در غشای مخاطی معده غددی وجود دارد که با تولید اسید و آنزیم غذا را تجزیه کرده و از شما در برابر عفونت محافظت میکنند. از آنجا که اسید معده ساینده است، غشای مخاطی یک نوع موکوس محافظتی پر از پروتئین ترشح می‌کند که معده را می‌پوشاند. اگر این لایه محافظ آسیب ببیند، اسید معده می‌تواند به مخاط برسد و آن را تحریک کند. وقتی پوشش داخلی معده ملتهب یا متورم می‌شود، ورم معده یا گاستریت (gastritis) اتفاق می‌افتد که می‌تواند حاد یا مزمن باشد. اگر می‌خواهید بدانید گاستریت مزمن معده چیست، چه تفاوتی با نوع حاد این بیماری دارد و چگونه درمان می‌شود، مقاله امروز مجله درمانکده را تا انتها دنبال کنید.
فهرست محتوا
گاستریت مزمن چیست؟
گاستریت مزمن یک بیماری طولانی‌مدت است که در صورت درمان نشدن می‌تواند سال‌ها یا حتی تا آخر عمر ادامه داشته باشد. این بیماری با التهاب و تورم پوششی داخلی معده مشخص می‌شود و مبتلایان به آن طیف گسترده‌ای از علائم مثل درد، حالت تهوع و نفخ را تجربه میکنند.
بر خلاف گاستریت حاد که در آن پوشش داخلی معده به سرعت تحریک می‌شود، گاستریت مزمن به تدریج اتفاق می‌افتد و خلاص شدن از آن دشوارتر است.
گاستریت مزمن خفیف غالبا با دارو درمانی و تغییر سبک زندگی برطرف می‌شود. اما ممکن است درمان نوع شدید این بیماری امکان‌پذیر نباشد و پزشک روی مدیریت علائم متمرکز شود.
بیشتر بدانید: ایلئوس چیست؟
علائم گاستریت مزمن
افراد مبتلا به گاستریت خفیف که به دلیل باکتری هلیکوباکتر پیلوری به این بیماری مبتلا شده‌اند، ممکن است متوجه هیچ علامتی نشوند. با این حال، بیشتر کسانی که درگیر گاستریت مزمن هستند علائم مختلفی را تجربه میکنند، از جمله:
- سوء هاضمه
- احساس سوزش در معده
- احساس درد و ناراحتی در بالای شکم
- از دست دادن اشتها
- زود سیر شدن بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- آروغ زدن
- کاهش وزن ناخواسته
در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید.
بیشتر بدانید: سیگموئیدوسکوپی چیست و چرا انجام می‌شود؟
علائم و نشانه‌های داخلی
گاستریت مزمن می‌تواند در داخل معده مشکلات دیگری هم ایجاد کند. در بعضی موارد، تحریک پوشش داخلی معده با رشد توده‌های کوچکی به نام پولیپ همراه است. بسیاری از پولیپ‌های معده کاملا خوش‌خیم هستند و با درمان بهبود می‌یابند. در صورت کشف پولیپ، ممکن است پزشک بیوپسی و بررسی نمونه بافت را در زیر میکروسکوپ توصیه کند.
گاهی اوقات، ورم معده مزمن به زخم گوارشی منجر می‌شود. زخم‌های گوارشی شایع هستند، اما زخم‌های بزرگ ممکن است باعث معده درد شوند. خوشبختانه، داروهایی که برای درمان گاستریت مزمن تجویز می‌شوند، به بهبودی زخم معده هم کمک میکنند.
بیشتر بدانید: بیماری مزمن چیست؟
عوارض گاستریت مزمن
گاستریت حاد با درمان مناسب برطرف می‌شود و به ندرت با عارضه همراه است. اما اگر به گاستریت مزمن شدید یا درمان نشده مبتلا باشید، ممکن است عوارض جدی را تجربه کنید.
گاستریت می‌تواند زخم گوارشی ایجاد کند که این زخم‌ها ممکن است به تدریج بافت‌های اطراف را تخریب کرده و بزرگ‌تر شوند. زخم‌های شدید احتمال دارد در نهایت باعث خونریزی داخلی شوند که در صورت درمان نشدن تهدید‌کننده حیات است.
سایر عوارض احتمالی گاستریت مزمن عبارتند از:
- کم خونی ناشی از کمبود آهن
- کم خونی ناشی از خونریزی داخلی
- کمبود ویتامین B12
- ایجاد توده‌های غیرطبیعی در معده، مانند پولیپ و تومور
بیشتر بدانید: سندرم کبدی چیست؟
زمان مراجعه به پزشک
اگر سوزش معده شدید بود، بیش از یک هفته طول کشید یا با درمان‌های خانگی برطرف نشد، با پزشک تماس بگیرید. در صورت بروز هر یک از علائم زیر فورا به دنبال کمک پزشکی باشید:
- استفراغ خون
- ضربان قلب سریع
- مشکل در تنفس یا بلع
- خواب‌آلودگی شدید
- سرگیجه
- رنگ‌پریدگی
- از حال رفتن ناگهانی
- گیجی
گاستریت مزمن خطر بروز خونریزی در معده و روده کوچک را افزایش می‌دهد. اگر علائمی مثل مدفوع سیاه رنگ، استفراغی که شبیه تفاله قهوه است یا درد مداوم معده را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت بروز گاستریت مزمن
گاستریت مزمن دلایل مختلفی دارد که بعضی از آن‌ها با علل احتمالی گاستریت حاد هم‌پوشانی دارند. بسته به علت گاستریت مزمن، این بیماری به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود:
| نوع گاستریت مزمن | ویژگی‌ها |
| نوع A | به دلیل تخریب سلول‌های معده توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. می‌تواند خطر کمبود ویتامین، کم خونی و سرطان را افزایش دهد. |
| نوع B | شایع‌ترین نوع بیماری است که توسط باکتری هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود. می‌تواند باعث زخم معده، زخم روده و سرطان شود. |
| نوع C | توسط محرک‌های شیمیایی مانند الکل، صفرا و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن و ناپروکسن ایجاد می‌شود. می‌تواند باعث فرسایش مخاط معده و خونریزی شود. |
انواع دیگر گاستریت شامل «گاستریت هیپرتروفیک» است که می‌تواند به کمبود پروتئین مربوط باشد. همچنین «گاستریت ائوزینوفیلیک» هم وجود دارد که ممکن است در کنار سایر بیماری‌های آلرژیک مانند آسم یا اگزما رخ دهد.
عوامل خطر
عوامل خطر احتمالی برای گاستریت مزمن عبارتند از:
- رژیم غذایی سرشار از نمک یا مواد نگهدارنده
- رژیم غذایی سرشار از چربی و روغن، به ویژه چربی‌های اشباع و ترانس
- سیگار کشیدن
- مصرف طولانی‌مدت الکل
- ابتلا به بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکنند
- مصرف کوکائین
- استفاده طولانی‌مدت از بعضی از داروها، مثل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- استفاده طولانی‌مدت از دارو برای درمان رفلاکس اسید و سوء هاضمه
بیشتر بدانید: سندرم بود کیاری چیست؟
سبک زندگی پراسترس یا یک تجربه استرس‌زا هم می‌تواند توانایی معده شما را برای محافظت از خود کاهش دهد. علاوه بر این، در صورت ابتلا به بیماری خودایمنی یا بعضی از بیماری‌ها مانند بیماری کرون، خطر ابتلا به گاستریت افزایش می‌یابد.
روش تشخیص گاستریت مزمن
پزشکان از روش‌ها و ابزارهای مختلف برای تشخیص گاستریت مزمن استفاده می‌کند، از جمله:
- بررسی تاریخچه پزشکی و علائم شما
- معاینه بدنی
- آزمایش مدفوع برای بررسی هلیکوباکتر پیلوری و علائم خونریزی
- آندوسکوپی
- آزمایش خون
- تصویربرداری با اشعه ایکس
- تست تنفس اوره برای بررسی عفونت هلیکوباکتر پیلوری
درمان گاستریت مزمن
درمان گاستریت مزمن فعال به نوع، علت و شدت آن بستگی دارد. اگر به گاستریت نوع A مبتلا باشید، احتمالا پزشک مشکلات مربوط به کمبود مواد مغذی را برطرف می‌کند. اگر نوع B این بیماری را داشته باشید، پزشک از عوامل ضدمیکروبی و داروهای مسدودکننده اسید برای از بین بردن باکتری هلیکوباکتر پیلوری استفاده می‌کند. در صورت ابتلا به گاستریت نوع C، ممکن است پزشک از شما بخواهد مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا الکل را متوقف کنید تا از آسیب‌دیدگی بیشتر معده جلوگیری شود.
1. داروها
اکثر داروهای گاستریت بر کاهش میزان اسید معده تمرکز دارند. رایج‌ترین داروها عبارتند از:
- آنتی‌اسید برای خنثی کردن اسید معده (ممکن است به یبوست، اسهال یا سایر عوارض جانبی منجر شود.)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون برای کاهش اسید معده، مانند امپرازول
- مسدودکننده‌های H2 به منظور کاهش تولید اسید در معده
2. رژیم غذایی
ممکن است پزشک موارد زیر را برای شما محدود کند تا معده کمتر تحریک شود:
- رژیم غذایی پرنمک
- رژیم غذایی پرچرب
- غذاهای تند
- غذاهای اسیدی، مثل مرکبات
- نوشیدنی‌های الکلی
- رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز یا فرآوری شده
غذاهای زیر برای افراد مبتلا به گاستریت مزمن مناسب هستند:
- میوه‌ها و سبزیجات
- غذاهای سرشار از پروبیوتیک، مانند ماست و کفیر
- گوشت‌های بدون چربی، مثل مرغ، بوقلمون و ماهی
- پروتئین‌های گیاهی، مانند لوبیا
- غلات کامل، شامل پاستا، برنج و نان
3. اصلاح سبک زندگی
رعایت نکات زیر به درمان گاستریت مزمن کمک می‌کند:
- ترک سیگار
- اجتناب از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا کاهش مصرف آن‌ها
- رعایت بهداشت شخصی، از جمله شستن مکرر دست‌ها
- ورزش منظم
- نوشیدن مقدار زیادی آب برای هیدراته ماندن
- مدیریت استرس و درد با تکنیک‌های آرامش‌بخش، مانند مدیتیشن و یوگا
4. درمان‌های جایگزین
بعضی از غذاها، مثل سیر، کرن‌بری، زنجبیل و زردچوبه، ممکن است به از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری کمک کنند. با این حال، در صورت شدید بودن علائم، نمی‌توانند شما را از مراجعه به پزشک بی‌نیاز کنند.
سوالات متداول
گاستریت بر اساس شدت علائم می‌تواند خفیف، متوسط و شدید باشد. هر چقدر بیماری شدیدتر باشد، احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر است.
متاپلازی روده زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های اپیتلیال معده و مری به سلول‌هایی که شبیه سلول‌های روده (سلول‌های جامی) هستند، تبدیل می‌شوند. این تغییرات طبیعی نیستند و خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. اگرچه دلیل متاپلازی روده ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که با باکتری هلیکوباکتر پیلوری مرتبط باشد.
کنترل استرس، پیروی از رژیم غذایی سالم و همچنین اجتناب از الکل و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی به پیش‌گیری از این بیماری کمک می‌کند. رعایت بهداشت هم می‌تواند در جلوگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری موثر باشد.
کلام پایانی درباره گاستریت مزمن
گاستریت مزمن باعث درد و ناراحتی می‌شود و در صورت درمان نشدن عوارض جدی ایجاد می‌کند. اگر به این بیماری مبتلا هستید، حتما برای درمان آن به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید. در هر جایی که زندگی می‌کنید می‌توانید با مراجعه به سایت درمانکده با بهترین پزشکان درباره مشکلات گوارشی خود مشورت کنید.
منابع: medicalnewstoday, healthline
