هماتوم طحال (splenic hematoma)، عارضه‌ای است که منجر به خونریزی طحال می‌شود. این بیماری می‌تواند شدید یا خفیف باشد. موارد شدید زنگ خطری برای حیات بیمار هستند. پزشکان برای تشخیص به علائم بیمار توجه می‌کنند و آزمایش خون یا تست‌های تصویربرداری را تجویز خواهند کرد. شیوهٔ درمان نیز با توجه به نوع هماتوم می‌تواند شامل انواع مختلف جراحی باشد. به مطالعهٔ این مقاله از مجله پزشکی درمانکده ادامه دهید تا بیشتر راجع به آن بدانید.
هماتوم طحال چیست؟
در این عارضه طحال، دچار خونریزی می‌شود یا خوم در آن تجمع پیدا می‌کند. طحال عضوی است که در سمت چپ بالای شکم قرار دارد و در تصفیه خون، تولید سلول‌های ایمنی و ذخیره گلبول‌های قرمز نقش دارد.
این عارضه معمولاً در نتیجه تروما یا آسیب به طحال، مانند ضربه مستقیم به شکم یا تصادف رانندگی رخ می‌دهد. شدت هماتوم می تواند متفاوت باشد، از یک کیسهٔ کوچک خون گرفته تا یک خونریزی بزرگ و گسترده.
هماتوم طحال چه زمانی رخ می‌دهد؟
شایع‌ترین علت هماتوم طحال، ضربه یا آسیب به آن است. طحال عضوی نسبتاً شکننده است و می‌تواند در معرض آسیب‌های ناشی از ضربه‌های مستقیم به شکم باشد؛ مانند ضربه‌های ناشی از تصادفات وسایل نقلیه موتوری، افتادن یا آسیب‌های ورزشی. ضربه شدید می‌تواند باعث پارگی طحال یا خونریزی در آن شود که منجر به تشکیل هماتوم خواهد شد.
علت بروز هماتوم طحال را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها ممکن است باعث بزرگ شدن طحال و آسیب پذیری بیشتر در برابر بیماری‌ها شوند و خطر هماتوم را افزایش دهند.
- اقدامات پزشکی: در برخی موارد، اقدامات پزشکی مثل بیوپسی (biopsy) یا جراحی، ممکن است به عنوان یک عامل منجر به هماتوم طحال شوند.
- اختلالات خونی: برخی اختلالات خونی یا شرایطی که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارند، مانند هموفیلی (hemophilia) یا بیماری کبد، می‌توانند احتمال ایجاد عارضه را حتی با ضربه‌های جزئی افزایش دهند.
- ناهنجاری های عروق خونی: به‌ندرت، ناهنجاری‌هایی در رگ‌های خونی طحال، مانند آنوریسم (aneurysms) یا ناهنجاری‌های شریانی وریدی (arteriovenous malformations)، می‌تواند طحال را مستعد خونریزی و تشکیل هماتوم کند.
شایان ذکر است که همه موارد هماتوم طحال علت قابل شناسایی ندارند و گاهی اوقات این وضعیت می‌تواند خود‌به‌خود و بدون سابقه تروما یا بیماری زمینه‌ای رخ دهد.
بیشتر بخوانیم: طحال چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
علائم هماتوم طحال چیست؟
علائم این عارضه با توجه به اندازه هماتوم، میزان خونریزی و عوامل فردی متفاوت است. در اینجا برخی از علائم رایج را مطالعه می‌کنید:
- درد شکم: درد مبهم یا تیز در سمت چپ بالای شکم یا سمت چپ شکم یک نشانهٔ رایج است. درد ممکن است با حرکت یا تنفس عمیق بدتر شود.
- حساسیت: ناحیه آسیب‌دیده ممکن است حساس به لمس یا فشار باشد. لمس شکم باعث ناراحتی یا درد می‌شود.
- احساس پری یا فشار شکم: برخی از افراد ممکن است احساس پری یا فشار در سمت چپ بالای شکم را تجربه کنند.
- درد شانه چپ: درد ممکن است از شکم به شانه چپ یا پشت سرایت کند. این امر می‌تواند به دلیل تحریک دیافراگم یا تحریک اعصابی که یک مسیر مشترک با طحال دارند، رخ دهد.
- سبکی سر یا سرگیجه: در موارد خونریزی شدید یا پارگی طحال، از دست دادن خون می‌تواند منجر به افت فشار خون و به‌دنبال آن سبکی‌سر یا سرگیجه شود.
- علائم خونریزی داخلی: هماتوم شدید طحال می‌تواند منجر به خونریزی داخلی شود. این ممکن است به صورت فشار خون پایین، ضربان قلب سریع (تاکی کاردی، tachycardia)، پوست رنگ پریده یا سرد، گیجی، یا غش ظاهر شود.
توجه به این نکته مهم است که این علائم می‌توانند در شرایط دیگر نیز وجود داشته باشند و برخی از افراد ممکن است در ابتدا علائم قابل توجهی از خود نشان ندهند. اگر مشکوک به هماتوم طحال هستید یا علائم نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کنید، بسیار مهم است که فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای ارزیابی و تشخیص باشید.
بیشتر بخوانیم: برداشتن طحال چه عوارضی دارد؟
انواع هماتوم طحال چیست؟
این بیماری را می‌توان بر اساس ویژگی‌هایش به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد. طبقه‌بندی هماتوم طحال در درجه اول بر‌اساس محل، اندازه و وجود یا عدم وجود پارگی در آنها است. در اینجا انواع رایج آن را مطالعه می‌کنید:
- هماتوم ساب کپسولی (Subcapsular hematoma): این نوع هماتوم در زیر خارجی‌ترین لایه طحال که به نام کپسول شناخته می‌شود، رخ می‌دهد. هماتوم ساب کپسولی می‌تواند کوچک یا بزرگ باشد و ممکن است شامل پارگی کپسول باشد یا نباشد.
- هماتوم داخل پارانشیمی (Intraparenchymal hematoma): این هماتوم‌ها در داخل پارانشیم یا بافت اصلی طحال ایجاد می‌شوند. آنها می‌توانند از نظر اندازه متفاوت باشند و ممکن است شامل پارگی باشند یا نباشند.
- هماتوم ساب کپسولی و داخل پارانشیمی (Subcapsular and intraparenchymal hematoma): در برخی موارد، این عارضه می‌تواند هر ۲ ناحیه زیر کپسولی و داخل پارانشیمی را درگیر کند. این هماتوم‌ها ممکن است با پارگی همراه باشند یا نباشند.
- پارگی طحال (Splenic rupture): هماتوم طحال می‌تواند منجر به پارگی طحال و انتشار خون در حفره شکمی شود. این عارضه تهدید‌کننده زندگی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
شدت هماتوم طحال را نیز می توان بر اساس میزان از دست دادن خون و علائم مرتبط طبقه‌بندی کرد. به عنوان مثال، یک هماتوم جزئی یا کوچک ممکن است با حداقل خونریزی و حداقل علائم همراه باشد، در حالی که یک هماتوم بزرگ یا بزرگ ممکن است شامل خونریزی قابل توجه، پارگی و علائم شدیدتر باشد.
توجه به این نکته مهم است که طبقه‌بندی و مدیریت این عارضه ممکن است بر اساس عوامل فردی، وسعت هماتوم، آسیب‌های همراه و وضعیت کلی بیمار متفاوت باشد. با توجه به شرایط خاص، گزینه‌های درمانی از مدیریت محافظه کارانه با نظارت دقیق تا مداخلات جراحی متغیر است.
بیشتر بخوانیم: علت بزرگ شدن طحال چیست؟
روش تشخیص هماتوم طحال چگونه است؟
تشخیص هماتوم طحال معمولاً شامل ترکیبی از ارزیابی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی است:
- سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی: دکتر گوارش با پرسیدن علائم، هرگونه ضربه یا آسیب اخیر و سابقه پزشکی شروع می‌کند. او یک معاینهٔ فیزیکی با تمرکز بر روی شکم برای ارزیابی علائمی مانند حساسیت، تورم، یا سایر نشانه‌های هماتوم را انجام می‌دهد.
- تست‌های تصویربرداری که می‌توانند شامل موارد زیر باشند
۱- سونوگرافی: این اغلب اولین آزمایش تصویربرداری است که برای ارزیابی طحال استفاده می‌شود. این تست وجود هماتوم، ارزیابی اندازه آن و تعیین اینکه آیا پارگی مرتبطی وجود دارد یا خیر، کمک کند.
۲- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری): این آزمایش تصاویر دقیقی از شکم ارائه می دهد. نتایج می‌توانند به تعیین اندازه، محل و وسعت هماتوم و همچنین شناسایی هرگونه آسیب مرتبط کمک کنند.
۳- MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): در برخی موارد، MRI ممکن است برای به دست آوردن تصاویر دقیق‌تر از طحال و ساختارهای اطراف آن استفاده شود، به ویژه اگر نگرانی‌هایی در مورد قرار گرفتن در معرض تشعشع وجود داشته باشد.
- آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است برای ارزیابی علائم خونریزی داخلی یا سایر ناهنجاری‌ها انجام شود. این تست‌ها شامل آزمایش شمارش کامل خون (CBC)، فاکتورهای انعقادی و… است.
- سایر روش های تشخیصی: در شرایط خاص، ممکن است اقدامات تشخیصی اضافی لازم باشد. برای مثال، اگر بیمار مشکوک به ناهنجاری عروق خونی زمینه‌ای باشد یا اگر نیاز به بیوپسی باشد، آنژیوگرافی (angiography) یا آمبولیزاسیون (embolization) شریان طحال ممکن است انجام شود.
بیشتر بخوانیم: طحال فرعی چیست و چقدر خطرناک است؟ همه چیز درباره آن
برای درمان هماتوم طحال چکار کنیم؟
گزینه‌های درمانی هماتوم طحال به اندازه، شدت و پایداری هماتوم و همچنین وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. در اینجا گزینه‌های رایج درمانی وجود دارد:
مدیریت محافظه کارانه
هماتوم های کوچک و پایدار که علائم یا عوارض قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند را می‌توان به صورت محافظه‌کارانه مدیریت کرد. این رویکرد شامل نظارت دقیق بر اندازه هماتوم و وضعیت بالینی بیمار از طریق آزمایش‌های تصویربرداری منظم و قرار ملاقات‌های بعدی است. ممکن است در این دوره استراحت و محدودیت از فعالیت های بدنی توصیه شود.
انتقال خون و احیای مایعات
در مواردی که خونریزی قابل توجه وجود دارد، ممکن است برای تثبیت بیمار و بازگرداندن حجم خون، تزریق خون و مایعات داخل وریدی ضروری باشد.
بیشتر بخوانیم: انفارکتوس طحال چیست؟
آمبولیزاسیون شریان طحال (Splenic artery embolization)
این روش کم تهاجمی توسط رادیولوژیست‌های مداخله‌ای انجام می‌شود. این شامل انسداد جریان خون به طحال با وارد کردن ذرات یا سیم پیچ های ریز در شریان طحال است. آمبولیزاسیون شریان طحال می‌تواند به کنترل خونریزی، ترویج تشکیل لخته و تسهیل بهبود هماتوم کمک کند. اغلب به عنوان یک اقدام موقت برای ایجاد ثبات در بیمار قبل از درمان قطعی یا در مواردی که مداخله جراحی ترجیح داده نمی‌شود، استفاده می شود.
مداخله جراحی
- اسپلنکتومی (Splenectomy): در برخی موارد، به ویژه زمانی که هماتوم طحال بزرگ و بزرگ است، ممکن است برداشتن طحال ضروری باشد. اسپلنکتومی ممکن است از طریق جراحی باز یا روش لاپاراسکوپی انجام شود. اسپلنکتومی معمولاً برای هماتوم‌های بزرگتر یا طحال پاره‌شده در نظر گرفته می‌شود.
- اسپلنکتومی جزئی (Partial splenectomy): در مواردی که هماتوم موضعی است و تلاش برای حفظ برخی عملکرد طحال وجود دارد، ممکن است طحال برداری جزئی انجام شود. این شامل برداشتن تنها بخش آسیب‌دیده طحال و حفظ بافت سالم باقی مانده است.
انتخاب شیوهٔ درمان بر اساس عواملی مانند ثبات بیمار، آسیب‌های مرتبط، شرایط زمینه‌ای و وضعیت کلی طحال تعیین شود. مهم است که برای تشخیص دقیق و توصیه درمانی مناسب برای این عارضه با پزشک مشورت کنید؛ همچنین می‌تواند از امکانات نوبت‌دهی آنلاین سایت درمانکده استفاده کنید و به صورت حضوری یا مشاوره آنلاین با متخصص گوارش ویزیت شوید.
هماتوم طحال در چند خط
خونریزی طحال عارضه‌ایی است که معمولا به دلیل ضربه و آسیب‌های شدید به این عضو بروز می‌کند. بیمار ممکن است با علائمی مانند دردهای شکمی یا کم‌خونی و فشار خون پایین مواجه شود. تکنیک درمانی با توجه به وضعیت بیمار می‌تواند روش‌های مختلف جراحی باشد.
چند سوال دربارهٔ هماتوم طحال
بله، هماتوم طحال در برخی موارد ممکن است منجر به مرگ شود. اگر هماتوم طحال بزرگ باشد یا به طور ناگهانی پاره شود (ترک طحال)، ممکن است منجر به عوارض جدی شود که نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
ضربه، جراحی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای منجر به بروز این عارضه می‌شوند.
این تکنیک می‌توانید با بیهوشی موضعی انجام شود.
چقدر این مشاوره‌ای هم پاسخ میدن بنده خدا دوماهه سوال کرده ، دریغ از یک پاسخ . البته مشکل من هم همینه ، درد ناحیه پشت پایین دنده چپ
سلام وقتتون بخیر من زیر دنده چپم خیلی درد میکنه گاهی وقتا ورم میکنه و مثل سنگ میشه میشه راهنماییم کنید