طحال چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ + شایع‌ترین بیماری‌های آن

طحال (Spleen)، اندامی است که ممکن است آن را با کبد اشتباه بگیرید، اما باید بدانید آنها متفاوت از هم هستند. این عضو در فرآیندهایی مانند تصفیه خون نقش دارد. فاکتورهایی مانند سنگ کلیه، عفونت و ضربه می‌توانند منجر به درد طحال شوند. این دردها به صورت تیز و ناگهانی یا مزمن و مداوم هستند. همچنین بیماری‌های روده، اختلالات گوارشی مانند زخم معده، کولیت التهابی وعفونت کلیه نیز می‌توانند باعث بروز درد در این ناحیه شوند. این مقاله از مجله درمانکده شما را با آناتومی، وظایف و بیماری‌های طحال آشنا می‌کند.

طحال چیست؟

طحال یک عضو مهم در سیستم ایمنی و لنفاوی بدن است. این عضو نرم و اسفنجی است که شکلی شبیه به یک بیضی دارد. طول آن چیزی بین ۷ تا ۱۴ سانتیمتر و عرض آن بین۴ تا ۸ سانتیمتر است.

بیشتر بدانید: هماتوم طحال چیست؟

آناتومی طحال چگونه است؟

آناتومی طحال شامل قسمت‌های مختلفی است که عبارتند از:

• کپسول (Capsule): این عضو با یک لایه کپسولی بیرونی، توسط بافت همبند پوشیده شده است. این کپسول از آن را در برابر آسیب‌های خارجی محافظت می‌کند.
• پارانشیم (Parenchyma): پارانشیم به بافت عملکردی این عضو اطلاق می‌شود و که دارای ۲ ناحیه اصلی است:

۱-پالپ سفید (White Pulp): که از بافت لنفوئیدی تشکیل شده است و در پاسخ‌های ایمنی نقش دارد. آن شامل خوشه‌هایی از سلول‌های ایمنی مانند لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها است که در اطراف شریان‌های مرکزی قرار گرفته‌اند. پالپ سفید مسئول تشخیص و پاسخ به مواد خارجی در خون است.

۲- پالپ قرمز (Red Pulp): که قسمت بیشتر این عضو را تشکیل می‌دهد و از سینوس‌های وریدی، طناب و سینوس‌های طحال تشکیل شده است. آن در فیلتر کردن و حذف گلبول‌های قرمز قدیمی یا آسیب‌دیده و همچنین ذخیره پلاکت‌ها نقش دارد. پالپ قرمز همچنین به عنوان یک مخزن برای خون عمل می‌کند که می‌تواند در مواقع اضطراری مانند خونریزی آزاد شود.

• عروق خونی: این اندام دارای شبکه‌ای از عروق خونی است که خون را به داخل و خارج از آن حمل می‌کند. عروق خونی شامل عروق خونی ورودی (آرتریول‌ها، Arteriole) که خون اکسیژن‌دار را وارد طحال می‌کنند و عروق خونی خروجی که خون غنی از کربن دی‌اکسید را از طحال به قلب برمی‌گردانند، هستند.

بیشتر بدانید: بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی چیست؟

• سیستم لنفاوی: این عضو از طریق عروق لنفاوی به سیستم لنفاوی متصل می‌شود. بافت لنفاوی شریان‌ها را احاطه و مایع لنفاوی را فیلتر می‌کند. این سیستم به پاسخ ایمنی و حذف مواد زائد سلولی کمک خواهد کرد.

آناتومی این اندام باعث ایجاد یک ساختار متناسب و منظم برای عملکرد‌های مختلف آن می‌شود.

در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.

وظیفه طحال چیست؟

عملکرد طحال در بدن عبارت است از:

• تولید سلول‌های خونی: در دوران جنینی و در برخی مراحل زندگی بعد از تولد، این عضو در تولید برخی سلول‌های خونی مانند لنفوسیت‌ها (نوعی سلول‌های سفید خون، lymphocyte) و ماکروفاژ‌ها (سلول‌هایی که با هضم و نابودی میکروارگانیسم‌ها و سلول‌های مرده بدن سر و کار دارند، Macrophages)، نقش دارد.
• نگهداری سلول‌های خونی: این عضو به عنوان یک مخزن سلول‌های خونی عمل می‌کند. در شرایطی که بدن نیاز به سلول‌های خونی دارد، آن سلول‌های خونی را آزاد می‌کند و به جریان خونی می‌فرستد.
• مشارکت در سیستم ایمنی: طحال یکی از اعضای سیستم ایمنی بدن است و در تقویت واکنش‌های ایمنی و مبارزه با عفونت‌ها نقش دارد. این عضو با تشکیل لنفوسیت‌ها و تحریک واکنش‌های ایمنی، به حفظ سلامت و مقابله با عوامل مضر کمک می‌کند.
• تصفیه خون: این عضو وظیفه تصفیه خون را نیز عهده دارد. آن سموم و مواد مضر را از خون جدا می‌کند و سلول‌های مرده را از بین می‌برد.

به طور کلی، طحال یک عضو مهم است که در تولید سلول‌های خونی، حفظ سیستم ایمنی و تصفیه خون نقش بسیار مهمی دارد.

بیماری‌های طحال چیست؟

برخی از شایع‌ترین بیماری‌های طحال عبارتند از:

• آسیب: آسیب ممکن است در اثر ضربه شدید به منطقه شکم، تصادفات رانندگی، یا تروماهای دیگر ایجاد شود. این آسیب‌ها منجر به خونریزی داخلی می‌شوند و عملکرد این عضو و تصفیه خون دچار اختلال خواهد شد.
• طحال بزرگ (Splenomegaly): که عبارت است از بزرگ شدن نامتعادل آن که معمولاً ناشی از عفونت یا التهاب است. این شرایط ممکن است با علائمی مانند درد شکمی، تب، خستگی و کاهش شاخص‌های خونی همراه باشد.
• سندرم طحال پلی‌کیستیک (splenic cyst syndrome): این بیماری یک اختلال ژنتیکی است که منجر به تشکیل کیست‌های غیرطبیعی در این عضو می‌شود. این کیست‌ها ممکن است باعث بزرگ شدن و عملکرد غیرطبیعی آن شوند و مشکلاتی مانند ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت‌ها، Thrombocytopenia) و آنمی (کاهش تعداد سلول‌های قرمز خون، Anemie) را به همراه داشته باشند.

بیشتر بدانید: درد سمت راست شکم نشانه چیست؟

• لوسمی (سرطان خون، Leucémie): برخی از انواع لوسمی، مانند لوسمی می‌توانند به این عضو گسترش یابند و باعث بزرگ شدن آن و عملکرد غیرطبیعی شوند.
• آنمی همولیتیک (Hemolytic anemia): برخی از شرایطی مانند آنمی سیروزی ناقص، بیماری‌های خونی و ایمنی می‌توانند روی طحال تاثیر بگذارند و باعث بزرگ شدن و کاهش عملکرد آن شوند.

به‌طورکلی، در صورت بروز هرگونه علائم غیرطبیعی در این عضو، لازم است با پزشک متخصص مشاوره داشته باشید. بی‌توجهی به علائمی که حالتی پایدار یا رفت و برگشتی دارند، می‌تواند روند درمان را سخت‌تر کند.

روش پاکسازی طحال چگونه است؟

پاکسازی طحال به عنوان یک عضو حیاتی بدن، مفهومی کمتر شناخته شده است. با این حال، برخی از روش‌های سنتی که برای افزایش عملکرد سیستم ایمنی و حفظ سلامتی در نظر گرفته می‌شوند، می‌توانند به طور غیرمستقیم به بهبود و عملکرد آن کمک کنند. در ادامه چند راه‌کار را مطالعه می‌کنید:

• مصرف مواد غذایی سالم: تغذیه مناسب و متعادل با میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند میوه‌های قرمز و تیره رنگ) و مواد غذایی دارای ویتامین C و روی می‌تواند به سلامت طحال کمک کند.
• استفاده از گیاهان دارویی: برخی از گیاهان دارویی، مانند گل رازیانه، زنجبیل و آلوئه‌ورا، خواص تقویت‌کننده طحال و سیستم ایمنی بدن را دارند. می‌توانید از عرقیات یا چای این گیاهان استفاده کنید.
• تمرین و فعالیت بدنی: فعالیت بدنی منظم و تمرینات ملایم می‌توانند به بهبود جریان خون، افزایش اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها و بهبود عملکرد این اندام کمک کنند. مثلاً پیاده‌روی، شنا، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند مفید باشند.
• کاهش استرس: استرس بر ایمنی بدن و عملکرد این عضو تاثیر منفی می‌گذارد. استفاده از روش‌های مدیتیشن، روش‌های تنفسی عمیق و فعالیت‌های آرام‌بخش می‌تواند به کاهش استرس و افزایش روحیه کمک کند.

با این حال، مهم است که همواره با پزشک خود مشورت کنید تا به شما راهنمایی صحیح درباره پاکسازی طحال و انجام روش‌های مناسب برای شرایط خاص خودتان را بدهد.

درد طحال چگونه است؟

درد طحال می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و هر شخص ممکن است تجربه‌های متفاوتی از آن را داشته باشد. اما در برخی موارد، این درد می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:

• درد و ضربان نواحی بالای شکم: درد این اندام معمولاً در ناحیه بالای شکم در قسمت چپ حس می‌شود و می‌تواند به صورت تیز یا سنگین تجربه شود. این درد ممکن است به صورت پراکنده باشد و به نواحی مجاور مانند کمر و شانه تابیده شود.
• درد ناشی از فشار: احساس فشار در این عضو نیز ممکن است رخ دهد. این درد معمولاً با احساس سنگینی در این ناحیه مرتبط همراه است.

• احساس تغییر در عملکرد دستگاه گوارش: در برخی موارد، درد طحال ممکن است با علائم دیگری همراه باشد مانند سوء‌هاضمه، احساس سیری زودرس، تغییرات در رژیم مدفوع و احساس ضربان در این ناحیه.

در هر صورت، اگر شما درد یا علائم خاصی را در این ناحیه تجربه می‌کنید، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص صحیح و درمان مناسب ارائه شود. تنها پزشک می‌تواند با بررسی دقیق و تشخیص درست، علت و ماهیت درد شما را تعیین کند.

طحال در چند خط

طحال بخشی از سیستم ایمنی و لنفاوی به‌شمار می‌رود که در تولید فرآیندهایی مانند تولید گلبول‌های سفید نقش دارد. اختلال عملکرد آن می‌تواند مربوط به آسیب‌های مستقیم یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد. رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم می‌تواند در پاکسازی آن موثر باشد. درمانکده دوستدار سلامتی شما.

چند سوال دربارهٔ طحال