هذیان تنها یک فکر اشتباه نیست، بلکه تجربه‌ای پیچیده و عمیق است که می‌تواند تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. فردی که دچار هذیان می‌شود، دنیایی متفاوت از واقعیت بیرونی می‌سازد و آن را با اطمینان کامل باور می‌کند. دنیایی که ممکن است همراه با ترس، سوءظن یا حتی احساس قدرت خارق‌العاده همراه باشد. تفاوت بین درک فرد مبتلا به هذیان با واقعیت اطراف می‌تواند زمینه‌ساز بروز برخی اختلالات روانی شود و روابط اجتماعی و کیفیت زندگی فرد را دستخوش تغییر کند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با نشانه‌ها، انواع و روش درمان هذیان بیشتر آشنا کنیم.
فهرست محتوا
هذیان چیست؟
هذیان (Delusion) باورهای غلط و ثابتی هستند که با واقعیت تضاد دارند. فرد مبتلا به هذیان نمی‌تواند فرق بین واقعیت و تصورات غلط خود را تشخیص دهد. او حتی با وجود اینکه شواهدی مبنی بر واقعی بودن باورهای نادرست وجود ندارد، به آن‌ها پایبند است و در واقع، هیچ حقیقت یا استدلالی نمی‌تواند باورهایش را متزلزل کند. این باورهای تغییرناپذیر معمولا با فرهنگ و منطق عمومی سازگار نیستند و با تفسیر نادرست از وقایع تقویت می‌شوند. حتی بسیاری از آن‌ها شامل برخی از انواع پارانویا می‌شوند.
برای مثال، فرد مبتلا به هذیان ممکن است ادعا کند که دولت هر حرکت ما را از طریق امواج رادیویی کنترل می‌کند، بدون اینکه هیچ مدرک معتبری برای اثبات ادعای خود داشته باشد. هذیان در روانشناسی یکی از علائم شایع اختلال روان‌پریشی به‌شمار می‌آید که اغلب با توهم همراه می‌شود. اگر کنجکاوید بدانید دیگر نشانه‌های روان پریشی چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.
معنی اختلال هذیان در روانشناسی
روانشناسان، اختلال هذیانی را نوعی اختلال روان‌پریشی می‌دانند که نشانه اصلی آن، وجود یک یا چند هذیان پایدار است. در واقع، دکتر روانشناس زمانی اختلال هذیان را تشخیص می‌دهد که فرد برای مدت حداقل یک ماه یا بیشتر دچار یک یا چند هذیان پایدار می‌شود، بدون اینکه سایر علائم بارز روان‌پریشی مانند گفتار یا رفتار آشفته که در اسکیزوفرنی دیده می‌شوند، وجود داشته باشند. لازم به ذکر است که هذیان گاهی می‌تواند نشانه‌ای از انواع بیماری های روانی خطرناک باشد، به همین دلیل اگر به طور پایدار و ثابت تجربه می‌شود، نباید آن را دست کم گرفت.
تفاوت هذیان با توهم چیست؟
با وجود اینکه هذیان و توهم، هر ۲ شامل تحریف واقعیت هستند، اما تفاو‌ت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد. تفکر هذیانی به این معنی است که افکار و باور فرد تحریف شده‌اند، در حالی که توهم ادراک حسی نادرست است و حواس فرد مانند بینایی یا شنوایی دچار تحریف می‌شوند.
“Delusions are common symptoms of some psychotic disorders. They may occur along with hallucinations, which involve perceiving something that isn’t really there, like hearing voices or feeling bugs crawling on your skin.”
هذیان‌ها علائم رایج برخی از اختلالات روان‌پریشی هستند. آن‌ها ممکن است همراه با توهمات رخ دهند، که شامل درک چیزی است که واقعا وجود ندارد، مانند شنیدن صداها یا احساس خزیدن حشرات روی پوست شما.
به نقل از سایت: verywellmind
نشانه‌های تفکر هذیانی
اصلی‌ترین نشانه هذیان گویی، اعتقاد راسخ داشتن به چیزهایی است که واقعیت ندارند. در بسیاری از موارد، علی‌رغم وجود شواهد متفاوت، فرد همچنان به باورهای غلط و غیر منطقی خود پایبند می‌ماند. همچنین مهم است بدانید که همه نشانه‌های تفکر هذیانی، شبیه هم نیستند. برخی از آن‌ها می‌توانند عجیب و غریب باشند، مثل اینکه فرد فکر می‌کند مسئول سرنوشت جهان است. در حالی که بعضی دیگر از نشانه‌ها غیر عجیب و غریب هستند، بدین معنی که امکان رخ دادن آن‌ها در زندگی واقعی وجود دارد. برای مثال، فرد معتقد است همسرش به او خیانت می‌کند.
از طرفی، ماهیت علائم هذیانی می‌توانند نقش مهمی در تشخیص داشته باشد. به عنوان مثال، اختلال هذیان که شامل یک یا چند هذیان است، با هذیان‌های غیر عجیب و غریب مشخص می‌شود و اغلب شامل تفسیر نادرست یک تجربه یا ادراک است. در حالی که در اسکیزوفرنی، هذیان‌ها اغلب از نوع عجیب و غریب هستند و ریشه در واقعیت ندارند. برای آشنایی بیشتر با مهمترین علامت اسکیزوفرنی می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده بخوانید.
انواع هذیان
چندین نوع هذیان وجود دارند که می‌توانند به تشخیص نوع اختلال هذیانی کمک کنند. انواع آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
۱- خود بزرگ‌بینی
افراد مبتلا به این نوع هذیان معتقدند، قدرت، ثروت، دانش و توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارند و خود را فرد خاصی می‌دانند. به عنوان مثال، فکر می‌کنند خداوند به آن‌ها نیرو و قدرت نجات جهان را داده و باید هر روز وظایف خاصی را انجام دهند.
۲- آزار و اذیت
این نوع هذیان باعث می‌شود تا فرد فکر کند دیگران، به‌ویژه نزدیکان قصد آسیب رساندن، جاسوسی یا کنترل او را دارند. او بر این باور است که فردی دائما تعقیبش می‌کند، قصد فریب، آزار و اذیت، تهمت زدن یا بدرفتاری دارد. به عنوان مثال، فرد فکر می‌کند رئیس‌شان در محل کار با اضافه کردن ماده‌ای به آب‌سردکن، قصد دارد کارمندان را به مواد مخدر معتاد کند.
۳- شهوانی
در این نوع هذیان، فرد فکر می‌کند کسی (معمولا با جایگاه اجتماعی بالاتر یا افراد مشهور) عاشق او شده است. آن‌ها گاهی مخفیانه با فرد مورد نظر تماس می‌گیرند یا او را تعقیب می‌کنند.
۴- حسادت
فرد مبتلا به این نوع هذیان بدون هیچ شواهد واقعی، باور بیمارگونه مبنی بر خیانت یا بی‌وفایی شریک عاطفی خود دارد. برای مثال، او فکر می‌کند زمانی که همسرش در مکان عمومی به دستشویی می‌رود، حتما با معشوقه خود قرار دارد.
بهترین راه‌کار برای درمان هذیان، گفتگو با روانشناسه
تنها با چند کلیک ساده از روانشناس نوبت بگیر۵- جسمی
این نوع هذیان باعث می‌شود تا فرد یک حس فیزیکی یا اختلال بدنی را در زیر پوست خود احساس کند. همچنین او دائما فکر می‌کند از یک بیماری یا نقص پزشکی رنج می‌برد. به عنوان مثال، فردی که بدون وجود شواهد پزشکی، فکر می‌کند انگل دارد.
۶- مختلط یا نامشخص
زمانی که هذیان‌ها در یک دسته خاص قرار نگیرند و متخصصان سلامت روان نتوانند نوع آن را تشخیص دهند، به عنوان «نامشخص» دسته‌بندی می‌کنند. اما اگر هذیان‌ها ترکیبی از ۲ یا چند نوع از هذیان‌های ذکرشده باشند، به عنوان «مختلط» شناخته می‌شوند.
“The most common type of delusional disorder is the persecutory type — when someone believes others are out to harm them despite evidence to the contrar.”
شایع‌ترین نوع اختلال هذیانی، نوع آسیب‌رسان است، زمانی که فرد معتقد است دیگران قصد آسیب رساندن به او را دارند، در حالی که شواهد خلاف آن را نشان می‌دهد.
به نقل از سایت: clevelandclinic
علل هذیان چیست؟
در حال حاضر، دلیل هذیان گفتن در بیداری شناخته‌شده نیست. محققان معتقدند علت واحدی برای این مشکل وجود ندارد و مجموعه‌ای از عوامل زیر می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند:
۱- عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان داده‌اند، اغلب اختلالات روانی از جمله اختلالات روان‌پریشی می‌توانند در خانواده‌ها ارثی باشند؛ به همین دلیل محققان مولفه ژنتیک را برای هذیان هم موثر می‌دانند. آن‌ها معتقدند، کودکی که از والدین مبتلا به اسکیزوفرنی متولد می‌شود، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به هذیان قرار دارد.
۲- عوامل بیولوژیکی
محققان بر این باورند که ناهنجاری‌های مغز ممکن است در بروز افکار و رفتارهای هذیانی نقش داشته باشند. در واقع، اگر تعادل برخی مواد شیمیایی مغز (انتقال‌دهنده‌های عصبی) برهم بخورد، ممکن است علائم هذیان ایجاد شوند.
۳- عوامل روانشناختی
استرس‌های شدید، تجربه‌های آسیب‌زا و مشکلات شخصیتی می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند.
۴- عوامل محیطی
برخی شواهد نشان می‌دهند، افرادی که تمایل به گوشه‌گیری و انزواطلبی دارند، در برابر اختلال هذیان آسیب‌پذیر هستند. همچنین زندگی در خانواده پرتنش و مصرف الکل و مواد مخدر می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند. برای اطلاع بیشتر از تاثیر مواد مخدر بر اعصاب و روان، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.
بیماری‌هایی با علائم هذیان
هذیان می‌تواند نشانه‌ای از برخی بیماری‌های روانی همچون موارد زیر باشد:
- روان‌پریشی
- اختلال هذیانی
- اسکیزوفرنی
- روان‌پریشی پس از زایمان
- اختلال شخصیت
- اختلال اسکیزوفرنیفرم
- اختلال روان‌پریشی ناشی از دارو یا مواد مخدر
- اختلال خلقی مانند اختلال دوقطبی یا افسردگی (فرد مبتلا به علائم افسردگی شدید می‌تواند باور هذیانی داشته باشد.)
گاهی‌اوقات هذیان می‌تواند به دنبال شرایطی همچون موارد زیر ایجاد شود:
- زوال عقل
- بیماری پارکینسون
- آسیب مغزی تروماتیک
- صرع
- تومور مغزی
اگر یکی از عزیزان‌تان مدتی است که دچار علائم هذیان شده، موضوع را جدی بگیرید، زیرا می‌تواند نشانه‌ای از اختلال روانی جدی‌تر باشد. شما می‌توانید برای دریافت راهنمایی حرفه‌ای در کوتاه‌ترین زمان با روانشناس آنلاین صحبت کنید.
نذار هذیان زندگیت رو مختل کنه!
همین حالا برای درمان از پزشک مشورت بگیرعلت هذیان گفتن سالمندان چیست؟
این مشکل در سالمندان می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. مثلا هذیان گفتن در سرماخوردگی یا مشکلات تنفسی در سالمندان یک مشکل نسبتا شایع است که پس از بهبودی برطرف می‌شود. در جدول زیر دیگر دلایل آن را بررسی کرده‌ایم:
| علت هذیان‌گویی در سالمندان | توضیحات |
| عفونت | عفونت‌ها، به‌ویژه عفونت ادراری یا ذات‌الریه از شایع‌ترین دلایل هذیان گفتن سالمندان محسوب می‌شوند. |
| داروها | گاهی عوارض جانبی مصرف برخی داروها یا تداخل دارویی موجب بروز این مشکل در سالمندان می‌شوند. |
| آسیب مغزی | زوال عقل (دمانس) یکی دیگر از شایع‌ترین دلایل هذیان‌گویی در سالمندان است. دیگر اختلالات مغزی مانند آلزایمر، سکته مغزی، تومور یا صدمات مغزی می‌توانند موجب بروز این مشکل شوند. |
| کمبود خواب | اختلال در خواب و عدم استراحت کافی می‌توانند از عوامل افزایش خطر هذیان در سالمندان باشند. |
| اختلالات متابولیک | مشکلاتی مانند افت شدید قند خون، الکترولیت‌ها یا کمبود برخی ویتامین‌ها می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند. |
| نارسایی اندام‌های حیاتی بدن | برخی سالمندان دچار نارسایی کبد، کلیه یا قلب می‌شوند و این موضوع می‌تواند منجر به تجمع مواد زائد در بدن شود که نتیجه آن، تاثیرگذاری منفی بر عملکرد مغز تاثیر و بروز هذیان است. |
| کمبود اکسیژن | گاهی هذیان گفتن در سالمندان می‌تواند نتیجه کمبود اکسیژن ناشی از مشکلات تنفسی یا بیماری قلبی باشد. |
| کم‌آبی بدن | کم‌آبی بدن ناشی از تشنگی یا مشکلات جسمی می‌تواند موجب بروز این مشکل در سالمندان شود. |
| درد شدید | گاهی سالمندان به دلیل درد شدیدی که تحمل می‌کنند و قادر به بیان آن نیستند، دچار نشانه‌های هذیان می‌شوند. |
روش تشخیص هذیان
تشخیص این مشکل برعهده روانشناس و روانپزشک است. پزشک ابتدا از بیمار شرح حال می‌گیرد و سوالاتی در مورد علائم و مدت زمان بروز آن‌ها می‌پرسد. سپس درباره افکار، احساسات و رفتارهای فرد سوال می‌کند تا ماهیت و شدت باورهای غلط مشخص شوند. در این مرحله، روانشناس بررسی می‌کند که آیا فرد حاضر است باورهای خود را در صورت وجود شواهد منطقی، تغییر دهد یا خیر.
سایر مراحل تشخیص شامل موارد زیر هستند:
- بررسی معیارهای تشخیصی: علائم پایدار و تغییرناپذیر هذیان براساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- ارزیابی افتراقی: متخصص بررسی می‌کند که باور فرد ثابت و تغییرناپذیر است یا به دلیل استدلال اشتباه ایجاد شده است. همچنین بررسی می‌شود که هذیان ناشی از اختلال دیگر، مصرف داروها، مواد مخدر یا بیماری جسمانی نباشد.
- آزمایشات تکمیلی: گاهی پزشک برای تایید بیماری و تشخیص دقیق‌تر به آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار، سی‌تی اسکن و MRI نیاز دارد.
راه درمان هذیان
درمان هذیان نیازمند رویکرد چند جانبه است، زیرا باورهای غلط و ثابت معمولا ریشه‌دار هستند و به راحتی تغییر نمی‌کنند. روانشناسان و روانپزشکان از ترکیب دارودرمانی، روان‌درمانی و مداخلات حمایتی برای کمک به فرد استفاده می‌کنند.
۱- دارودرمانی
داروهایی که توسط روانپزشک برای تغییر افکار هذیان و رفتارهای ناشی از آن تجویز می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضد روان‌پریشی
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای تثبیت‌کننده خلق و خو
- آرامبخش‌ها (به رفع اضطراب، آشفتگی و مشکلات خواب کمک می‌کنند.)
۲- روان‌درمانی
گاهی روانشناس بسته به علت ایجاد این مشکل از روش‌های روان‌درمانی همچون موارد زیر استفاده می‌کند:
- درمان شناختی رفتاری (CBT): درمانگر با استفاده از این روش به فرد کمک می‌کند تا افکار هذیانی خود را بشناسد و آن‌ها را تغییر دهد.
- روان‌درمانی روان پویشی: در این روش، درمانگر به دنبال کشف ریشه‌های ناهشیار باور غلط فرد است. در واقع، درمانگر کمک می‌کند تا تعارض‌های ناخودآگاه فرد شناسایی شوند و به مرور از شدت آن‌ها کاسته شود.
۳- خانواده درمانی
این رویکرد یک روش حمایتی محسوب می‌شود و در مواقعی که نشانه‌های هذیانی برای خود فرد و دیگران خطرناک هستند کاربرد زیادی دارد، زیرا درمانگر نحوه صحیح برخورد با بیمار را به خانواده آموزش می‌دهد.
۴- برنامه‌های حمایتی اجتماعی
برخی برنامه‌های حمایتی مانند کمک به فرد برای بازگشت به فعالیت اجتماعی، شغلی و تحصیلی در تسریع روند درمان موثر هستند. همچنین بسیار مهم است که فرد زیر نظر متخصص مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت استرس، افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود کیفیت زندگی را بیاموزد.
برای مقابله با هذیان چه کار کنیم؟
کاهش استرس، پرهیز از مواد مخدر و الکل، ایجاد سبک زندگی سالم و خواب کافی می‌توانند به ثبات روانی فرد کمک کنند. به همین دلیل مدیریت عوامل محیطی را می‌توان بهترین راه مقابله با هذیان دانست. برای مثال، وقتی فردی معتقد است که اگر تنها بیرون برود، یک نفر او را تهدید می‌کند و قصد جانش را دارد، بهتر است کسی او را همراهی کند.
راهنمای مراجعه به پزشک
هذیان یکی از نشانه‌های اختلالات روان‌پریشی است که با باورهای غلط و تغییرناپذیر مشخص می‌شود. این مشکل که بر ابعاد مختلف زندگی فرد تاثیر می‌گذارد، انواع مختلفی دارد و معمولا بر اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی ایجاد می‌شود. تشخیص به موقع و مداخله درمانی تخصصی زیر نظر روانشناس به کاهش شدت و پیامدهای منفی کمک می‌کنند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با انواع، علل و روش درمان هذیان آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دکتر روانشناس مشورت بگیرید. همچنین درمانکده امکان دریافت نوبت اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری را برای شما فراهم کرده است.
سوالات متداول
این مشکل اگر به موقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، می‌تواند پیامدهای جدی همچون افسردگی، کاهش کیفیت زندگی، اختلال در روابط خانوادگی و اجتماعی، افزایش استرس و اضطراب، تمایل به انجام رفتارهای پرخطر و انزوای اجتماعی به همراه داشته باشد.
پیشگیری از بروز این مشکل امکان‌پذیر نیست، با این حال می‌توان با مدیریت استرس، درمان به موقع اختلالات روانی، پرهیز از مصرف الکل، مواد مخدر و تشخیص زودهنگام علائم هشداردهنده، خطر ابتلا یا شدت هذیان را کاهش داد.
برای درمان این مشکل باید به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. متخصص سلامت روان با استفاده از دارودرمانی، روان‌درمانی و روش‌های درمان حمایتی به کاهش و رفع نشانه‌های هذیان کمک می‌کند.
منابع: verywellmind | clevelandclinic | healthdirect | healthline
