بیش فعالی (ADHD) چیست؟ نوعی اختلال رفتاری است که اغلب با نقص توجه و فعالیت‌های شدید فیزیکی همراه می‌شود. این عارضه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی در کودکان زیر ۷ سال به‌شمار می‌آید.
بی‌توجهی و عدم تمرکز مشکلاتی است که همه ما در دوره‌های مختلف زندگی خود آن‌ها را تجربه کرده‌ایم. حتما خوب می‌دانید کودک لجباز در اغلب موارد به مسائل پیرامون خود بی‌توجه است و تمرکز کافی برای به اتمام رساندن کارهایش ندارد.
این ویژگی در نوجوانانی که سن بلوغ را سپری می‌کنند هم مشاهده می‌شود. اما بیش فعالی یا اختلال کم‌توجهی چیزی فراتر از این‌هاست. اگر احساس می‌کنید فرزند شما بیش از اندازه بی‌قرار است و نمی‌تواند وظایف روزمره خود را در مدرسه یا خانه به درستی انجام دهد، تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم ADHD چیست، علت، علائم و انواع آن کدامند.
همچنین می‌توانید برای اطمینان از علائم بیش فعالی برای مشاوره آنلاین با دکتر روانشناس درمانکده در ارتباط باشید.
فهرست محتوا:
بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی به انگلیسی hyperactivity گفته می‌شود اما به دلیل اینکه در اغلب موارد با اختلال کم توجهی/بیش فعالی همراه است آن را به عنوان ADHD می‌شناسند. از خصوصیات اصلی این اختلال رفتاری باید به واکنش‌های تکانشگری، مشکل در یادگیری و فعالیت شدید بدنی اشاره کرد.
در واقع کودکان مبتلا به بیش فعالی نمی‌توانند بر روی رفتار خود کنترل داشته باشند. آن‌ها معمولا در محیط بسیار آرام به انجام فعالیت پر سر و صدا مشغول می‌شوند و نمی‌توانند با گروه همسالان خود ارتباط موثری داشته باشند.
اگر می‌خواهید به زبان ساده بدانید adhd یعنی چی؟ باید بگوییم اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی باعث می‌شود تا کودک موقعیت خطر را به درستی درک نکند. بنابراین خودش را دائما در موقعیت خطر قرار می‌دهد. از طرفی به‌دلیل عدم توجه کافی دچار افت تحصیلی می‌شود و نمی‌تواند عملکرد درستی در فعالیت‌های مدرسه یا روزمره خود داشته باشد.
بیشتر بدانید: علائم بیش فعالی در دختران بیشتر است یا پسران؟
بیش فعالی از کی مشخص می‌شود؟
یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری-رشدی اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی است که در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. در اغلب موارد کودکان قبل از ۷ سالگی یا با ورود به مدرسه نشانه‌های این اختلال را در رفتار خود بروز می‌دهند.
علائم بیش فعالی را بشناسید!
رایج‌ترین علائم بیش فعالی شامل موارد زیر می‌شوند:
- افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی تمرکز کافی برای انجام یک کار یا موضوع مشخصی در مدت طولانی ندارند.
- آن‌ها فراموش می‌کنند چه وظایفی بر عهده‌شان گذاشته شده یا در صورت انجام، به ترتیب کارها دقت نمی‌کنند.
- مبتلایان به بیش فعالی با کوچکترین محرکی دچار حواس‌پرتی می‌شوند و تمرکز خود را برای ادامه کار از دست می‌دهند.
- آرام ماندن و تحرک نداشتن حتی در مدت کوتاه هم برای آن‌ها بسیار دشوار است.
- افراد مبتلا به بیش‌فعالی دائما وسط حرف دیگران می‌پرند. در واقع منتظر ماندن برای به اتمام رسیدن صحبت دیگران برای آن‌ها بسیار سخت است.
در صورت لزوم می توانید با دکتر روانشناس آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص روانشناس مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: بیش فعالی در بزرگسالان چیست؟
علاوه‌بر این موارد می‌توان طیف گسترده‌ای از علائم را با اختلال بیش فعالی مرتبط دانست. اگر بخشی از علائم و واکنش‌های فردی مذکور را در خود یا فرزندان‌تان مشاهده می‌کنید، حتما با دکتر روانشناس یا روانپزشک در ارتباط باشید.
انواع بیش فعالی کدامند؟
برای درک بهتر اینکه ADHD چیست باید ابتدا با انواع بیش فعالی آشنا شوید. متخصصین حوزه سلامت روان برای تشخیص راحت‌تر این اختلال آن را به سه دسته زیر تقسیم کرده‌اند:
اختلال نقص توجه
اولین نوع بیش‌فعالی نشانه‌های کم‌توجهی است که باعث می‌شود افراد مبتلا به این اختلال تمرکز کافی برای به اتمام رساندن کارهای خود نداشته باشند. اختلال بیش‌فعالی در اغلب کودکان خصوصا دخترها با این ویژگی تشخیص داده می‌شود.
اما نکته مهم این است که کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه به‌دلیل بیش فعال بودن و ایجاد شلوغی در کلاس درس منزوی هستند، از همین‌رو اختلال آن‌ها در زمان درست تشخیص داده نخواهد شد. به‌همین دلیل متخصصین توصیه می‌کنند کوچکترین نشانه‌های غیر معمول در فرزند خود را جدی بگیرید.
مهمترین علائم اختلال نقص توجه عبارت‌اند از:
- بی‌دقتی
- حواس‌پرتی
- عدم رعایت قوانین
- فراموش‌کاری مداوم
- عدم توجه به جزئیات
- عدم توانایی در رعایت نظم
- عدم توانایی در برقراری ارتباط چشمی
ADHD و حرکات تکانشی
افراد مبتلا به این نوع از بیش‌فعالی هم مانند دسته اول در تمرکز مشکل دارند. رفتارهای تکانشی از ویژگی اصلی آن‌هاست که به صورت قطع صحبت دیگران، تکان دادن مداوم دست‌وپا و بی‌قراری بروز پیدا می‌کند.
شایع‌ترین علائم بیش‌فعالی و حرکات تکانشی عبارت‌اند از:
- بی‌قراری شدید
- پرحرفی زیاد
- انجام فعالیت حرکتی بیش از حد
- عدم تحمل برای رعایت نوبت
- عدم آرامش روحی و روانی
- پریدن وسط حرف دیگران
- فعالیت فیزیکی غیر معمول
بیشتر بدانید: بیش فعالی در کودکان
بیش‌فعالی ترکیبی
این نوع اختلال ADHD بسیار شایع است و افراد مبتلا دارای ترکیبی از انواع بیش‌فعالی (نقص توجه و حرکات تکانشی) به‌طور همزمان هستند. مهمترین نشانه آن‌ها حواس‌پرتی، بی‌دقتی، رفتارهای تکانشی و فعالیت فیزیکی بیش از اندازه است. در واقع مبتلایان به این نوع اختلال بیش فعالی، انرژی غیر قابل مهارشدنی دارند که اغلب مخرب خواهد بود.
علت ایجاد اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی چیست؟
این اختلال در بین کودکان و گاها بزرگسالان بسیار شایع است. با این حال هنوز دانشمندان به‌طور قطعی دلیل اصلی ایجاد آن را پیدا نکرده‌اند. متخصصین سلامت روان بر این باورند که علاوه بر عوامل محیطی و ژنتیکی، برخی از ریشه‌های عصبی می‌تواند باعث بروز این اختلال شود.
بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد، نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهند کاهش دوپامین نقش مهمی در بروز ADHD دارد. این ماده شیمیایی با انتقال سیگنال‌های عصبی به عملکرد طبیعی مغز و بدن انسان کمک می‌کند. از همین‌رو باید آن را عامل مهمی در واکنش‌های عاطفی دانست.
یکی از بخش‌های مهم مغز قشر خاکستری آن است که باعث کنترل برخی از رفتارها و عملکردهای ما (مانند خود کنترلی، تصمیم‌گیری، گفتار، کنترل عضلات و ماهیچه‌ها) می‌شود. در تحقیقات انجام شده متخصصین به این نتیجه رسیده‌اند که افراد مبتلا به ADHD، حجم قشر خاکستری مغز کمتری نسبت به سایر افراد دارند.
بیشتر بدانید: علت بیش فعالی چیست؟
عوامل موثر در بیش فعالی
از حدسیات و احتمالات که بگذریم، اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر ایجاد اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD) شامل موارد زیر می‌شوند:
- ژنتیک
- سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و الکل در دوران بارداری
- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی مانند سرب و سموم دفع آفات
- تولد زودهنگام نوزاد با وزن بسیار کم
- صدمات مغزی در دوران جنینی یا نوزادی
بیشتر بدانید: بیش فعالی جنسی چیست؟
اختلال ADHD از نظر طب سنتی
در طب سنتی بیش‌فعالی یک اختلال رفتاری شناخته نمی‌شود. بلکه اطباء طب سنتی معتقدند کودکان بیش‌فعال بسیار باهوش و پرانرژی هستند که در برخی موارد با انجام کارهای خطرناک باعث آزردگی خاطر والدین یا اطرافیان خود می‌شوند.
آن‌ها بر این باورند در صورت گرم مزاج بودن مادر یا پدر احتمال تولد نوزادی با پیش‌زمینه بیش فعالی در دوران کودکی زیاد است. در این بین طبع خود کودک می‌تواند دلیل بروز رفتار بیش‌فعال‌گونه باشد. کودکانی با طبع صفراوی (خشک و گرم) بیشتر در معرض بروز این نوع رفتار هستند.
البته طب سنتی منکر اثرگذاری ژنتیک و عوامل محیطی مانند سرب، آلودگی هوا و… در بروز بیش‌فعالی کودکان یا بزرگسالان نمی‌شود. در این نوع طب، فرد بیش‌فعال را از روی علائم ظاهری‌اش می‌شناسند. افراد مبتلا به این عارضه پوست خشک و گرمی دارند که پرجنب‌وجوش بودن آن‌ها ریشه در گرم بودن طبع‌شان خواهد داشت.
راه‌های درمان اختلال بیش فعالی ADHD
هدف رویکردهای درمانی این اختلال، مدیریت و کنترل رفتارهای غیرمعمول است. بدین شکل برقراری ارتباط با دیگران برای افراد راحت‌تر خواهد بود.
روش‌های درمان بیش فعالی عبارتند از:
- روان‌درمانی
- گفتاردرمانی
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- دارودرمانی برای افزایش سطح دوپامین (Dopamine) و نوراپی‌نفرین (Norepinephrine) مغز
راهنمای مراجعه به پزشک
بیش فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری دوران کودکی است که در سن ورود به مدرسه قابل تشخیص خواهد بود. در صورت عدم درمان به‌موقع امکان بروز افسردگی، انزوای اجتماعی، مشکلات خانوادگی و برقراری ارتباط در فرد افزایش پیدا می‌کند.
اگر احساس می‌کنید که نشانه‌های بیش فعالی در فرزند شما وجود دارد، می‌توانید از بهترین روانشناسان و روانپزشکان باتجربه در کلینیک جامع پزشکی آرام نوبت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین دریافت کنید.
بیشتر بدانید: کنترل خشم در کودکان بیش فعال چگونه است؟
سوالات متداول
کودکان اغلب در مدرسه و روند تحصیلی دچار مشکل می‌شوند. آن‌ها نمی‌توانند نشستن در کلاس درس را تحمل کنند و تمرکز کافی برای یادگیری یا انجام تکالیف خود ندارند.
بله. این اختلال در بزرکسالان ریشه در بیش‌فعالی دوران کودکی آن‌ها دارد. تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد بزرگسالان مبتلا به ADHD در کودکی تحت مداوا بیش فعالی قرار نگرفته‌اند. علائم این اختلال در بزرگسالی شدت کمتری دارد اما اغلب افراد در محیط کار یا روابط شخصی خود دچار مشکل خواهند شد.
در برخی مواقع بیش‌فعالی با عوارض روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی همراه می‌شود.
منبع: healthline | nhs
