واکسن آنفولانزا به صورت سالانه تزریق می‌شود و طبق توصیه‌های مرکز پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) برای افراد بالای ۶ ماهه مفید است.
حتما شما هم شنیده‌اید که برخی افراد با شروع فصل سرد سال برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی‌های شدید واکسن آنفولانزا می‌زنند. این ویروس تنفسی به شدت مسری است و می‌تواند در زمان کوتاه افراد زیادی را درگیر کند. شاید این واکسن اثربخشی صددرصدی نداشته باشد، اما می‌توان تزریق واکسن آنفولانزا را بهترین گزینه دانست تا به این بیماری مبتلا نشوید. اگر شما هم از ابتلای مداوم به آنفولانزا و سرماخوردگی‌های شدید کلافه شده‌اید، اما اطلاعات درستی از این واکسن پیش‌گیرنده ندارید، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا بیشتر درباره واکسن آنفولانزا و انواع آن صحبت کنیم.
فهرست محتوا:
- واکسن آنفولانزا چیست؟
- انواع واکسن آنفولانزا
- زمان تزریق واکسن انفولانزا
- کدام واکسن آنفولانزا بهتر است؟
- آیا زنان باردار و یا شیرده می‌توانند از واکسن انفلونزا استفاده کنند؟
- واکسن آنفولانزا برای چه کسانی ضروری است؟
- چه کسانی نباید واکسن آنفولانزا بزنند؟
- برنامه تزریق واکسن انفولانزا برای کودکان و بزرگسالان
- عوارض واکسن آنفولانزا
- آموزش تزریق واکسن انفولانزا
- راهنمای مراجعه به پزشک
واکسن آنفولانزا چیست؟
واکسن آنفولانزا به انگلیسی influenza vaccine گفته می‌شود و یک واکسن شناخته‌شده برای پیشگیری از بیماری با همین نام است. درواقع واکسن‌های آنفولانزا یک فرآورده زیستی هستند که باعث می‌شوند تا بدن در مقابل یک میکروب یا یک ویروس مشخص، ایمنی فعال اکتسابی تولید کند. بدین شکل آن را در مقابل ابتلا به آنفولانزا محافظت می‌کنند.
ویروس‌های آنفولانزا از طریق هوا منتشر و از راه بینی، دهان یا حتی سطوح آلوده به افراد منتقل می‌شوند. این ویروس‌ها دائما در حال جهش هستند و تغییر پیدا می‌کنند، از همین‌رو هر سال نوع جدیدی از واکسن آنفولانزا را می‌سازند تا بدن نسبت به این ویروس ایمن باشد.
بنابراین می‌توان گفت واکسن‌هایی که سال‌های قبل برای پیشگیری از آنفولانزا زده‌اید، در سال جاری اثربخش نیست. حتی برخی متخصصان معتقدند افرادی با شرایط خاص باید ۲ نوبت در طول سال این واکسن را تزریق کنند.
انواع واکسن آنفولانزا
واکسن‌های آنفولانزا انواع مختلفی دارند که طبق توصیه CDC باید حتما از واکسن‌های دارای مجوز استفاده کنید. انواع آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
واکسن‌های سه ظرفیتی انفولانزا
این نوع واکسن، بدن را در برابر سه نوع ویروس A آنفولانزای (H1N1)، ویروس A آنفولانزای (H3N2) و یک ویروس آنفولانزای B ایمن می‌کند. انواع واکسن سه ظرفیتی عبارت‌اند از:
- واکسن سه ظرفیتی با دوز استاندارد: این واکسن‌ها برای افراد ۱۸ تا ۶۴ سال مناسب هستند و به آن‌ها واکسن آنفولانزای تخم‌مرغی می‌گویند.
- واکسن‌های سه ظرفیتی دارای ادجوانت: این نوع واکسن برای افراد بالای ۶۵ سال مناسب است. وجود ماده ادجوانت درون واکسن، بدن را در برابر ویروس‌ها ایمن می‌کند.
بیشتر بخوانیم: آنفولانزا چیست؟
واکسن‌های چهار ظرفیتی آنفولانزا
این نوع واکسن بدن را در برابر ۲ گونه از ویروس‌های A و ۲ گونه از ویروس‌های B ایمن می‌کند، از همین‌رو بدن مقاومت بیشتری در برابر عفونت نشان می‌دهد. انواع آن‌ها عبارت‌اند از:
- واکسن چهار ظرفیتی با دوز استاندارد: این واکسن برای همه افراد بالای ۶ ماه مناسب است و به اغلب به بازو تزریق می‌شود. دوز استاندارد این واکسن از ویروس رشدیافته در تخم‌مرغ تولید شده و در ترکیبات خود آفلوریا، فلوریکس، فلولاول و فلوزون چهار ظرفیتی دارد.
- واکسن چهار ظرفیتی مبتنی بر سلول: ویروس رشدیافته این واکسن درون کشت سلولی ایجاد می‌شود، در ترکیبات خود تخم‌مرغ ندارد و برای افراد بالای چهار سال مجاز است.
- واکسن چهار ظرفیتی نوترکیب: این واکسن بدون تخم‌مرغ است و برای افراد بالای ۱۸ سال مناسب است. اگر به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارید، این واکسن آنفولانزای را برای شما ساخته‌اند.
- واکسن چهار ظرفیتی دارای ادجوانت: این واکسن برای افراد بالای ۶۵ سال تایید شده و به دلیل وجود ماده ادجوانت ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند.
- واکسن چهار ظرفیتی با دوز بالا: این نوع واکسن آنفولانزا بیشتری آنتی‌ژن را دارد تا ایمنی بالایی ایجاد کند. اغلب آن را برای افراد ۶۵ سال یا بالاتر تزریق می‌کنند.
واکسن‌های انفولانزای ضعیف‌شده زنده
این نوع واکسن به شکل اسپری بینی ساخته می‌شود و برای افراد ۲ تا ۴۹ سال مورد تایید است. واکسن آنفولانزای ضعیف‌شده زنده برای افراد باردار یا دارای نقص ایمنی مجاز نیست.
زمان تزریق واکسن انفولانزا
شیوع ویروس آنفلوآنزا از ابتدای مهر ماه شروع و تا پایان اردیبهشت ماه ادامه دارد. از همین‌رو مناسب‌ترین زمان برای دریافت واکسن، اواخر شهریور ماه تا اواسط آبان است، ولی در صورت نیاز می‌توان این واکسن را در ماه آذر یا حتی بعد از آن هم دریافت کرد.
بیشتر بخوانید:انواع واکسن نوزاد
کدام واکسن آنفولانزا بهتر است؟
هر ساله انواع واکسن‌های آنفولانزا مناسب با تغییرات جهش ویروس این بیماری ساخته می‌شوند. بهترین واکسن آنفولانزا در حال حاضر از نوع هلندی، فرانسوی یا ایرانی است که باید بر اساس بازه سنی شما انتخاب شوند.
همه این واکسن‌ها دارای تاییدیه CDC هستند و ایمنی قابل قبولی دارند که بهترین نوع آن‌ها برای هر فرد متناسب با شرایط خاص، سن، وجود حساسیت و… مشخص می‌شود. اگر در مورد نوع واکسن‌های آنفولانزا سوال دارید می‌توانید با پزشک عمومی یا متخصص داخلی درمانکده مشورت کنید.
بیشتر بخوانیم: سرماخوردگی و آنفولانزا در دیابتی‌ها را چگونه کنترل کنیم؟
در ادامه می‌توانید با مهمترین ویژگی این واکسن‌ها آشنا شوید:
واکسن آنفولانزا هلندی Influvac
ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- این نوع واکسن هلندی، بدن را در برابر ۲ نوع ویروس آنفولانزای نوع A و نوع B ایمن می‌کند.
- این واکسن با سرنگ به عضله بازو تزریق می‌شود و از داروخانه قابل تهیه است.
- ترکیبات این نوع واکسن هلندی روی تخم‌مرغ‌های جنین‌دار تکثیر شده است.
- استفاده از آن برای افراد بالای ۶ ماه تایید شده است.
- در بارداری و شیردهی مجاز است.
واکسن آنفولانزا فرانسوی Vaxigrip tetra
ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- از نوع واکسن غیر فعال است و برای افراد بالای ۶ ماه تزریق می‌شود.
- قابل تزریق در عضله بازو است و می‌توان آن را از داروخانه تهیه کرد.
- تزریق واکسن فرانسوی در بارداری و شیردهی ایمن است.
- اگر به پروتئین مرغی و تخم‌مرغ آلرژی شدیدی دارید، تزریق واکسن آنفولانزا فرانسوی ممنوع خواهد بود.
واکسن انفولانزا ایرانی فلوگارد
این نوع واکسن از نوع نوترکیب است که سابقه تولید آن به یک یا ۲ سال گذشته می‌رسد. واکسن ایرانی در ترکیبات خود منشا تخم‌مرغ، آنتی‌بیوتیک و مواد نگهدارنده ندارد. تزریق این واکسن به صورت تک دوز فقط در افراد بالای ۱۸ سال انجام می‌شود و هنوز میزان ایمنی آن در زنان باردار و شیرده به طور کامل بررسی نشده است.
بیشتر بخوانیم: عوارض واکسن آنفولانزا چیست؟
آیا زنان باردار و یا شیرده می‌توانند از واکسن انفلونزا استفاده کنند؟
باور غلطی در مورد واکسن آنفولانزا در بارداری وجود دارد. بزرگترین نگرانی در خانم‌های باردار، احتمال زایمان زودرس است. در حالی که با دریافت این واکسن، هم بدن مادر و هم بدن نوزاد از این بیماری ایمن می‌شود.
بنابراین می‌توان گفت واکسن آنفولانزا در بارداری نه تنها خطرناک نیست بلکه ایمنی نسبی برای نوزاد پس از تولد تا ۶ ماهگی ایجاد می‌کند. البته واکسن‌های ضعیف‌شده زنده به شکل اسپری بینی برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
همچنین واکسن آنفولانزا در شیردهی برای محافظت از مادر و انتقال آنتی‌بادی‌های محافظ به کودک، بسیار ضروری است و احتمال ابتلای کودک به آنفولانزا را کاهش می‌دهد.
واکسن آنفولانزا برای چه کسانی ضروری است؟
به توصیه پزشکان تمامی افراد بالای ۶ ماه، می‌توانند این واکسن را دریافت کنند. البته برای یک‌سری از افراد این توصیه حالت تاکیدی دارد و باید حتما در زمان مقرر واکسینه شوند. این افراد عبارت‌اند از:
- کودکان بین ۶ ماه تا ۶ سال
- افراد ۵۰ سال و بالاتر
- بیمارانی با نقص ایمنی یا سرکوب ایمنی
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی (از جمله آسم و …)، قلبی عروقی، کلیوی، کبدی، عصبی و هماتولوژیک
- مبتلایان به بیماری‌های متابولیک (شامل دیابت)، پنومونی، برونشیت، عفونت‌های سینوسی یا گوش
- زنان باردار و یا خانم‌هایی که قصد بارداری در فصل پاییز و یا زمستان دارند
- افراد بین ۶ ماه تا ۱۸ سالی که آسپرین مصرف می‌کنند
- افرادی که در مراکز نگهداری روزانه مثل خانه سالمندان و… زندگی می‌کنند
- افراد چاق با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۴۰
چه کسانی نباید واکسن آنفولانزا بزنند؟
قبل از دریافت واکسن آنفلوآنزا با یک پزشک عمومی یا داروساز در این مورد مشورت کنید. تزریق واکسن آنفولانزا در زمان سرماخوردگی ملایم خطری ایجاد نمی‌کند اما در صورت احساس تب، بهتر است دریافت واکسن را به تعویق بیندازید.
افرادی با ویژگی‌های زیر، کاندید دریافت این واکسن نیستند:
- نوزادان زیر ۶ ماه
- افرادی با سابقه سندرم گیلن باره
- تجربه واکنش شدید به واکسن‌های آنفولانزا
- سابقه حساسیت به اجزای تشکیل‌دهنده واکسن
واکسن آنفولانزای اسپری بینی برای افراد و شرایط زیر ممنوع است:
- زنان باردار
- افراد بالای ۵۰ سال
- افراد دارای ضعف سیستم ایمنی به دلیل برخی بیماری‌ها و درمان‌ها
- افراد درگیر بیماری مزمن مانند آسم، دیابت، بیماری کلیوی، قلبی و ریوی
- مبتلایان به مشکل عصبی یا عضلانی مانند صرع و فلج مغزی
- افراد در تماس با بیماران دارای سیستم ایمنی بسیار ضعیف
در صورتی که نیاز به مشاوره دارید می‌توانید از طریق دکتر داخلی آنلاین یا پزشک عمومی آنلاین ارتباط بگیرید.
بیشتر بخوانیم: علائم آنفولانزای جدید چگونه است؟
برنامه تزریق واکسن انفولانزا برای کودکان و بزرگسالان
جدول زیر نشان‌دهنده برنامه تزریق این واکسن برای کودکان ۶ ماه به بالا است:
| کودکان ۶ ماه تا ۸ سال | اگر در یک سال گذشته کمتر از ۲ دور واکسن زده‌اند یا برنامه واکسیناسیون دقیق ندارند باید به فاصله حداقل چهار هفته ۲ دوز جداگانه دریافت کنند. |
| کودکان ۶ ماهه تا ۸ سال | اگر در یک سال گذشته حداقل ۲ دوز واکسن زده‌اند، سالانه یک دوز دریافت کنند. |
| افراد ۹ سال و بالاتر | سالانه یک دوز دریافت کنند. |
| افراد بالای ۱۸ سال | سالانه یک دوز دریافت کنند. |
عوارض واکسن آنفولانزا
شایع‌ترین خطرات و عوارض این واکسن عبارت‌اند از:
- احساس درد، قرمزی، گرما و در برخی موارد تورم در محل تزریق
- سردرد و یا دردهای ماهیچه‌ای
- سرگیجه یا غش کردن
- تب خفیف
برخی افراد هم ممکن است واکنش‌های خیلی شدیدتری را در بدن خود احساس کنند؛ از جمله:
- تب بالای ۳۸ درجه
- واکنش‌های آلرژیک شدید مثل کهیر، تورم، مشکلات تنفسی، تند شدن ضربان قلب، سرگیجه‌های شدید و ضعف شدید در بدن
- سندرم گیلن باره (بیماری عصبی ایجادکننده ضعف یا فلج در بدن).
بیشتر بخوانیم: درمان سرفه در کوتاه‌ترین زمان به چه صورت است؟
آموزش تزریق واکسن انفولانزا
واکسن‌های آنفولانزا را می‌توان به شکل عضلانی یا استنشاقی استفاده کرد. در کشور ما معمولا برای بزرگسالان و نوجوانان واکسن‌های عضلانی به عضله دلتوئید و برای نوزادان بالای ۶ ماه به بخش کوچکی از ران تزریق می‌شود. واکسن آنفولانزا به راحتی از داروخانه قابل تهیه است اما به هیچ وجه نباید خودتان آن را درون منزل تزریق کنید. این کار باید حتما در درمانگاه و توسط پزشک یا پرستار انجام شود.
راهنمای مراجعه به پزشک
آنفولانزا در برخی موارد بسیار ناخوشایند است و حتی می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. از همین‌رو برای محافظت از خود در برابر این ویروس، دریافت سالیانه واکسن آنفولانزا را در برنامه درمانی خود قرار دهید. واکسن‌های آنفولانزا برای اکثر افراد یک راه‌کار ایمن و موثر جهت فرار از ابتلا به آنفولانزا به‌شمار می‌آید.
شما می‌توانید برای انتخاب نوع واکسن، ابتدا با یک پزشک عمومی مشورت کنید. در صورت وجود حساسیت، شرایط خاص یا بیماری زمینه‌ای به پزشک متخصص عفونی ارجاع داده می‌شوید. برای رزرو وقت معاینه به سیستم نوبت‌دهی آنلاین سایت درمانکده سر بزنید تا با لیست بهترین پزشکان متخصص این مجموعه آشنا شوید.
سوالات متداول
به دلیل کاهش سطح آنتی‌بادی و جهش ویروس‌های آنفولانزا در هر سال، اثربخشی و محافظت واکسن کم می‌شود. به طور کلی می‌توان اثرگذاری آن را حداقل به مدت ۶ ماه دانست.
خیر، این واکسن هیچ خطری برای زنان باردار و شیرده ندارد، حتی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و انجمن زنان و زایمان متخصص آمریکا تزریق آن را توصیه می‌کنند.
خیر، حدود ۲ هفته پس از واکسیناسیون طول می‌کشد تا آنتی‌بادی در بدن ایجاد شود و بتواند در برابر ویروس آنفولانزا مقاومت کند.
