‌اید. نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: webmd | my.clevelandclinic | healthline