استرس حاد (Acute Stress) نوعی اختلال است که در طول یک ماه بعد از رویداد آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی یا حمله رخ دهد. علائم این اختلال شباهت زیادی به اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) دارند. با این تفاوت که استرس حاد موقتی است و پس از گذشت مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
استرس واکنش طبیعی بدن ما به عوامل ترس و هراس است. مقدار طبیعی این واکنش می‌تواند از ما در برابر خطرها محافظت کند و باعث هوشیار ماندن ما شود. اما زمانی‌که بر اثر یک رویداد آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی، خشونت، آزار و اذیت، دعوای شید و… دچار اضطراب شویم از آن به‌عنوان استرس حاد با نام اختصاری ASD یاد می‌کنند.
اگر شما هم در اطرافیان خود افرادی را دارید که پس از یک موقعیت دردناک دچار هراس و اضطراب شدیدی شده‌اند، با ما تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه باشید که می‌خواهیم علت، علائم ،روش درمان و راه‌کارهای مقابله با اثرات استرس حاد را بررسی کنیم.
فهرست محتوا:
استرس حاد چیست؟
در هفته‌های پس از یک رویداد آسیب‌زا ممکن است دچار اختلال اضطرابی به نام اختلال استرس حاد (ASD) شوید. این اختلال در عرض یک ماه پس از رویداد آسیب‌زا بروز پیدا می‌کند و اغلب می‌تواند سه روز تا یک ماه ادامه داشته باشد.
روانشناسان عامل اصلی بروز این اختلال را مشاهده تروما می‌دانند. در روانشناسی به تجربه‌ای که از نظر عاطفی دردناک، آزاردهنده یا شوکه‌کننده باشد و آثار روانی و فیزیکی آن تا مدت‌ها باقی بماند، تروما می‌گویند.
در اغلب موارد واکنش استرس‌حاد به‌عنوان اختلال روانی شناخته نمی‌شود. ممکن است افراد مبتلا به این واکنش نیاز جدی به درمان نداشته باشند. اما اگر واکنش این نوع استرس‌ها بیش از سه روز و کمتر از یک ماه ادامه داشت، احتمالا با اختلال استرس حاد (ASD) مواجه هستید. با این حال ممکن است واکنش شما یک واکنش طبیعی به موقعیت آسیب‌زا باشد.
خوب است بدانید استرس حاد در ابتدا اختلال نیست و می‌توان قبل از شدید شدن آن را برطرف کرد. برای مدیریت و درمان به مجرب‌ترین دکتر و متخصصان روان شناس و دکتر و متخصصان روان پزشک تهران مراجعه کنید. تیم درمانکده بستری مهیا کرده است تا بتوانید به صورت آنلاین به متخصصان دسترسی داشته باشید و پس از مشاهده نظر دیگر مراجعان، از این متخصصان باتجربه به صورت آنلاین نوبت بگیرید.
بیشتر بخوانید: استرس چیست؟
چه چیزی باعث ایجاد استرس حاد می‌شود؟
تجربه، مشاهده و مواجهه با یک یا چند رویداد آسیب‌زا می‌تواند باعث بروز اختلال ASD شود. در این حالت فرد با ترس، وحشت و درماندگی شدید روبه‌رو خواهد شد. برخی از رویدادهای آسیب‌زا عبارتند از:
- مرگ
- جنگ
- توهین کلامی
- تجاوز جنسی
- حمله فیزیکی
- تصادفات رانندگی
- تهدید به مرگ برای خود یا دیگران
- تهدید به آسیب جدی خود یا دیگران
- تجربه آسیب شدید یا بیماری ناگهانی
- بلایای طبیعی مانند آتش‌سوزی، گردباد، زلزله یا سیل
حتی مشاهده‌ی اعمال خشونت نیز فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، تمام کودکان یا نوجوانانی که در معرض خشونت یا سانحه قرار می‌گیرند، حتی اگر از طریق پوشش خبری باشد، باید از نظر علائم پریشانی عاطفی تحت نظارت قرار بگیرند. براس سنجش استرس، در تست رایگان اضطراب شرکت کنید.
بیشتر بخوانیم: تفاوت استرس و اضطراب؛ علل، نشانه‌ها و راه‌های مقابله با آن
چه کسانی دچار اختلال استرس حاد می‌شوند؟
هر کسی می‌تواند پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا دچار این اختللا شود. در صورت تجربه موقعیت‌های زیر احتمال خطر ابتلا به اختلال ASD افزایش می‌یابد:
- سابقه انواع خاصی از مشکلات روانی در خانواده
- تجربه، مشاهده یا مواجه با رویداد آسیب‌زا در چند وقت گذشته
- سابقه علائم تجزیه‌ای (فراموشی موقت) در طول حوادث تروماتیک
- سابقه بیماری استرس حاد یا اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) در خانواده
علائم استرس حاد را بشناسید!
آن‌ها براساس DSM-5، شامل دسته‌بندی‌های زیر هستند:
نشانه‌های تجزیه‌ای
در صورت داشتن اختلال ASD سه یا تعداد بیشتری از علائم زیر را تجربه می‌کنید:
- کاهش آگاهی از محیط اطراف
- احساس بی‌حسی، جدا شدن یا عدم پاسخگویی عاطفی
- غیر واقعی و عجیب به نظر رسیدن محیط اطراف برای شما
- غیرواقعی به نظر رسیدن افکار و احساسات شما به‌دلیل مسخ شخصیت
- ایجاد فراموشی تجزیه‌ای به‌دلیل عدم به خاطر سپردن یک یا چند جنبه مهم از رویداد آسیب‌زا
نشانه‌های تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا
اگر دچار اختلال ASD هستید و مجددا در موقعیت آسیب‌زا قرار گرفتید یک یا چند نشانه زیر را تجربه می‌کنید:
- احساس می‌کنید در حال تجربه جدید رویداد آسیب‌زا هستید.
- با یادآوری موقعیت استرس‌زا دچار ناراحتی و هراس می‌شوید.
- از رویداد آسیب‌زا تصاویر، افکار، کابوس‌ها، توهمات یا یادآوری‌های تکراری خواهید داشت.
نشانه‌های اجتناب
شما معمولا از هر محرکی که باعث یادآوری یا تجربه رویداد آسیب‌زا شود، اجتناب می‌کنید. آن‌ها عبارتند از:
- افراد
- اشیاء
- مکان‌ها
- تفکرات
- فعالیت‌ها
- صحبت‌ها
- احساسات
نشانه‌های اضطراب
افراد مبتلا به ASD اغلب دچار اضطراب و افزایش برانگیختگی می‌شوند. علائم این ویژگی‌ها عبارتند از:
- پریشانی
- تنش مداوم
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیر بودن
- بروز مشکلات خواب
- بهت در زمان و مکان نامناسب
- ناتوانی در توقف حرکت یا نشستن
ممکن است افراد دچار اختلال استرس حاد از اینکه نتوانسته‌اند مانع از بروز سانحه شوند یا سریع‌تر آن را فراموش کنند، عذاب وجدان بگیرند. حملات عصبی ظرف یک ماه بعد از حادثه طبیعی است.
علت اختلال استرس حاد (ASD)
نظریه شرطی شدن ترس را می‌توان دلیل ایجاد اختلال استرس‌های حاد دانست. این نظریه می‌گوید اختلال ASD زمانی رخ می‌دهد که بدن شما نسبت به محرک‌های خاص مرتبط با یک رویداد آسیب‌زا واکنش ترس از خود نشان دهد. مثلا شما با وسیله نقلیه خود در شب هنگام خوردن ساندویچ همبرگر تصادف می‌کنید.
در برخوردهای بعدی هر وقت بوی ساندویچ همبرگر در شب احساس کنید، ممکن است بدن شما را تحریک کند و واکنش ترس داشته باشید. این در حالی است که شما در معرض تصادف با وسیله نقلیه خود نیستید.
اثرات استرس حاد بر بدن
افزایش ترشح هورمون کورتیزول از اثرات منفی استرس‌های حاد است که به شکل زیر ظاهر می‌شود:
- بی‌خوابی
- تنش عصبی
- تنش عضلانی
- مشکلات تنفسی
- احساسات نامتعادل
- ناراحتی‌های گوارشی
- مشکلات قلب و عروقی
- بی‌قراری و عدم آرامش
- ضعف سیستم ایمنی بدن
راه‌کارهای مقابله با اثرات منفی استرس حاد
موثرترین روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تمرینات تنفسی عمیق و آرام‌بخش
- انجام مدیتیشن به مدت 10 دقیقه قبل از خواب
- میزان استراحت کافی برای آرامش جسم و ذهن
- انجام برنامه‌ریزی دقیق برای کارها و مدیریت زمان
- انجام فعالیت بدنی منظم مانند شنا، یوگا، دویدن، و تمرینات استقامتی
- شناسایی و مدیریت علت استرس حاد و از بین بردن عوامل تحریک‌کننده
درمان استرس حاد
روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
راهبردهای مقابله‌ای
اگر این نوع استرس هنوز باعث مشکلات فیزیکی و جسمی نشده، می‌توانید در مورد احساسات خود با خانواده، دوستان یا یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. دکتر روانشناس آنلاین درمانکده می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند. همچنین رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، خواب کافی و عدم مصرف کافئین در کاهش اثرات ASD بسیار موثر است.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری بیشترین تاثیر را به روش‌های زیر در مقابله با اختلال استرس حاد داشته و به درمان آن می‌کند:
- اصلاح رفتار فرد در شرایط استرس‌زا
- تغییر شناخت یا الگوی رفتار حول محور حادثه
دارودرمانی
اثر داروها به اندازه درمان‌های روانشناختی زیاد نیست و نباید رویکرد درمانی دائمی باشد. تنها برای کاهش برخی علائم ناشی از استرس شدید می‌توان از داروهای آرام‌بخش استفاده کرد. برخی متخصصان برای بی‌خوابی یا افسردگی شدید در افراد مبتلا به اختلال ASD دارو تجویز می‌کنند.
نتیجه استرس حاد
همان‌طور که خواندید، اتفاقات ترسناک و سوانح از علل استرس حاد است و می‌تواند تاثیرات منفی جدی بر زندگی فرد و اطرافیان وی داشته باشد. اما خوشبختانه با روش‌های مختلف درمان می‌شود. ما در این مقاله از مجله درمانکده ضمن معرفی علت اصلی استرس حاد شما را با راه‌کارهای مقابله‌ای برای کاهش اثرات آن آشنا کردیم. شما تاکنون به این نوع استرس دچار شده‌اید؟ از چه روشی برای مدیریت آن استفاده کردید؟ نظرت و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
بی‌خوابی، مشکل تمرکز، اضطراب شدید، خلق‌وخوی ضعیف، تحریک‌پذیری
تجربه، مشاهده یا مواجهه با یک یا چند رویداد آسیب‌زا شامل ترس، وحشت و درماندگی
این نوع واکنش معمولا سه روز بعد از رویداد آسیب‌زا بروز پیدا می‌کند و تا یک ماه ادامه دارد. اگر بیش از یک ماه طول بکشد نشان‌دهنده اختلال ASD است.
منبع: psychologytoday | healthline | medscape
