آفت دهان چیست؟ علائم و روش‌های پیشگیری و درمان

آفت دهان یا زخم کانکر به زخم‌های دردناک روی زبان و لثه گفته می‌شود که علت آن هنوز ناشناخته است. مطالعات نشان می‌دهد که ابتلا به آفت دهن با کاهش سیستم ایمنی بدن مرتبط است و در بسیاری از مواقع نیز بر اثر کمبود ویتامین و یا وارد شدن ضربه به زبان و لثه ایجاد می‌شوند. از نظر آماری زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آفت قرار دارند. این مشکل در افرادی بین 10 تا 40 سال رایج‌تر است و ممکن است در هر فرد با هر جنسیت و سنی نیز اتفاق بیفتد. در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با هر آن چیزی که لازم است درباره آفت دهان بدانید، آشنا شوید.

آفت دهان چیست؟

آفت دهان به زخم‌های کوچک گرد یا بیضی شکلی گفته می‌شود که با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز در اطراف لثه، قسمت داخل گونه‌ها و زبان ایجاد می‌شود. ابتلا به آفت موجب می‌شود تا فرد در خوردن و نوشیدن دچار مشکل شود. این مشکل در هر سنی ایجاد می‌شود و معمولاً بعد  از سن بلوغ شایع‌تر است. حدود 20 تا 30 درصد افراد به‌طور مکرر و به دلایل مختلف به آفت مبتلا می‌شوند و سایر افراد نهایتاً سالی 1 تا 2 بار این مشکل را تجربه می‌کنند.

بیشتر بخوانید: خشکی دهان و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

بیشتر بدانید: قرص سیتریزین چیست؟

باید بدانید که آفت با تبخال متفاوت است. تبخال در اثر نوعی ویروس ایجاد می‌شود و مسری است، اما آفت دهن مسری نیست.

انواع آفت دهان

آفت‌ها انواع مختلفی دارند و معمولاً به 3 دسته‌بندی جزئی، ماژور و هرپتی فرم تقسیم می‌شوند.

• زخم‌های جزئی شایع‌ترین نوع آفت دهن هستند که معمولاً در اندازه کوچک، بیضی و با لبه قرمز ایجاد می‌شود. این زخم‌ها بدون ایجاد اسکار در عرض 1 تا 2 هفته کاملاً بهبود پیدا می‌کنند.
• زخم‌های ماژور یا بزرگ نوع دیگری از آفت‌ها هستند که شکل گردی دارند و لبه‌های آن‌ها نامنظم است. این آفت‌ها معمولاً بسیار دردناک هستند و بهبود آن‌ها تا 6 هفته طول می‌کشد. معمولاً جای زخم این آفت‌ها روی دهان باقی می‌ماند.
• زخم‌های هرپتی فرم نوع غیر معمولی از آفت‌های دهان هستند که معمولاً در اواخر زندگی و در افراد مسن ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها در اصل 10 تا 100 زخم ریز هستند که به یک زخم بزرگ تبدیل می‌شوند و معمولاً بدون ایجاد اسکار در عرض 1 تا 2 هفته درمان می‌شوند.

علائم آفت دهان

آفت دهن معمولاً زخم‌های باز، گرد و دردناکی هستند که با پوششی سفید یا زرد رنگ و هاله‌ای قرمزرنگ در اطراف خود قابل‌شناسایی هستند. در اکثر مواقع آفت‌ها کوچک و حدود 6 میلی‌متر هستند، اما برخی اوقات ممکن است بزرگ‌تر و عمیق‌تر باشند. به‌طورمعمول آفت دهن در قسمت جلوی دهان، زیر زبان، پشت لب‌ها، داخل گونه و یا روی سطح و اطراف زبان ایجاد می‌شود.

معمولاً 1 تا 2 روز قبلم از ظاهر شدن زخم‌ها فرد متوجه احساس سوزش و سوزن شدن در آن ناحیه شود. 3 تا 4 روز اول فرد بیش‌ترین درد و سوزش را احساس می‌کند و بعد از آن علائم کاهش پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: علت ریزش آب دهان چیست؟ + راه‌های درمان

علت آفت دهان

علت آفت هنوز به‌طور قطع مشخص نیست، اما قرار گرفتن در برخی شرایط و همچنین بروز مشکلاتی خاص می‌تواند ریسک ابتلا به آفت دهن را افزایش دهد. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین دلایل آفت دهن آشنا شوید.

آسیب به دهان

یکی از رایج‌ترین علت‌های آفت‌ وارد شدن ضربه است. معمولاً ورزشکارانی که در معرض ضربه به دهان قرار دارند، افرادی که ناخواسته بخش داخلی گونه، لب یا زبان را گاز می‌گیرند و یا افرادی که از براکت‌های ارتودنسی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به آفت قرار دارند. در بسیاری از مواقع مصرف غذا و نوشیدنی داغ و همچنین فرورفتن دندان شکسته موجب ایجاد آفت می‌شود.

استفاده از مواد اسیدی

استفاده از تنباکوی جویدنی و همچنین سدیم لوریل سولفات موجود در خمیردندان از دیگر عواملی هستند که موجب ایجاد آفت دهانی می‌شوند.

بیشتر بدانید: کرن ایکتروس چیست؟

واکنش‌های آلرژیک

حساسیت به برخی غذاها از دیگر عوامل ایجاد آفت است. از طرف دیگر واکنش‌های آلرژیک به انواع خاصی از باکتری‌های موجود در دهان و حتی بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن نیز گاهی موجب به ایجاد زخم کانکر می‌شود. در برخی افرادی نیز حساسیت به فلزات به کار رفته در ساخت ارتودنسی دندان موجب آفت می‌شود.

استرس

استرس یکی دیگر از عوامل مؤثر بر ایجاد زخم‌های آفت است. شواهد نشان می‌دهد قرار گرفتن در شرایط پراسترس می‌تواند منجر به ایجاد زخم کانکر شود. مطالعات نشان می‌دهد که دانشجویان در دوره‌های پراسترس و نزدیک به امتحان بیشتر به زخم کانکر مبتلا می‌شوند.

تغییرات هورمونی

بسیاری از خانم‌ها در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی به دلیل تغییرات ناگهانی هورمون به آفت دهان مبتلا می‌شوند.

بیماری‌های روده‌ای

برخی مطالعات نشان می‌دهد که بیماری‌های مرتبط به التهاب روده و بیماری کرون و کولیت نیز می‌تواند بر ابتلا به آفت دهان مؤثر باشد.

ضعف سیستم ایمنی بدن

در بسیاری از افراد ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن در زمان بیماری و یا ابتلا به برخی از بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم امینی مثل HIV نیز می‌تواند منجر به ایجاد زخم کانکر در دهان شود.

کمبود ویتامین و مواد معدنی

به نظر می‌رسد اکثر افرادی که به زخم کانکر دچار می‌شوند، دارای کمبود اسیدفولیک، ویتامین B12 و آهن هستند و از همین رو معمولاً بعد از مصرف این ویتامین‌ها و مواد معدنی آفت بهبود پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: تلخی دهان به چه علت بروز می‌دهد؟

بیشتر بدانید: بیماری پاروویروس چیست؟

عوامل ژنتیکی

هر چند که آفت‌ها مسری نیستند، اما معمولاً شیوع آفت در برخی خانواده‌ها بیشتر است و این موضوع زمینه ژنتیکی دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که آفت دهان بعد از 2 هفته بهبود پیدا نکرد، بهتر است هر چه سریع‌تر از یک دکتر دندانپزشک کمک بگیرید. اگر آفت همراه با تب باشد، ممکن است زخم‌ها عفونی شده باشند و یا مشکل جدی‌تری در بدن وجود داشته باشد. در این شرایط حتماً با یک پزشک برای درمان مشورت کنید. که برای این کار می‌توانید از امکان مشاوره آنلاین با دکتر دندانپزشک کمک کنید.

اگر کودک شما به زخم کانکر مبتلا شود و نتواند به درستی غذا بخورد، بهتر است حتماً با پزشک برای درمان این مشکل مشورت کنید. افرادی که بیشتر از 2 تا 3 بار در سال به آفت مبتلا می‌شوند، باید از یک پزشک برای درمان کمک بگیرند.

در صورتی که زخم‌های آفت حالتی غیرمعمول و عود کننده دارند و یا با روش‌های درمان خانگی موفق به بهبود و درمان مشکل نمی‌شوید، باید از یک متخصص کمک بگیرید.

بیشتر بخوانید: برفک دهان نوزاد چیست؟ + علائم و روش‌های درمان

روش‌های درمان آفت دهان

معمولاً آفت از آن دسته مشکلاتی است که نیاز به درمان خاصی ندارد و خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما استفاده از برخی داروها و روش‌های خانگی می‌تواند به کاهش درد و تسریع بهبود آفت کمک کند. به‌طورمعمول برای تشخیص آفت دهان نیاز به آزمایش خاصی نیست و بررسی ظاهری زخم می‌تواند به شناسایی این مشکل کمک کند. اما معمولاً پزشک برای تسریع درمان در صورت نیاز از داروی مکمل و داروی ضد میکروب استفاده کند. در ادامه می‌توانید با روش‌های درمان آفت دهن آشنا شوید.

به عنوان درمان خانگی آفت دهان از آب نمک استفاده کنید

آب نمک یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان آفت دهان است. آب نمک زخم آفت را ضدعفونی می‌کند و به بهبود سریع‌تر آن کمک زیادی می‌کند. توجه داشته باشید که استفاده از آب نمک می‌تواند موجب سوزش زخم شود.

برای درمان آفت مکمل آهن مصرف کنید

بسیاری از افرادی که به آفت دهن مبتلا می‌شوند به کمبود آهن و اسیدفولیک مبتلا هستند. استفاده از مکمل آهن و اسیدفولیک می‌تواند به کاهش علائم و درمان سریع‌تر این مشکل کمک کند.

از خمیر جوش‌شیرین برای درمان آفت استفاده کنید

برای درمان آفت دهن می‌توانید مقداری جوش‌شیرین را با آب ترکیب کنید تا حالت خمیری پیدا کند. سپس این خمیر را روی محل زخم قرار دهید.

مقداری یخ روی آفت قرار دهید

راه‌کار بعدی برای کاهش التهاب و درد آفت دهن است. برای این کار باید یخ را داخل یک پارچه تمیز بپیچید. سپس آن را روی محل آفت قرار دهید.

از دگزامتازون به عنوان دهانشویه استفاده کنید

اگر مدام به آفت مبتلا می‌شوید و یا به دنبال یک روش برای درمان سریع‌تر آفت هستید، می‌توانید شربت دگزامتازون را به عنوان دهانشویه استفاده کنید تا زخم بهبود پیدا کنید. دگزامتازون یک داروی کورتیزول مانند است که به تسکین درد و التهاب کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: بی‌مزه شدن غذا در دهان؛ از علل تا درمان

دهان خود را با ژل آلوئه ورا بشویید

بری درمان زخم کانکر می‌توانید روزی چند بار دهان خود را با ژل آلوئه ورا بشویید. خوردن ژل آلوئه ورا نیز به کاهش سطح اسیدیته معده و همچنین تسکین درد آفت دهان کمک زیادی می‌کند.

از کرم‌ها و ژل‌های موضعی برای درمان آفت استفاده کنید

اگر به دنبال دارو برای آفت دهان هستید، می‌توانید از بنزوکائین برای بی‌حس کردن دهان، از فلوسینونید برای از بین بردن التهاب و از پراکسید هیدروژن برای ضدعفونی کردن زخم استفاده کنید.

تفاوت آفت و سرطان دهان

در صورتی که آفت‌های زبان و دهان بعد از به‌کارگیری روش‌های خانگی و همچنین مصرف داروهای ضد التهاب و یا ضد میکروبی درمان نشوند، ممکن است فرد به سرطان دهان مبتلا شده باشد. معمولاً سرطان دهان در افرادی که از سیگار، قلیان و انواع مواد مخدر استفاده می‌کنند، بیشتر است و موجب ایجاد آفت‌های سخت و دردناک در دهان می‌شود. این آفت‌ها معمولاً با هیچ روشی درمان نمی‌شوند و علائم بیماری با گذشت زمان بیشتر و شدیدتر خواهد شد.

روش جلوگیری از آفت دهان

برای پیشگیری از آفت دهان می‌توانید روش‌های زیر را امتحان کنید.

• هر روز دندان‌هایتان را مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید.
• برای جلوگیری از تحریک لثه‌ها از یک مسواک نرم استفاده کنید.
• از موم‌های ارتودنسی برای پوشاندن لبه‌های تیز بریس ها استفاده کنید.
• تکنیک‌های کاهش استرس یا مدیتیشن را یاد بگیرید.
• از خوردن غذاهای حاوی آهن و B12 غافل نشوید.
• استفاده از دهانشویه را محدود کنید، زیرا دهانشویه حاوی الکل است و موجب تحریک لثه‌ها می‌شود.
• مصرف سیگار و دخانیات را کاهش دهید.

بیشتر بخوانید: سرطان دهان؛ علل، علائم، انواع و درمان سرطان کام

جمع‌بندی

آفت دهان یک مشکل رایج است که در بیشتر مواقع مشکل جدی برای فرد ایجاد نمی‌کند. درد و سوزش آفت دهن تا چند روز اول طبیعی است و معمولاً بعد از 10 تا نهایتان 14 روز کاملاً بهبود پیدا می‌کند. در صورتی که آفت شما بعد از 2 هفته بهبود پیدا نکرد و روش‌های درمان خانگی نیز هیچ تأثیری بر درمان نداشت، بهتر است هر چه سریع‌تر از یک متخصص عمومی یا متخصص عفونی نیز در کنار دکتر دندانپزشک کمک بگیرید.

منابع: medicalnewstoday، kidshealth، bloorwestsmiles