سفر به مناطق مرتفع می‌تواند لذت‌بخش و در عین حال چالش‌برانگیز باشد. هر چقدر به ارتفاع بالاتری می‌روید، فشار هوا و سطح اکسیژن کمتر می‌شود. بدن شما می‌تواند این تغییرات را تحمل کند، اما برای تطبیق پیدا کردن به زمان نیاز دارد. اگر به سرعت به ارتفاعات بالاتر بروید، به «بیماری ارتفاع» مبتلا می‌شوید که علائم آن از بسیار خفیف تا تهدیدکننده حیات متغیر هستند. مواجهه با نور ماوراء بنفش خورشید و هوای سرد هم از سایر مشکلات سفر به ارتفاعات است. در مقاله امروز مجله درمانکده درباره راه‌های حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع صحبت می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
بیماری ارتفاع چیست؟
در ارتفاعات، فشار هوا کمتر است و هنگام تنفس اکسیژن کمتری در اختیار شما قرار می‌گیرد. بدن برای اینکه به درستی کار کند به اکسیژن نیاز دارد. فرآیند سازگاری بدن با سطوح پایین اکسیژن حدود سه تا پنج روز طول می‌کشد. اگر بدن شما زمان کافی برای سازگاری نداشته باشد، به بیماری ارتفاع یا بیماری کوهستان مبتلا می‌شوید. این بیماری معمولا در سطوح بالاتر از 2500 متر اتفاق می‌افتد.
بیشتربدانید: نکات مهم سلامتی برای مسافرت به مناطق خشک
بیشتر بدانید: روش‌های یافتن کلینیک یا پزشک در طول سفر
بیماری ارتفاع می‌تواند خیلی سریع ایجاد شود و زندگی را تهدید کند. سه نوع بیماری ارتفاع وجود دارد که در ادامه مطلب به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
1. بیماری حاد کوهستان
بیماری حاد کوهستان (AMS) خفیف‌ترین شکل بیماری ارتفاع است که چند ساعت پس از قرار گرفتن در ارتفاع بالا ظاهر می‌شود. علائم AMS عبارتند از:
- سردرد
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- سرگیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- تنفس نامنظم در طول خواب
- علائم شبیه آنفلوآنزا
- بی‌قراری در کودکانی که هنوز قادر به صحبت کردن نیستند
اگر علائم بیماری حاد کوهستان را تجربه کردید، فورا صعود را متوقف کنید و به ارتفاع پایین‌تر برگردید. این علائم در ارتفاع پایین‌تر خودبه‌خود برطرف می‌شوند. بعد از چند روز استراحت دوباره می‌توانید به صعود خود ادامه دهید.
بیشتربدانید: با رعایت چند نکته مراقب سلامتی خود در مناطق سرد سیر باشید
2. ادم مغزی در ارتفاع بالا
اگر علائم بیماری حاد کوهستان نادیده گرفته شود و شما همچنان به سمت ارتفاعات بالاتر بروید، ممکن است به ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) مبتلا شوید. HACE به دلیل تورم مغز رخ می‌دهد و با علائم زیر همراه است:
- سردرد شدید
- ناتوانی در راه رفتن در یک خط مستقیم
- خواب‌آلودگی
- گیجی
ادم مغزی در ارتفاع بالا به ندرت اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند به مرگ منجر شود. در صورت مشاهده علائم فوق باید فرد فورا به ارتفاع پایین‌تر منتقل شود.
3. ادم ریوی در ارتفاع بالا
نوع سوم بیماری ارتفاع، ادم ریوی در ارتفاع بالا (HAPE) است که به دلیل تجمع مایع در ریه‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. علائم HAPE عبارتند از:
- تنگی نفس حتی زمانی که در حال استراحت هستید
- ضعف شدید
- نبض سریع
- سرفه
- آبی شدن پوست (سیانوز)
فردی که علائم فوق را دارد باید فورا به ارتفاع پایین‌تر منتقل شود. این شخص احتمالا به اکسیژن درمانی نیاز دارد.
بیشتربدانید: توصیه های پزشکی به مسافران نوروزی که خوب است بدانید
چه عواملی خطر ابتلا به بیماری ارتفاع را افزایش می‌دهند؟
بیماری ارتفاع می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما بعضی عوامل احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند، از جمله:
- ارتفاع محل زندگی شما: اگر در ارتفاع پایین زندگی می‌کنید، احتمالا اثرات ناشی از سفر به مناطق مرتفع را تجربه خواهید کرد.
- سرعت رفتن به ارتفاعات بالاتر: تغییر ناگهانی ارتفاع تاثیر بیشتری روی بدن دارد.
- سن: احتمال ابتلای جوانان به بیماری ارتفاع بیشتر است، اما سالمندان علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند. چون افراد سالمند معمولا به چند بیماری مزمن مبتلا هستند.
برای مشاوره با دکتر عمومی آنلاین کلیک کنید و در صورت لزوم می توانید فوق تخصص های جراحی عمومی مراجعه کنید.
راه‌های حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع
رعایت نکات زیر احتمال ابتلا به بیماری ارتفاع را کاهش می‌دهد و به حفظ سلامت در مناطق مرتفع کمک می‌کند:
1. به تدریج صعود کنید
بدن شما برای سازگار شدن با تغییرات به حداقل 2 تا سه روز زمان نیاز دارد. بنابراین اگر عجله ندارید، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که به تدریج به ارتفاع بالاتر بروید و چند شب را در ارتفاع متوسط (کمتر از 2500 متر) بگذرانید. وقتی به ارتفاع بالاتر از 2500 متر رسیدید، به ازای هر سه تا چهار روز سفر یک روز استراحت کنید و بیش از 500 متر بالاتر از شب قبل نخوابید.
2. کربوهیدرات بخورید
به منظور حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع باید از یک رژیم غذایی سبک اما پرکربوهیدرات و پرکالری پیروی کنید. کربوهیدرات‌ها بیماری حاد کوهستان را کاهش می‌دهند، چون در مقایسه با چربی‌ها به اکسیژن کمتری برای هضم نیاز دارند. غلات کامل از بهترین غذاهایی هستند که می‌توانید آن‌ها را در لیست مواد غذایی مناسب مناطق مرتفع قرار دهید.
3. از مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار اجتناب کنید
از یک روز قبل از مسافرت از نوشیدن قهوه، چای و الکل خودداری کنید. در طول سفر هم از آن‌ها استفاده نکنید. چون روی توانایی شما برای تطبیق با ارتفاع تاثیر می‌گذارند. سیگار و قرص‌های خواب‌آور هم باعث بدتر شدن علائم بیماری ارتفاع می‌شوند.
4. آب بنوشید
یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع نوشیدن آب است. در ارتفاعات بالا، هوا به دلیل رطوبت کم خشک است. بنابراین، باید دو برابر بیشتر از مقداری که به آن عادت دارید آب بنوشید.
5. در ارتفاع پایین‌تر بخوابید
بیماری ارتفاع معمولا هنگام خواب بدتر می‌شود. از این‌رو، بهتر است در طول روز به مناطق بالاتر بروید و سپس برای خواب به ارتفاع پایین‌تر برگردید، به خصوص اگر قصد دارید در یک روز بیش از 1000 فوت (تقریبا 305 متر) بالا بروید.
6. با پزشک مشورت کنید
اگر قصد سفر به یک منطقه مرتفع را دارید، قبل از رفتن با پزشک مشورت کنید. این امر به ویژه در صورتی مهم است که در گذشته در حین سفر به ارتفاعات دچار مشکل شده باشید یا به بیماری‌های مزمن مثل بیماری قلبی یا بیماری ریوی مبتلا باشید.
همچنین عاقلانه است که کلینیک‌های پزشکی محلی را برای مواقع اضطراری شناسایی کنید. در این صورت می‌توانید به موقع خود را به پزشک برسانید.
7. نظر پزشک را در مورد مصرف دارو جویا شوید
داروهایی برای پیش‌گیری از بیماری حاد کوهستان و کاهش زمان لازم برای عادت کردن به ارتفاعات وجود دارد. با توجه به تاریخچه پزشکی و برنامه سفر خود، در مورد اینکه کدام دارو برای شما بهتر است با پزشک صحبت کنید.
شواهد بیانگر آن است که مصرف استازولامید (acetazolamide) دو روز قبل از سفر و در طول سفر به پیش‌گیری از بیماری ارتفاع کمک می‌کند. استازولامید دارویی است که معمولا برای درمان گلوکوم (آب سیاه) استفاده می‌شود. اما به دلیل نحوه عملکردی که دارد، می‌تواند به پیش‌گیری از بیماری ارتفاع هم کمک کند. برای دریافت این دارو به نسخه پزشک نیاز دارید.
ذکر این نکته ضروری است که حتی با مصرف استازولامید هم ممکن است به بیماری ارتفاع مبتلا شوید. وقتی علائم شروع می‌شوند، دارو آن‌ها را کاهش نمی‌دهد. در این شرایط، رفتن به ارتفاعات پایین‌تر تنها راه‌کار درمانی موثر است.
بیشتربدانید: چه داروهایی در طول مسافرت همراه داشته باشیم؟
8. مراقب اشعه ماوراء بنفش خورشید باشید
میزان مواجهه با اشعه ماوراء بنفش (UV) در ارتفاعات بیشتر است و انعکاس UV از روی برف خطر آفتاب‌سوختگی را افزایش می‌دهد. برای محافظت از خود باید:
- لباسی بپوشید که پوست شما را بپوشاند و از رسیدن UV به آن جلوگیری کند.
- ممکن است اضافه کردن ماسک صورت یا کلاه بالاکلاوا (کلاه طوفان) به چک لیست موارد بهداشتی برای سفر به مناطق مرتفع لازم باشد. این تجهیزات از صورت شما در برابر آفتاب و سرما محافظت می‌کنند.
- از ضدآفتابی استفاده کنید که SPF آن حداقل 30 باشد و از شما در برابر انواع مختلف اشعه ماوراء بنفش (UVA، UVB و UVC) محافظت کند.
- از پوست در معرض دید خود مانند لب، گوش و بینی با ضدآفتاب مناسب محافظت کنید.
- برای حفظ سلامتی چشم‌های خود از عینک آفتابی باکیفیت استفاده کنید.
9. از خودتان در برابر سرما محافظت کنید
به دلیل دمای پایین و کمبود اکسیژن، سرمازدگی در مناطق بسیار مرتفع رایج است. اگر گردش خون ضعیفی داشته باشید، احتمال بروز این مشکل افزایش می‌یابد. برای حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع باید:
- از لباس‌های مناسب برای آب و هوای سرد استفاده کنید، مثل دستکش، کلاه، جوراب و چکمه.
- برای محافظت از صورت خود در ارتفاعات بسیار بالا از ماسک صورت یا کلاه بالاکلوا کمک بگیرید.
- دست‌ها و پاهای خود را خشک نگه دارید. جوراب‌ها و دستکش‌های مرطوب را فورا عوض کنید.
- برای محافظت از چشم‌های خود در ارتفاعات بسیار بالا از عینک ایمنی استفاده کنید.
سوالات متداول
علائم بیماری ارتفاع از خفیف تا شدید متغیر است. سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و بی‌اشتهایی از علائم خفیف این بیماری هستند. اگر با مشاهده این علائم به ارتفاع پایین‌تر برنگردید، علائم شدیدتری مثل تنگی نفس، گیجی و مشکل در راه رفتن را تجربه می‌کنید که تهدیدکننده حیات هستند.
افراد مبتلا به بیماری قلبی، بیماری ریوی، دیابت یا صرع باید قبل از سفر به مناطق مرتفع با پزشک خود مشورت کنند. کسانی که به بیماری کم خونی داسی شکل یا پرفشاری خون ریوی مبتلا هستند نباید به ارتفاعات بسیار بالا بروند.
زنان باردار می‌توانند سفرهای کوتاهی به ارتفاعات داشته باشند، اما باید در این مورد با پزشک خود صحبت کنند.
کلام پایانی در مورد حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع
پیش‌بینی واکنش بدن به ارتفاعات بالا دشوار است، چون افراد مختلف با هم متفاوت هستند. بهترین راه‌کار برای حفظ سلامتی در سفر به مناطق مرتفع این است که خیلی سریع بالا نروید و به نکاتی که در این مقاله‌ها به آن‌ها اشاره کردیم پایبند باشید.
اگر به بیماری قلبی، بیماری ریوی یا هر نوع بیماری مزمن دیگری مبتلا هستید، حتما قبل از سفر با پزشک مشورت کنید. این بیماری‌ها ممکن است در ارتفاعات بالا به بروز عوارض جدی منجر شوند. ساکن هر شهر یا روستایی که باشید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده با بهترین متخصصان درباره خطرات احتمالی سفر به ارتفاعات بسیار بالا و راه‌های تقویت سیستم ایمنی بدن برای مناطق مرتفع مشورت کنید.
منابع: healthline, fitfortravel.nhs, cdc
