کرن ایکتروس (Kernicterus) یک نوع آسیب مغزی نادر و قابل پیشگیری است که می‌تواند در نوزادان مبتلا به زردی اتفاق بیفتد. زردی زمانی رخ می‌دهد که مقدار زیادی بیلی‌روبین در خون نوزاد تجمع پیدا کند. بیلی‌روبین ماده زائدی است که در اثر تجزیه گلبول‌های قرمز پیر تولید می‌شود.
طبیعی است که نوزادان بیلی‌روبین بالایی داشته باشند، چون بدن آن‌ها نمی‌تواند آن‌طور که باید این ماده را حذف کند. زردی معمولا خودبه‌خود از بین می‌رود. اما اگر سطح بیلی‌روبین خیلی بالا باشد و این وضعیت درمان نشود، زردی به کرن ایکتروس تبدیل می‌گردد که می‌تواند به آسیب مغزی منجر شود. کرن ایکتروس یک بیماری جدی است که باید بلافاصله درمان شود. برای اینکه با این بیماری آشنا شوید، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.
فهرست محتوا
علائم کرن ایکتروس
علائم زردی می‌تواند در چند روز اول زندگی نوزاد ظاهر شود. زردی باعث می‌شود که پوست و سفیدی چشم نوزاد زرد رنگ باشد. با افزایش سطح بیلی‌روبین، علائم به سایر نقاط بدن از جمله قفسه سینه، شکم، بازوها و پاها منتقل می‌شود. اگر علائم زیر را در فرزندتان مشاهده کردید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تغییر رنگ پوست به زرد یا نارنجی (معمولا ابتدا از صورت شروع می‌شود)
- اختلال خواب یا مشکل در بیدار شدن
- مشکل در غذا خوردن (شیر مادر یا شیر خشک)
- بی‌قراری شدید
- کاهش حجم ادرار
بشتر بدانید: قرص سیتریزین چیست؟
در صورت داشتن چنین علائمی می توانید از طریق مشاوره با دکتر آنلاین عفونی مشورت کنید و در صورت لزوم حضوری به متخصص عفونی مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: آفت دهان چگونه به وجود می آید؟
بیشتر بدانید: تست HBs AG و تفسیر آزمایش HBs AG
در بیشتر موارد، زردی به درمان نیاز ندارد؛ با این حال اگر بیش از حد طول بکشد، ممکن است به کرن ایکتروس منجر شود. علائم کرن ایکتروس می‌تواند متنوع باشد، اما معمولا شامل موارد زیر است:
- خواب‌آلودگی یا کمبود انرژی
- گریه‌های غیرقابل کنترل یا بسیار بلند
- تب
- مشکل در غذا خوردن
- سست بودن یا سفتی کل بدن
- حرکات غیرعادی چشم
- اسپاسم عضلانی یا کاهش تون عضلانی
سایر علائم کرن ایکتروس که با بزرگ‌تر شدن کودک رخ می‌دهند عبارتند از:
- تشنج
- اسپاسم عضلانی
- اختلال در شنوایی و سایر مشکلات حسی
- ناتوانی در نگاه کردن به سمت بالا
- لکه‌دار بودن مینای دندان
بیشتر بدانید: کلامدیا چیست؟
اگر متوجه این علائم شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید یا فرزندتان را به بیمارستان ببرید.
عوارض کرن ایکتروس
نوزادان مبتلا به کرن ایکتروس ممکن است به عوارض زیر دچار شوند:
- فلج مغزی آتتوئید (اختلال حرکتی ناشی از آسیب مغزی)
- کمبود تون عضلانی
- اسپاسم عضلانی
- مشکل در حفظ هماهنگی حرکات
- کم شنوایی و ناشنوایی
- مشکلات مربوط به حرکات چشم، از جمله ناتوانی در نگاه کردن به سمت بالا
- مشکل در صحبت کردن
- ناتوانی ذهنی
- لکه‌دار بودن دندان‌های شیری
علت کرن ایکتروس
کرن ایکتروس غالبا روی نوزادان تاثیر می‌گذارد و در بزرگسالان بسیار نادر است. در بزرگسالان ممکن است سطح بیلی‌روبین بالا باشد، اما تقریبا هرگز این وضعیت به کرن ایکتروس منجر نمی‌شود. در این بخش، دلایل افزایش بیلی‌روبین را در نوزادان و بزرگسالان بررسی می‌کنیم.
علت کرن ایکتروس در نوزاد
کرن ایکتروس از درمان نکردن زردی شدید ناشی می‌شود. زردی یک مشکل شایع در بین نوزادان است که به دلیل ناتوانی کبد در تجزیه و دفع بیلی‌روبین و در نتیجه تجمع این ماده در خون ایجاد می‌شود. دو نوع بیلی‌روبین در بدن وجود دارد:
| نوع بیلی‌روبین | ویژگی‌ها |
| بیلی‌روبین غیرکونژوگه (غیرمستقیم) | این نوع بیلی‌روبین از جریان خون به کبد می‌رود. محلول در آب نیست و در آب حل نمی شود، بنابراین می‌تواند در بافت‌های بدن انباشته شود. |
| بیلی‌روبین کونژوگه (مستقیم) | این بیلی‌روبین در کبد از بیلی‌روبین غیرکونژوگه تولید می‌شود. بیلی‌روبین کونژوگه محلول در آب است، بنابراین از طریق روده از بدن خارج می‌شود. |
بیشتر بدانید: داروهای آنتی رترو ویرال چیست؟
بیشتر بدانید: آیا بیماری پای ورزشکار خطرناک است؟
اگر بیلی‌روبین غیرکونژوگه در کبد به بیلی‌روبین کونژوگه تبدیل نشود، در بدن نوزاد رسوب می‌کند. وقتی سطح بیلی‌روبین غیرکونژوگه بسیار بالا می‌رود، از خون خارج شده و به بافت مغز منتقل می‌شود و می‌تواند به کرن ایکتروس منجر شود. بیلی‌روبین کونژوگه از خون به مغز نمی‌رود و معمولا از بدن خارج می‌شود. بنابراین، در ابتلا به کرن ایکتروس نقش ندارد.
عواملی مختلفی وجود دارند که می‌توانند به تجمع بیلی‌روبین غیرکونژوگه در بدن نوزاد منجر شوند، از جمله:
1. بیماری Rh یا ناسازگاری ABO
گاهی اوقات، گروه خونی نوزاد و مادر با هم سازگار نیست. اگر مادر Rh منفی باشد، به این معنی است که گلبول‌های قرمز او نوع خاصی از پروتئین را ندارند. در صورتی که نوزاد این مادر Rh مثبت باشد، آن پروتئین خاص به گلبول‌های قرمز خون او متصل است. این وضعیت به عنوان «ناسازگاری Rh» شناخته می‌شود.
در ناسازگاری Rh، بعضی از گلبول‌های قرمز جنین می‌توانند از جفت عبور کرده و وارد جریان خون مادر شوند. سیستم ایمنی مادر این سلول‌ها را به عنوان عامل خارجی در نظر می‌گیرد و با تولید پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی به گلبول‌های قرمز جنین حمله می‌کند. آنتیبادیهای مادر می‌توانند از طریق جفت وارد بدن جنین شوند و گلبول‌های قرمز او را از بین ببرند. از بین رفتن این سلول‌ها باعث افزایش بیلی‌روبین جنین می‌شود. پس از تولد نوزاد، بیلی‌روبین در جریان خون و مغز او انباشته می‌شود. این روزها ناسازگاری Rh نادر است، چون مادران می‌توانند در دوران بارداری از این نظر غربالگری شوند.
وقتی گروه خونی مادر O است و جنین او گروه خونی متفاوتی دارد، «ناسازگاری ABO» رخ می‌دهد که مشابه ناسازگاری Rh است، اما عوارض کمتری دارد. در حال حاضر، این مشکل نسبتا رایج است و خطر ابتلا به کرن ایکتروس را افزایش می‌دهد. با این حال، همیشه می‌توان با نظارت مناسب و در صورت لزوم درمان به موقع از عوارض آن پیشگیری کرد.
2. سندرم کریگلر-نجار
نوزادان مبتلا به این بیماری ارثی فاقد آنزیم مورد نیاز برای تبدیل بیلی‌روبین غیرکونژوگه به بیلی‌روبین کونژوگه هستند. در نتیجه، بیلی‌روبین در خون آن‌ها تجمع می‌یابد.
بیشتر بدانید: انواع عفونت ادراری در کودکان و نوزادان
بیشتر بدانید: علائم ایدز در زنان؛ اچ‌آی‌وی در بانوان چگونه است؟
3. سولفونامیدها
بعضی از داروها، به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، در ابتلا به کرن ایکتروس نقش دارند. سولفونامیدها گروهی از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که باکتری‌ها را از بین می‌برند. تحقیقات نشان داده‌اند که سولفونامیدها ممکن است خطر کرن ایکتروس را افزایش دهند.
معمولا بیلی‌روبین غیرکونژوگه با اتصال به پروتئین آلبومین و از طریق جریان خون به کبد می‌رود تا در آنجا به بیلی‌روبین کونژوگه تبدیل شده و از بدن خارج شود. سولفونامیدها ممکن است با جدا کردن بیلی‌روبین از آلبومین باعث افزایش بیلی‌روبین خون شوند.
عوامل خطر کرن ایکتروس در نوزادان
عوامل زیر احتمال ابتلا به کرن ایکتروس را افزایش می‌دهند:
- نارس به دنیا آمدن: وقتی نوزاد قبل از هفته 37 به دنیا می‌آید، کبد او کامل نشده است و حذف بیلی‌روبین به زمان بیشتری نیاز دارد.
- تغذیه نامناسب: بیلی‌روبین از طریق مدفوع از بدن دفع می‌شود. تغذیه نامناسب باعث کاهش اجابت مزاج نوزاد می‌شود.
- سابقه خانوادگی زردی در دوران نوزادی: این بیماری در تعدادی از خانواده‌ها دیده می‌شود و ممکن است با بعضی از اختلالات ارثی مانند کمبود G6PD مرتبط باشد. کمبود G6PD باعث می‌شود گلبول‌های قرمز خیلی زود تجزیه شوند.
در صورت داشتن این عوامل به متخصص دکتر زنان مراجعه کنید.
علت کرن ایکتروس در افراد بزرگسال
عواملی که می‌توانند بیلی‌روبین را در بزرگسالان افزایش دهند عبارتند از:
- سندرم کریگلر-نجار: یک بیماری ارثی است که تجزیه بیلی‌روبین را برای بدن دشوارتر می‌کند.
- سندرم دوبین جانسون: این اختلال نادر و ارثی از حذف موثر بیلی‌روبین توسط بدن جلوگیری می‌کند، اما باعث کرن ایکتروس نمی‌شود.
- سندرم ژیلبرت: وضعیتی است که در آن کبد نمی‌تواند بیلی‌روبین را به درستی پردازش کند.
- سندرم روتور: یک اختلال ارثی است که باعث تجمع بیلی‌روبین در خون می‌شود، اما در ابتلا به کرن ایکتروس نقش ندارد.
نحوه تشخیص کرن ایکتروس
معمولا نوزادان سه تا پنج روزه بالاترین سطح بیلی‌روبین را دارند. نوزادان باید در 2 روز اول زندگی هر هشت تا 12 ساعت یک‌بار از نظر زردی تحت نظر باشند و سپس دوباره قبل از روز پنجم تولد بررسی شوند.
پزشک می‌تواند سطح بیلی‌روبین نوزاد را قبل از خروج از بیمارستان با قرار دادن نورسنج روی سر او آزمایش کند. این روش نشان‌دهنده میزان بیلی‌روبین در پوست نوزاد است. اگر نتیجه تست بالا باشد، پزشک برای ارزیابی بیشتر آزمایش خون تجویز می‌کند که دقیق‌ترین راه برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین است.
راه‌های درمان کرن ایکتروس
زردی خفیف ممکن است به درمان نیاز نداشته باشد، اما اگر سطح بیلی‌روبین خیلی بالا است یا کودک دارای عوامل خطر خاصی است (برای مثال نارس به دنیا آمده است)، درمان برای پیشگیری از کرن ایکتروس ضروری است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
1. تغذیه کافی از طریق شیر مادر یا شیر خشک
اگر کودک غذا و مایعات کافی دریافت نکند، بیلی‌روبین نمی‌تواند از طریق ادرار و مدفوع دفع شود. نوزادان تازه متولد شده باید در طول روز حداقل 6 بار پوشک خود را خیس کنند. همچنین اگر به اندازه کافی شیر بخورند، باید رنگ مدفوع آن‌ها از سبز تیره به زرد تغییر کند.
2. فتوتراپی (نور درمانی)
در این روش، پوست نوزاد در معرض نور آبی مخصوص قرار می‌گیرد تا بیلی‌روبین تجزیه شود. در گذشته، کارشناسان فکر می‌کردند نور خورشید می‌تواند به درمان زردی کمک کند؛ اما در حال حاضر این راه‌کار توصیه نمی‌شود، چون می‌تواند به آفتاب‌سوختگی منجر شود. اگرچه فتوتراپی ممکن است عوارض جانبی موقت (مثل شل شدن مدفوع و بثورات پوستی) داشته باشد، اما بسیار ایمن‌تر از نور خورشید است. در طول فتوتراپی دریافت مایعات کافی اهمیت زیادی دارد. بنابراین، تغذیه با شیر مادر یا شیشه شیر باید ادامه یابد. اگر نوزاد به شدت کم آب باشد، ممکن است به سرم نیاز پیدا کند.
3. تزریق خون
این روش زمانی توصیه می‌شود که کودک به سایر درمان‌ها پاسخ ندهد و لازم باشد سطح بیلی‌روبین او به سرعت کاهش یابد.
بیشتر بدانید: آبله مرغان چیست؟
سوالات متداول
این بیماری یک نوع آسیب مغزی است که از افزایش بیلی‌روبین خون و درمان نکردن آن ناشی می‌شود.
این بیماری غالبا روی نوزادان تاثیر می‌گذارد که سد مغزی-خونی آن‌ها به طور کامل تکامل نیافته است. بزرگسالان به ندرت به این بیماری مبتلا می‌شوند.
از عوارض این بیماری می‌توان به اختلالات حرکتی، اختلال شنوایی، اختلال تکلم، ناتوانی ذهنی و لکه‌دار بودن دندان‌های شیری اشاره کرد.
کلام پایانی درباره کرن ایکتروس
قبل از اینکه علائم کرن ایکتروس ظاهر شود، آسیب مغزی شروع شده است. درمان می‌تواند این آسیب را متوقف کند، اما قادر به برطرف کردن آسیب وارد شده نیست. به همین دلیل، نظارت بر سطح بیلی‌روبین نوزادان اهمیت زیادی دارد. اگر در دوران بارداری به‌سر می‌برید و نگران سلامتی فرزندتان هستید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده با پزشک متخصص زنان و زایمان یا فوق تخصص نوزادان مشورت کنید.
منابع: webmd, healthline
