وقتی با یک موقعیت استرس‌زا روبه‌رو می‌شوید، بدن‌تان هورمونی به نام کورتیزول ترشح می‌کند که شما را برای مقابله با خطر آماده می‌سازد. اگرچه این هورمون در شرایط دشوار به کمک شما می‌آید، اما استرس مداوم می‌تواند آسیب‌های جسمی و روانی زیادی به همراه داشته باشد و به سردرد، مشکلات گوارشی و تغییرات خلق‌وخو منجر شود. استرس در بیشتر موارد با روان‌درمانی و تکنیک‌های خانگی برطرف می‌شود. با این حال، گاهی‌اوقات برای کنترل آن به قرص ضد استرس نیاز است. تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده با ما همراه باشید تا با این داروها و عوارض احتمالی آن‌ها آشنا شوید.
فهرست محتوا
بهترین قرص ضد استرس شیمیایی
داروهای شیمیایی معمولا برای افرادی تجویز می‌شوند که با علائم شدید یا مزمن استرس مواجه هستند. این دسته از داروها با تاثیر بر سیستم عصبی به کاهش تنش روانی، بهبود خواب و تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کنند. ذکر این نکته ضروری است که با وجود تفاوت استرس و اضطراب، این داروها ممکن است برای کنترل اضطراب هم مفید باشند. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱. بنزودیازپین‌ها
بنزودیازپین‌ها مثل آلپرازولام، کلونازپام، لورازپام و دیازپام دسته‌ای از داروهای کاهش استرس هستند که معمولا فقط برای مدت زمان کوتاه (بین ۲ تا چهار هفته) تجویز می‌شوند. چرا که مصرف طولانی‌مدت آن‌ها می‌تواند باعث وابستگی، کاهش عملکرد شناختی و افزایش خطر زمین خوردن شود.
بنزودیازپین‌ها فواید درمانی خود را با تقویت اثر گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) نشان می‌دهند؛ ماده‌ای که سیگنال‌های آرامش‌بخش را به بدن می‌فرستد و جلوی تحریک بیش‌ازحد بدن را در زمان اضطراب می‌گیرد.
هرچند بنزودیازپین‌ها می‌توانند به سرعت علائم استرس را از بین ببرند، اما اثر آن‌ها فقط برای چند ساعت باقی میماند. دوز این داروها که به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند بسته به وزن، جنسیت و میزان تحمل فرد متفاوت است.
تداخلات دارویی
بعضی از داروها می‌توانند با بنزودیازپین‌ها تداخل داشته باشند، از جمله:
- سایر داروهای آرام‌بخش
- اپیوئیدها
- داروهای خواب‌آور
- الکل
عوارض جانبی احتمالی
وقتی قرص ضد اضطراب یا ضد استرس خود را از میان بنزودیازپین‌ها انتخاب می‌کنید، ممکن است با عوارض جانبی زیر مواجه شوید:
- خواب‌آلودگی
- سردرد
- کاهش تمرکز
- کاهش میل جنسی
- سرگیجه
- عدم تعادل
- ضعف عضلانی
- وابستگی (در صورت مصرف بلندمدت )
۲. بتا-بلوکرها
بتا-بلوکرها مثل پروپرانولول، متوپرولول، آسبوتولول و بیزوپرولول داروهای پرکابردی هستند که می‌توان از آن‌ها به عنوان قرص ضد استرس و تپش قلب نام برد. این داروها با مهار بعضی از ایمپالس‌های عصبی به کنترل واکنش جنگ یا گریز کمک می‌کنند.
از آنجایی‌که بتا-بلوکرها از بروز اضطراب جلوگیری نمی‌کنند، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از آن‌ها را برای درمان اضطراب تایید نکرده است. با این حال، پزشکان ممکن است آن‌ها را برای کاهش بعضی از علائم جسمی اضطراب مثل لرزش، تعریق و تپش قلب تجویز کنند.
تداخلات دارویی
داروهای زیر ممکن است با بتا-بلوکرها تداخل داشته باشند و بر عملکرد آن‌ها تاثیر بگذارند:
- داروهای ضد آریتمی
- داروهای ضد روان‌پریشی
- کلونیدین
- مفلوکین
- داروهای کاهنده فشار خون
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- انسولین
اگر در دوران بارداری به‌سر می‌برید یا به آسم، افت فشار خون، آریتمی (ضربان قلب نامنظم)، دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی مبتلا هستند، هرگز بدون مشورت با پزشک از بتا-بلوکرها برای مدیریت استرس استفاده نکنید.
عوارض جانبی احتمالی
داروهای ضد اضطراب ممکن است در بعضی از افراد عوارض جانبی ایجاد کنند. بتا-بلوکرها هم از این قاعده مستثنی نیستند و گاهی‌اوقات به مشکلات زیر منجر می‌شوند:
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- سردرد
- خستگی
- خشکی دهان و چشم‌ها
- کاهش سرعت ضربان قلب (برادی‌کاردی)
۳. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) یکی از رایج‌ترین انواع داروهای ضد اضطراب هستند که برای درمان استرس و افسردگی هم تجویز می‌شوند. این داروها اثرات درمانی خود را با کاهش بازجذب سروتونین در مغز اعمال می‌کنند و در نتیجه باعث می‌شوند میزان بیشتری از این ماده شیمیایی در دسترس بدن قرار بگیرد. سروتونین یک نوع نوروترنسمیتر است که به تنظیم خلق‌وخو، رفتار و حافظه کمک می‌کند.
سیتالوپرام، فلوکستین، پاروکستین، سرترالین و سایر داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین برخلاف بنزودیازپین‌ها برای مصرف طولانی‌مدت مناسب‌اند. پزشکان معمولا این داروها را با دوز پایین تجویز می‌کنند و سپس میزان مصرف آن‌ها را به تدریج افزایش می‌دهند. تقریبا ۲ تا چهار هفته طول می‌کشد تا اثر SSRIs مشخص شود.
تداخلات دارویی
داروهایی که می‌توانند بر عملکرد SSRIs تاثیر بگذارند یا خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- اپیوئیدها
- داروهای ضد پلاکت
- تئوفیلین
- لیتیوم
- تریپتان‌ها
- سایر داروهای ضد افسردگی
- مکمل‌های گیاهی مثل گل راعی
عوارض جانبی احتمالی
اگر از مهارکننده‌های بازجذب سروتونین به عنوان قرص ضد استرس استفاده کنید، ممکن است با مشکلات زیر روبه‌رو شوید:
- خشکی دهان
- حالت تهوع
- سوء‌هاضمه
- یبوست
- افزایش وزن
- تعریق بیش‌ازحد
- کاهش میل جنسی
- تغییر الگوی خواب
۴. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs) که از پرکاربردترین قرص های ضد استرس هستند، زمانی تجویز می‌شوند که به مهارکننده‌های بازجذب سروتونین پاسخ ندهید. این داروها علاوه بر سروتونین جلوی بازجذب نوراپی‌نفرین را هم می‌گیرند. نوراپی‌نفرین یک نوع نوروترنسمیتر است که روی حافظه و تمرکز تاثیر می‌گذارد.
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین از جمله دولوکستین و ونلافاکسین به شکل قرص، کپسول و شربت در در دسترس هستند و معمولا برای مصرف طولانی‌مدت تجویز می‌شوند. تقریبا ۶ هفته طول می‌کشد تا متوجه اثربخشی آن‌ها شوید.
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین شباهت زیادی به SSRIs دارد. علاوه بر این، سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده است که نباید هم‌زمان با SNRIs از داروهای ضد افسردگی مهارکننده مونوآمین اکسیداز استفاده کنید.
عوارض جانبی احتمالی
اگرچه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین از بهترین داروهای ضد استرس و ضد اضطراب هستند، اما ممکن است در بعضی موارد مشکلات زیر را ایجاد کنند:
- ناراحتی گوارشی
- تغییر الگوی خواب
- کاهش اشتها
- ضعف
- کاهش میل جنسی
- حمله پانیک (برای اینکه درباره این مشکل اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله پانیک چیست را بخوانید.)
افرادی که به مشکلات کبدی یا کلیوی مبتلا هستند، قبل از تجویز SNRIs باید پزشک را این موضوع مطلع کنند. چون این داروها می‌توانند روی بیماری آن‌ها تاثیر بگذارند.
۵. پرگابالین
پرگابالین یک داروی ضد تشنج است که اساسا برای درمان صرع مصرف می‌شود. اما بعضی از پزشکان ممکن است از آن برای کنترل اضطراب و استرس هم استفاده کنند. پزشکان معمولا زمانی این دارو را به عنوان قرص ضد استرس تجویز می‌کنند که بنزودیازپین‌ها و داروهای ضد افسردگی بی‌اثر باشند.
مقدار دوز مصرفی پرگابالین متغیر است. اما پزشکان معمولا این دارو را با دوز پایین شروع می‌کنند و به تدریج میزان مصرف آن را افزایش می‌دهند. در بیشتر موارد، چند هفته طول می‌کشد تا اثربخشی پرگابالین مشخص شود. در صورت اثربخشی مناسب ممکن است لازم باشد از این دارو برای مدت طولانی استفاده کنید.
تداخلات دارویی
داروهایی که می‌توانند با پرگابالین تداخل داشته باشند عبارت‌اند از:
- اپیوئیدها
- بنزودیازپین‌ها
- گاباپنتین
- داروهای خواب‌آور مانند زولپیدم
- سیکلوبنزاپرین
پرگابالین ممکن است با داروهای دیگری هم تداخل داشته باشد. بنابراین پیش از شروع مصرف آن باید فهرست تمام داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.
عوارض جانبی احتمالی
از شایع‌ترین عوارض قرص ضد استرس قوی پرگابالین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد
- خستگی
- تغییر خلق‌وخو
- حالت تهوع
- تاری دید
- اسهال
- ورم دست و پا
- سرگیجه
این عوارض اغلب خفیف هستند و بعد از چند هفته از بین می‌روند. اما اگر شدید بودند یا کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دارند، باید با پزشک در مورد آن‌ها صحبت کنید.
۶. بوسپیرون
بوسپیرون یک داروی ضد اضطراب است که از نظر شیمیایی به بنزودیازپین‌ها یا سایر داروهای آرام‌بخش شباهت زیادی ندارد. این دارو برای درمان علائم جسمی اضطراب مانند سرگیجه، تپش قلب و موارد مشابه به‌کار می‌رود. بوسپیرون برای کنترل اضطراب در مدت زمان کوتاه (حداکثر چهار هفته) تجویز می‌شود و به همین دلیل در بلندمدت گزینه مناسبی برای کاهش استرس نیست.
بوسپیرون با تنظیم سطح سروتونین و دوپامین در بدن روی خلق‌وخو تاثیر می‌گذارد. این دارو اعتیادآور نیست و باعث وابستگی نمی‌شود. اما یک تا سه هفته طول می‌کشد تا اثربخشی آن مشخص شود. بعضی از بیماران معتقدند که بوسپیرون به اندازه بنزودیازپین‌ها در کنترل علائم اضطراب موثر نیست.
تداخلات دارویی
قرص ضد استرس بوسپیرون می‌تواند با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز مثل فنلزین و سلژیلین
- داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
- سایمتیدین
- تریپتان‌ها
- داروی ضد قارچ ایتراکونازول
- داروهای ضد روان‌پریشی
عوارض جانبی احتمالی
از شایع‌ترین عوارض داروی بوسپیرون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه
- سردرد
- اسهال
- حالت تهوع
- ضعف و خستگی
- افزایش تعریق
بهترین قرص ضد استرس گیاهی
علاوه بر داروهای شیمیایی، بعضی از داروهای گیاهی هم خاصیت آرام‌بخش دارند و به کاهش استرس کمک می‌کنند. گیاهان ضد استرس که امروزه به شکل قرص یا کپسول روانه بازار شده‌اند، سال‌ها است در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه بعضی از این گیاهان را معرفی می‌کنیم.
۱. آشواگاندا
اگر به دنبال قرص ضد استرس و افزایش تمرکز هستید، پیشنهاد می‌کنیم از محصولات حاوی آشواگاندا استفاده کنید. آشواگاندا نه تنها به کاهش استرس کمک می‌کند؛ بلکه می‌تواند باعث افزایش حافظه و تمرکز شود. تحقیقات زیادی در مورد استفاده از آشواگاندا برای کنترل استرس وجود ندارد؛ اما چند مطالعه کوچک نشان داده‌اند که این گیاه در مقایسه با دارونما می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی روی سطح استرس و اضطراب داشته باشد.
۲. گل ساعتی
محصولات حاوی گل ساعتی برای کسانی که به دنبال یک قرص ضد استرس بدون خواب آلودگی هستند، گزینه مناسبی محسوب می‌شوند. گل ساعتی برای کاهش استرس و اضطراب خفیف مفید است و در مقایسه با داروهایی شیمیایی عوارض جانبی کمتری دارد. با این حال، نباید در دوران بارداری یا هم‌زمان با سایر داروهای آرام‌بخش مصرف شود.
۳. اسطوخودوس
اسطوخودوس اغلب در رایحه‌درمانی برای آرام‌سازی ذهن استفاده می‌شود. اما مکمل خوراکی آن هم می‌تواند به کاهش استرس و تنش‌های روزانه کمک کند. این گیاه خواب را بهبود می‌بخشد و اضطراب را کاهش می‌دهد. اما به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته نمی‌شود.
۴. بابونه
از آنجایی‌که دمنوش بابونه اثر آرام‌بخش دارد و شب‌ها برای بهبود کیفیت خواب مصرف می‌شود، بعضی از افراد از قرص ضد استرس بدون نسخه این گیاه برای کاهش استرس استفاده می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد که بابونه ذهن را آرام می‌کند و تنش‌های عصبی را از بین می‌برد.
۵. سنبل‌الطیب
سنبل الطیب گیاه دیگری است که بعضی از شرکت‌ها از آن برای تولید قرص گیاهی ضد اضطراب و دلشوره استفاده می‌کنند. این گیاه اثرات خواب‌آور دارد و باعث آرام شدن سیستم عصبی می‌شود. اما در مورد تاثیر آن روی استرس و اضطراب باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
متخصصان هشدار می‌دهند که افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی نباید از مکمل‌های حاوی سنبل‌الطیب استفاده کنند. همچنین مصرف این گیاه همراه با الکل توصیه نمی‌شود. چرا که می‌تواند به خواب‌آلودگی شدید منجر شود.
کلام پایانی
استرس با عوارض روانی و جسمی زیادی همراه است و در صورت تداوم باعث مختل شدن زندگی روزمره می‌شود. امروزه داروهای مختلفی برای کنترل این مشکل در دسترس است که هر کدام از آن‌ها فواید، عوارض و ملاحظات خود را دارند.
اگر می‌خواهید مصرف قرص ضد استرس بدون عوارض باشد، از روانپزشک بخواهید که با توجه به وضعیت سلامتی شما بهترین دارو را برایتان تجویز کند. شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانپزشک آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از روانپزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
استرس خفیف را می‌توانید با مکمل‌های گیاهی کاهش دهید. اما اگر استرس شدید باشد، باید از داروهای شیمیایی مثل پروپرانولول استفاده کنید. قبل از مصرف هر نوع دارویی حتما با پزشک در مورد عوارض احتمالی آن مشورت کنید.
بتا-بلوکرها به کاهش علائم جسمی استرس مثل لرزش، تپش قلب و تعریف کمک می‌کنند و به همین دلیل در فهرست بهترین قرص ضد استرس و لرزش بدن قرار می‌گیرند.
بسیاری از داروها مثل بتا-بلوکرها و داروهای ضد افسردگی برای کنترل استرس مفیدند. اما قبل از مصرف آن‌ها باید نظر پزشک را جویا شوید. چون ممکن است در لیست مواد ممنوعه برای ورزشکاران قرار داشته باشند یا باعث خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز شوند.
منابع: medicalnewstoday, mentalhealth, prevention
