اختلال تیک، همان حرکت و انقباض غیر ارادی است که احتمالا روی پلک بالای چشم آن را تجربه کرده‌اید. البته آنها در هر نقطه‌ایی از بدن می‌توانند بروز کنند. مثلا برخی گردن خود را تکان می‌دهند یا شانه‌های خود را بالا می‌اندازند و یا اینکه صدای خاصی از خود درمی‌آورند. تیک اختلال جدی نیست و با گذشت زمان برطرف می‌شود؛ داروی خاصی هم برای درمان آن وجود ندارد. پزشک معمولا دارو را با هدف کاهش شدت علائم تجویز می‌کند. این مقاله از مجله درمانکده به معرفی انواع تیک و روش‌های رایج درمان آن پرداخته است.
تیک چیست؟
اختلال تیک به حرکات سریع، تکراری و غیرارادی ماهیچه‌های بدن گفته می‌شود. آنها در هر سنی بروز می‌کنند اما به نظر در کودکان بیشتر شایع است. شروع آنها می‌تواند از سن پنج سالگی باشد. برخی افراد نیز با تیک‌های صوتی مواجه هستند؛ برای مثال به طور غیر قابل کنترلی گلوی خود را صاف می‌کنند.
بیشتر بدانید: اختلال اضطراب فراگیر؛ علائم و روش‌های درمان آن
بیشتر بخوانید: اختلال اضطراب فراگیر؛ علائم و روش‌های درمان آن
علائم تیک چیست؟
- حرکات غیرارادی ماهیچه و اندام‌های بدن مانند تکان دادن سر یا پیچ دادن گردن
- بالا انداختن ابرو
- لرزش پلک چشم
- چشمک زدن
- شکلک‌های مختلف در صورت و چهره
- صاف کردن مداوم و بدون کنترل گلو
- تکانه‌های عضلات دست و پا
بیشتر بدانید: اختلال هیپومانیا و هر آنچه که باید درباره علائم، تشخیص و درمان آن بدانید
علت تیک زدن بدن چیست؟
پزشکان به طور دقیق نمی‌دانند علت بروز این اختلال چیست. با این حال به نظر می‌رسد که این عارضه به دلیل تغییراتی در مغز ، که حرکت را کنترل می‌کنند، ایجاد می‌شود. همچنین ژنتیک نیز در بروز آن نقش دارد. افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها به این اختلال مبتلا هستند، بیشتر در معرض آن قرار دارند. عوامل زیر در بروز این عارضه نیز می‌توانند موثر باشند:
- بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD)
- اختلال وسواس فکری-عملی یا (OCD)
- مصرف موادی مانند کوکائین یا آمفتامین‌ها
- آسیب‌های سر
- سکته
- عمل‌های جراحی
- برخی عفونت‌ها
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت مرزی را بیشتر بشناسید
انواع اختلال تیک
- تیک گذرا یا موقت: در این شرایط علائم اختلال بیشتر از یکسال طول نخواهد کشید. محققان بر این باور هستند که حدود ۱۰ درصد کودکان در سال‌های ابتدایی مدرسه و قبل از ۱۸ سالگی آن را تجربه می‌کنند. معمولا مدت زمان آنها یکماه است.
- تیک مزمن: اختلال تیک مزمن، بیش از یکسال طول می‌کشد و تقریبا یک درصد از کودکان را درگیر خود می‌کند. هر چقدر این اختلال زودتر و در سنین پایین‌تر تشخیص داده شود، به همان اندازه درمان راحت‌تر و موثرتر خواهد بود.
- تیک حرکتی: این اختلال را می‌توانید در حرکات و رفتار فرد ببینید. از رایج‌ترین آنها می‌توان به پلک زدن، چروک کردن بینی و تکان دادن سر اشاره کرد.
- تیک صوتی: در این حالت فرد صداهای خاصی مانند زمزمه یا پاک کردن گلو را تولید می‌کند.
- تیک ساده: در این اختلال فقط چند قسمت از بدن درگیر هستند که از رایج‌ترین آنها می‌توان به پریدن پلک چشم اشاره کرد.
- تیک پیچیده: در این اختلال چندین قسمت بدن درگیر هستند و اگر خوب به آنها توجه کنید، متوجه الگوی حرکات خواهید شد. مثلا ممکن است فرد بازوی خود را تکان دهد و سپس سر خود را بالا و پایین کند.
- سندرم تورت (Tourette یا TS): این عارضه نوعی اختلال عصبی است که با مجموعه‌ایی از تیک‌های صوتی و حرکتی همراه است. علائم آن معمولا بیش از یکسال طول می‌کشد و از نظر شدت متفاوت است. نکته مثبت آن این است که با گذشت زمان و افزایش سن از شدت نشانه‌ها کم می‌شود.
بیشتر بخوانید: اختلال تنفر از بدن چیست؟ چطور والدین درباره احساس خوب به بدن به کودک خود آموزش دهند؟
تشخیص اختلال تیک چگونه است؟
روانشناس، روانپزشک یا پزشک عمومی با بررسی علائم می‌تواند این اختلال را تشخیص دهد. برای تایید اختلال و رد سایر احتمالات پزشکی احتمالا متخصص آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری را نیز پیشنهاد می‌کند. پزشکان فاکتورهای زیر را در تشخیص این اختلال مورد توجه قرار می‌دهند:
- سن شروع اختلال
- مدت زمان آن
- شدت علائم
- نوع اختلال (حرکتی یا صوتی)
بیشتر بخوانید: ترومای نژادی (استرس آسیب‌زا مبتنی بر نژاد) چیست؟
نحوه درمان اختلال تیک چگونه است؟
اگر این تیک‌ها خفیف هستند و مشکل خاصی برای شما ایجاد نمی‌کنند، لازم نیست به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید با کنترل فاکتورهایی مانند اضطراب و استرس به خوبی آنها را کنترل کنید. گاهی اوقات آنها به همان سرعتی که پدید می‌آیند از بین می‌روند. پزشکان متخصص از تکنیک‌های زیر برای درمان این عارضه استفاده می‌کنند:
- تغییر رفتار: در این شیوه پزشک از بیمار می‌خواهد تا هنگام بروز این عارضه از یک حرکت دیگر بصورت عمدی استفاده کند. مثلا اگر تیک زمزمه کردن را دارد بجای آن حرکت دیگری را انجام دهد. با ادامه این روش، احتمالا تیک از بین می‌رود.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): در این تکنیک پزشک به بیمار مهارت‌هایی را آموزش می‌دهد که بتواند احساسات، افکار و رفتار خود را کنترل کند. به این ترتیب مشکلاتی مانند استرس و اضطراب که عامل ایجاد تیک هستند، به طور موثری کنترل می‌شوند.
- پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP): در این شیوه درمانگر سعی می‌کند تا بیمار به تدریج با فاکتورهای محرک مواجه شود و آنها را کنترل کند. این تکنیک با هدف پیشگیری از تیک انجام می‌شود.
- دارو درمانی: این شیوه زمانی مورد توجه پزشکان قرار می‌گیرد که یک بیماری زمینه‌ایی علت بروز عارضه باشد. در شرایط عادی دارو نمی‌تواند به طور کامل این عارضه را درمان کند؛ فقط شدت علائم را کاهش می‌دهد.
بیشتر بدانید: اختلال دیسلکسیا و شناخت آن
چه زمانی برای درمان اختلال تیک باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مواجهه با شرایط زیر برای درمان تیک به پزشک مراجعه کنید:
- چندین نوع تیک حرکتی و صوتی را تجربه می‌کنید.
- آنها به صورت مداوم و آزار‌دهنده تکرار می‌شوند.
- انجام امور روزمره را برای شما مشکل کرده‌اند.
- علامت تیک، حداقل به مدت یکسال ادامه داشته است.
- علت اصلی اختلال به مصرف داروی خاصی مربوط نیست.
در صورت داشتن چنین علائمی می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با دکتر روانپزشک یا مشاوره آنلاین با دکتر روانشناس در سایت درمانکده مشورت کنید و به درمان خود نزدیک شوید.
بیشتر بخوانید: بیماری برچسب زدن به خود را بیشتر بشناسیم
راه‌های پیشگیری از تیک چیست؟
- اضطراب و استرس خود را کنترل کنید: برای این منظور می‌توانید برنامه ورزشی منظم داشته باشید یا تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق را یاد بگیرید.
- استراحت و خواب کافی داشته باشید: این امر به شما در کاهش و مدیریت استرس کمک می‌کند.
- از بروز تیک خجالت نکشید: ترس مواجه شدن با تیک در جمع، زمینه را برای اضطراب بیشتر مهیا می‌کند و در نتیجه در کنترل این عارضه به مشکل برخورد می‌کنید.
بیشتر بخوانید:انواع سادیسم
سخن آخر
اختلال تیک عارضه متداولی است که در بیشتر مواقع مشکل خاصی برای شما ایجاد نمی‌کند. علت خاص و شناخته‌شده‌ایی برای این اختلال وجود ندارد. تیک در کودکان ممکن است نگران کننده به نظر بیاید، اما معمولا علائم آن با گذشت یکماه از بین می‌روند یا کاهش می‌یابند. در غیر این صورت بهتر است با پزشک متخصص مشورت داشته باشید.
سوالات متداول
خیر. در بیشتر مواقع علائم تیک در کودکان با گذشت زمان بهتر می‌شود و از بین می‌رود.
علائم این اختلال در سنین ۱۰ تا ۱۲ سال شدت بیشتری دارد.
تیک‌ها خیلی سریع و مکرر رخ می‌دهند. مدت زمان آنها از چند ثانیه تا چند دقیقه متغیر است.
منبع: novanthealth.org | healthline | medicalnewstoday
