تومور غدد بزاقی یکی از انواع سرطان‌های سروگردن محسوب می‌شود که حدود 10 درصد از موارد را به خود اختصاص می‌دهد. شایع‌ترین التهاب و عفونت غدد بزاقی نوعی تومور خوش‌خیم در غده پاروتید است که سرعت رشد کُندی دارد.
اطراف و داخل دهان ما صدها غدد بزاقی قرار دارند که مانع ایجاد عفونت در گلو یا دهان خواهند شد. برخی از این غدد بسیار کوچک هستند و برای دیده شدن به میکروسکوپ نیاز است. تعداد غدد بزاقی دهان بسیار زیاد بوده و هر یک سلولهای فراوانی دارند. از این رو میتوان گفت احتمال ایجاد تومور غدد بزاقی بالاست اما در اکثر موارد بیمار با التهاب غدد بزاقی مواجه است و یا تومور خوش‌خیم خواهد بود.
با این حال افراد زیادی وقتی به عفونت غدد بزاقی و زیر فکی مبتلا می‌شوند اطلاعات زیادی از این بیماری ندارند. ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علائم، علل، نحوه تشخیص و راه‌های درمانی تومور غدد بزاقی آشنا می‌کنیم. همراه ما باشید.
فهرست محتوا:
تومور غدد بزاقی چیست؟
اطراف دهان ما تعداد زیادی غده‌های بزاقی وجود دارد که می‌تواند محل ایجاد سلولهای غیر طبیعی و رشد تومور خوش‌خیم یا بدخیم باشد. این غدد بزاقی به دستگاه گوارش کمک می‌کنند تا مواد غذایی تجزیه شوند و به‌دلیل داشتن آنتی‌بادی از بروز عفونت‌های گلو و دهان جلوگیری خواهند کرد.
در برخی مواقع التهاب غده بزاقی احساس ناخوشایندی ایجاد می‌کند که احتمال بروز تومور غدد بزاقی خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) را افزایش می‌دهد. بنابراین میتوان گفت هر تومور غدد بزاقی لزوما سرطانی نیست. بلکه اکثرا خوش‌خیم هستند که در صورت عدم درمان و با گذشت زمان احتمال تبدیل شدن به تومور بدخیم وجود دارد.
بیشتر بدانید: تاثیر دیابت بر روده و دستگاه گوارش چیست؟
بیشتر بخوانید: گریوز؛ هر آنچه باید درباره این بیماری خودایمنی بدانید
انواع تومور غدد بزاقی
غدد بزاقی به دو دسته ماژور و فرعی تقسیم می‌شوند. اغلب این غدد با چشم قابل رویت هستند و درصد کمی از آن‌ها را باید حتما با میکروسکوپ مشاهده کرد. غدد بزاقی فرعی معمولا در لب، سقف دهان، حلق یا حنجره ایجاد می‌شود، اما اکثر تومورهای بزاقی از نوع ماژور و غدد پاروتید هستند.
غدد بزاقی اصلی که در هر طرف صورت قرار دارند و اکثر تومور غدد بزاقی از این ناحیه شروع می‌شود، شامل موارد زیر است:
- غدد پاروتید: این نوع غدد در دسته ماژور قرار دارند و بسیار بزرگ هستند. 70 درصد عفونت غدد بزاقی از اینجا شروع می‌شود. با این حال باید گفت این تومورها که در جلوی گوش ایجاد می‌شوند در اغلب موارد خوش‌خیم خواهند بود.
- غدد زیر فکی: از دیگر غدد ماژور با نام علمی ساب‌مندیبولار در زیر فک قرار می‌گیرند. حدود 15 درصد از التهاب غدد بزاقی از این ناحیه شروع می‌شود و تقریبا نیمی از آن‌ها بدخیم (سرطانی) خواهند بود.
- غدد زیر زبانی: این غدد از گروه ماژور با نام علمی ساب‌لینگوال معمولا در سقف دهان، زیر یا دو طرف زبان ایجاد می‌شوند. عفونت غدد بزاقی زیر زبانی بسیار نادر است.
علل ایجاد تومور غدد بزاقی
تومور غدد بزاقی از سرطان‌های نادر سروگردن است که هنوز علت دقیق ایجاد آن مشخص نیست. اما پزشکان معتقدند این نوع تومور می‌تواند در هر غدد بزاقی داخل یا نزدیک دهان به‌دلیل جهش ژنتیکی در DNA ایجاد شود.
جهش ژنتیکی موجب تقسیم سلولی بیش از اندازه خواهد شد که در صورت از بین نرفتن و تجمع سلولی موجب بروز تومور می‌شود. در این صورت وارد بافت‌های اطراف شده و اگر شکسته شوند از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی در سایر نقاط بدن گسترش (متاستاز) پیدا می‌کنند.
علائم عفونت غدد بزاقی
اکثر افرادی که به التهاب غدد بزاقی مبتلا شده‌اند، علائم آشکاری را مشاهده می‌کنند. اولین نشانه این بیماری وجود یک توده بدون درد در غدد بزاقی است. از دیگر علائم تومورهای غدد بزاقی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ضعف و بی‌حسی در گردن، صورت، فک یا دهان
- درد مداوم در گردن، صورت، فک یا دهان
- احساس توده و تورم در قسمت گردن، فک، دهان یا صورت
- ضعیف شدن ماهیچه‌های صورت
- مشکل در بلعیدن
- خونریزی از دهان
- عدم توانایی در باز کردن کامل دهان یا حرکت دادن آن
بیشتر بخوانید: کاربرد هورمون آدرنالین در بدن
تشخیص تومور بزاقی
پزشک پس از مشاهده علائم تومور غدد بزاقی به معاینه فیزیکی و بررسی سابقه خانوادگی شما می‌پردازد. همچنین با بررسی توده‌ای که در غدد بزاقی ایجاد شده نحوه تحریک اعصاب صورت و میزان واکنش آن را ارزیابی می‌کند.
در برخی مواقع که بیماری در مراحل اولیه است دندانپزشک با مشاهده علائم متوجه وجود توده خواهد شد. اما هر توده‌ای در غدد بزاقی نشان دهنده سرطان بدخیم نیست. برای تشخیص وجود تومور یا سلولهای سرطانی متخصص غدد و متابولیسم به جواب یک سری آزمایشات نیاز دارد.
این آزمایش‌ها عبارتند از:
- سی‌تی‌اسکن: اشعه ایکس از توده‌های درون غدد بزاقی تصویربرداری می‌کند تا اطلاعات درست و دقیقی از اندازه تومور بدهد و این‌که مشخص شود آیا به بخش‌های مختلف بدن همچون بافت استخوانی و ریه متاستاز داده یا خیر.
- ام آر آی: در این روش به کمک امواج رادیویی از ساختارهای داخلی بدن تصویربرداری می‌کنند که همچون سی‌تی‌اسکن میتوان اطلاعات دقیق در مورد تومور به دست آورد. MRI میزان گسترش تومور به بافت نرم همچون ماهیچه، عروق و اعصاب را به خوبی نشان می‌دهد.
- اسکن توپوگرافی: این نوع اسکن به کمک مقدار کمی رادیواکتیو بررسی می‌کند آیا تومور غدد بزاقی به غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن متاستاز داده است یا خیر.
- بیوپسی: از بافت و مایع تومور غدد بزاقی نمونه کوچکی برمی‌دارند تا پاتولوژیست آن را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار دهد. در این بررسی سلولهای سرطانی ارزیابی خواهند شد. این روش می‌تواند بدخیم بودن تومور را در این ناحیه تایید کند.
بیشتر بخوانید : لنفادنیت مزانتریک چیست؟
تومور غدد بزاقی چگونه مرحلهبندی می‌شود؟
زمانی‌که پزشک متخصص غدد تومور موجود در غدد بزاقی را از نوع سرطانی تشخیص داد، بر اساس اندازه و محل مرحلهبندی می‌کند. التهاب غدد بزاقی در 4 بخش مرحلهبندی خواهد شد:
- تومور مرحله اول: این تومورهای بزاقی بسیار کوچک هستند و توانایی متاستاز ندارند. (کمتر از 2 سانتی‌متر)
- تومور مرحله دوم: در این مرحله تومور کمی بزرگتر شده است، اما هنوز در غده اصلی باقی می‌مانند. (بین 2 تا 4 سانتی‌متر)
- تومور مرحله سوم: این مرحله نشان دهنده سرطانی شدن تومور است و پس از خارج شدن از غده بزاقی در غدد لنفاوی همان سمت گردن دیده می‌شوند.
- تومور مرحله چهارم: سرطان مرحله IV به غدد لنفاوی و سایر بخش‌های بدن متاستاز داده است.
مرحلهبندی پزشکان برای اندازه‌گیری سرعت رشد تومورهای سرطانی غدد بزاقی به شرح زیر است:
- تومورهای سرطانی بزاقی در سطح یک یا پایین شانس بالایی برای درمان دارند. رشد آن‌ها بسیار کُند است و در اصل با سلولهای طبیعی تفاوت زیادی نخواهند داشت.
- تومورهای سرطانی بزاقی درجه 2 با سرعت نسبتا بالایی رشد می‌کنند.
- تومورهای سرطانی بزاقی درجه 3 با سرعت بسیار بالایی رشد می‌کنند.
بیشتر بخوانید: سندروم پیری زودرس و راه حل برون رفت از آن
درمان تومور بزاقی
برای درمان تومور بزاقی ابتدا باید پزشک سایز، نوع، درجه و میزان پیشرفت بیماری را بررسی کند. سپس با ارزیابی حال عمومی بیمار درمان مناسبی را انتخاب خواهد کرد. درمان‌های این بیماری شامل موارد زیر هستند:
جراحی
جراحی بهترین گزینه برای درمان این نوع تومور بدخیم است.اگر تومور بزاقی به سرعت در حال رشد باشد میتوان به کمک جراحی از گسترش آن به سایر بخش‌های بدن جلوگیری کرد. انواع روش‌های جراحی عبارتند از:
- در صورتی که تومور بزاقی بسیار کوچک باشد با جراحی بخشی از آن را برمی‌دارند.
- در صورتی که تومور غدد بزاقی بزرگ شده و در پوست ناحیه اطراف آن التهاب ایجاد کرده باشد با برداشتن کل غده‌های مذکور سلولهای سرطانی گسترش یافته را در استخوان پاکسازی می‌کنند.
- اگر تومور غدد بزاقی به غدد لنفاوی گردن متاستاز داده باشد با جراحی برای برداشتن آن‌ها اقدام می‌کنند.
بیشتر بخوانید: کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم (hypothyroidism) + راهنمایی کامل
پرتودرمانی
پرتودرمانی روش مناسبی است که پس از جراحی سلولهای سرطانی باقی مانده را از بین می‌برد. برای درمان تومورهای این ناحیه از پرتو فوتون و پرتو نوترونی به منظور از بین بردن آن‌ها استفاده می‌کنند. پرتودرمانی را میتوان یکی از بهترین درمان‌ها برای از بین بردن تومور بزاقی معرفی کرد.
شیمی درمانی
در صورتی که التهاب غدد بزاقی به تومور سرطانی تبدیل شده و احتمال متاستاز آن به بافت‌های خارج از سروگردن وجود داشته باشد، به کمک شیمی درمانی آن را درمان خواهند کرد.
راه های پیشگیری از عفونت غدد بزاقی
همان‌طور که در ابتدای مقاله عنوان کردیم، هنوز علت ایجاد تومور غدد بزاقی مشخص نیست. به‌همین دلیل نمی‌توان به‌طور دقیق گفت چگونه باید از بروز عفونت غدد بزاقی پیشگیری کنیم. با این حال برخی موارد هستند که میتوان آن‌ها را راه های پیشگیری از عفونت غدد بزاقی در نظر گرفت.
- از قرار گرفتن در معرض برخی عفونت‌ها همچون ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) خودداری کنید. قرار نگرفتن در برابر این ویروس می‌تواند خطر ابتلا به التهاب غدد بزاقی را کاهش دهد.
- سیگار نکشیدن و عدم مصرف الکل می‌تواند از ایجاد تومور خوش‌خیم غدد بزاقی جلوگیری کند و احتمال سرطانی شدن آن‌ها را کاهش دهد.
- یکی‌دیگر از راه های پیشگیری از عفونت غدد بزاقی مصرف مایعات فراوان به همراه رعایت بهداشت دهان و دندان است.
بیشتر بخوانید: غدد لنفاوی چه وظایفی دارند و در کجای بدن قرار گرفته‌اند؟
سخن پایانی
تومور غدد بزاقی پس از رشد غیر طبیعی سلولهای موجود در بزاق دهان ایجاد می‌شود. این نوع عفونت و التهاب معمولا خوش‌خیم یا بدخیم خواهد بود که درصد غیر سرطانی بودن آن‌ها بسیار زیاد است. ما در این مقاله شما را با علائم، علل، نحوه تشخیص و درمان این بیماری آشنا کردیم. همچنین می‌توانید راه های پیشگیری از عفونت غدد بزاقی را مطالعه کنید. نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
برای ارتباط آسان‌تر با پزشک مورد نظر می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص غدد و متابولیسم در سایت درمانکده ارتباط بگیرید.
بیشتر بخوانید: اختلال لیپید یا چربی خون؛ علل، علائم و راه‌های درمان
سوالات متداول
اکثر تومورهای غدد بزاقی خوش‌خیم (غیرسرطانی) بوده و به سایر بخش‌های بدن متاستاز پیدا نمی‌کنند. در واقع این تومورها هیچ‌گاه زندگی فرد را تهدید نخواهند کرد.
افراد در دهان، گردن، گونه یا فک احساس توده و تروم می‌کنند. درد ناشی از آن به خودی خود از بین نمی‌رود و در صورت سرطانی بودن تومور آن بخش از صورت که دارای التهاب است با سمت دیگر از لحاظ شکل و اندازه متفاوت خواهد بود.
اگر این بیماری زود تشخیص داده شود قابل درمان است.
جراحی بهترین درمان برای این بیماری است که معمولا به روش‌های زیر انجام می‌شود:
1. برداشتن بخشی از غده
2. برداشتن کل غده
3. برداشتن غدد لنفاوی به دلیل متاستاز
4. جراحی ترمیمی
اگر تومور بزاقی در درجه پایین باشد شانس شما برای درمان به دلیل رشد کُند آن بسیار زیاد است. اما تومور درجه 2 با رشد نسبتا سریع و تومور درجه 3 با سرعت زیاد گسترش پیدا می‌کنند.
منبع: cancer | webmd | my.clevelandclinic
