فلج معده (گاستروپارزی، Gastroparesis) بیماری است که در طی آن عضلات معده کارایی خود را از دست می‌دهند. در این حالت غذا برای مدت زمان بیشتری در معده باقی می‌ماند و با تاخیر تخلیه می‌شود. بیماری فلج معده بیشتر در افرادی دیده می‌شود که به بیماری‌های زمینه‌ایی مانند کم کاری تیروئید و دیابت مبتلا هستند. متخصصان گوارش در کنار داروها و رژیم غذایی ممکن است جراحی را برای درمان گاستروپارزی توصیه کنند. به مطالعه این مقاله از مجله درمانکده ادامه دهید تا بیشتر با این بیماری آشنا شوید.
فلج معده چیست؟
بیماری فلج معده به این معنی است که معده نمی‌تواند به طور طبیعی غذای هضم شده را تخلیه کند. این امر به این معنی است که مشکلی در اعصاب و عضلات معده وجود دارد، به همین دلیل تحرک لازم برای تخلیه مواد غذایی وجود ندارد. در حالت عادی عضلات معده با حرکات انقباضی، غذای بلعیده شده را خرد و له می‌کنند. پس از آن غذا برای هضم و جذب بیشتر به روده کوچک هدایت می‌شوند. در گاستروپارزی خبری از حرکات انقباضی عضلات معده نیست و یا حرکات بسیار ضعیف هستند. به هر حال غذا مدت زمان طولانی در معده باقی می‌ماند و باعث بروز سایر ناراحتی‌های گوارشی می‌شود.
برای درمان چنین بیماری نیاز است که به فوق تخصص گوارش مراجعه شود تا طی انجام دادن آزمایشات لازم روش درمان توسط پزشک تعیین گردد. در صورت داشتن سوال در این زمینه می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با بهترین متخصص گوارش درمانکده به پاسخ خود دست یابید.
بیشتر بدانید: سوزش مقعد از علل تا درمان
بیشتر بدانید: درمان مری بارت چیست؟
علت فلج معده چیست؟
پزشکان به طور دقیق علت بیماری فلج معده را نمی‌دانند. با این حال تصور می‌شود، اختلالی در سیگنال‌های عصبی معده وجود داشته باشد. برای درک این موضوع باید کمی با آناتومی معده آشنا شوید. عصب واگ، عصبی است که باعث انقباضات عضلات معده می‌شود. هرگونه آسیب و اختلال به این عصب می‌تواند منجر به بیماری فلج معده شود. حالا سوال مهم اینجاست که چه عواملی باعث آسیب اعصاب عضلات معده می‌شوند؟ بیماری‌های زمینه‌ایی مانند دیابت و کم کاری تیروئید از دلایل شایع تنبلی معده هستند. از دیگر دلایل گاستروپارزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت‌های ویروسی
- جراحی‌های شکمی که در طی آن ممکن است عصب واگ آسیب ببیند.
- مصرف برخی داروها مانند داروهای افسردگی
به طور کلی بیماری فلج معده به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- ایدیوپاتیک یا ناشناخته
- مرتبط با دیابت
- بعد از جراحی
بیشتر بدانید: خون در مدفوع از تشخیص تا روش‌های درمان
علائم و عوارض فلج معده چیست؟
- ریفلاکس معده به مری
- سوزش سر دل
- حالت تهوع
- استفراغ غذای هضم نشده
- سیری زودرس و سریع هنگام غذا خوردن
- نفخ و بزرگ شدن شکم
- دردهای مزمن شکمی
- کم اشتهایی و سوء تغذیه
- کاهش وزن
شدت علائم بیماری فلج معده از خفیف تا شدید بروز پیدا می‌کند و همچنین می‌تواند حالت رفت و برگشتی داشته باشد.
بیشتر بدانید: علت خونریزی معده چیست؟
بیشتر بدانید: داروی رانیتیدین، کاربرد و عوارض آن
راه تشخیص فلج معده چیست؟
در ابتدا متخصص گوارش سابقه پزشکی و بیماری‌های زمینه‌ایی را بررسی می‌کند، پس از آن برای تایید نهایی و رد سایر احتمالات پزشکی در کنار آزمایش خون، احتمالا از تست‌های زیر نیز استفاده خواهد کرد:
- سونوگرافی. در این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از وضعیت اندام‌های گوارشی در اختیار پزشک قرار می‌گیرد.
- آندوسکوپی اندام‌های فوقانی دستگاه گوارش. در این تکنیک لوله منعطفی بنام آندوسکوپ که در انتهای آن دوربین قرار دارد از طریق گلو وارد مری و معده می‌شود. دوربین تصاویر واضحی را بر روی مانیتور نشان می‌دهد. با استفاده از این روش شرایطی مانند انسداد معده به خوبی تشخیص داده می‌شوند.
- آزمایش سینتی گرافی تخلیه معده. در این تست از بیمار درخواست می‌شود تا همراه غذا کمی مواد رادیواکتیو بی‌ضرر بخورد. سپس با استفاده از اسکن، وضعیت اندام‌های درونی بررسی می‌شود. در این آزمایش نحوه هضم و تخلیه غذا از معده ارزیابی خواهد شد.
- تست تنفسی کربن (آزمایش اوره آز تنفسی). از این تست برای بررسی تولید دی اکسید کربن از طریق دستگاه گوارش استفاده می‌شود.
- اسمارت پیل. در این تکنیک از قرص‌های کپسولی استفاده می‌شود. این قرص‌ها توانایی ردیابی غذا در دستگاه گوارش را دارند.
بیشتر بدانید: ویتامین‌های ضروری برای تقویت دستگاه گوارش کدام‌اند؟
آیا فلج معده درمان دارد؟
راهی برای درمان قطعی فلج معده وجود ندارد، اما این به آن معنا نیست که تسلیم این بیماری شوید. با رعایت توصیه‌های پزشکی و داشتن سبک زندگی سالم می‌توانید بیماری و عوارض آن را کنترل کنید. درمان می‌تواند شامل گزینه‌های زیر باشد:
دارو درمانی
دارو برای فلج معده با توجه به شرایط بیمار می‌تواند یکی از موارد باشد:
- دومپریدون. این داور باعث انقباض عضلات معده می‌شود و باید قبل از غذا مصرف شود.
- اریترومایسین: این داور نوعی آنتی‌بیوتیک است که در انقباض معده هم موثر است.
- آنتی‌امتیک: این داروها برای کنترل تهوع، تجویز می‌شوند.
جراحی
اگر بیماری به داروها پاسخ مثبت ندهد، با استفاده از جراحی یک محرک الکتریکی(GES) که دارای باتری است، در زیر پوست شکم کاشته می‌شود. پالس‌های الکتریکی دستگاه، عضلات معده را تحریک می‌کنند.
بیشتر بدانید: انواع بیماری ارثی و اختلال ژنتیکی + روش های پیشگیری و درمان
بیشتر بخوانید: نشانه های ولولوس معده
تغییر رژیم غذایی
برای درمان خانگی فلج معده توصیه می‌شود تا از غذاهایی استفاده شود که هضم راحت‌تری دارند. ممکن است متخصص تغذیه پیشنهادات زیر را ارائه دهد:
- وعده غذایی روزانه خود را به ۴ تا ۶ وعده افزایش دهید.
- از مایعات پر کالری استفاده کنید.
- به سراغ غذاهای پرچرب نروید.
- نوشیدن الکل و نوشابه‌های گازدار را محدود و حتی قطع کنید.
- سعی کنید مولتی ویتامین مصرف کنید.
- از مصرف برخی گوشت‌ها و لبنیات خودداری کنید.
- بهتر است سبزیجات و میوه‌های را بپزید. به این ترتیب فیبر آنها کاهش پیدا می‌کند.
- بعد از غذا خوردن بلافاصله دراز نکشید و نخوابید.
برای داشتن رژیم غذایی مناسب با بیماری فلج معده بهتر است به دکتر متخصص تغذیه مراجعه کنید یا از طریق مشاوره آنلاین با دکتر تغذیه برنامه غذایی مناسبی را دریافت کنید.
بیشتر بدانید: بی‌اختیاری مدفوع و راه حلی برای آن که دیگر خجالت زده نشوید!
لوله تغذیه
لوله تغذیه به شکل‌های موقت بصورت دائمی و موقت مورد استفاده قرار می‌گیرد.در موارد شدید گاستروپارزی پزشک متخصص این شیوه درمان را پیشنهاد می‌کند. نوع موقت آن به نام لوله نازوژژونال است که از طریق بینی وارد دستگاه گوارش می‌شود. این لوله غذا را مستقیما به سمت روده کوچک هدایت می‌کند. گاهی اوقات نیز لوله تغذیه (ژژنوستومی) از طریق برش شکم وارد روده می‌شود.
بوتاکس
تزریق بوتاکس به دریچه‌ایی که بین معده و روده کوچک قرار دارد، می‌تواند به درمان بیماری فلج معده کمک کند. بوتاکس باعث فلج شدن این دریچه می‌شود و در نتیجه برای مدت زمان بیشتری باز می‌ماند. به این ترتیب زمان بیشتری برای تخلیه معده وجود خواهد داشت.
بیشتر بدانید: قرص فاموتیدین برای چیست؟ اثر فاموتیدین در بهبود کرونا
چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری فلج معده قرار دارند؟
- دیابتی‌ها و کسانی که به کم کاری تیروئید مبتلا هستند.
- افرادی که سابقه جراحی مری یا شکم دارند.
- بیمارانی که به عفونت بخصوص عفونت ویروسی مبتلا شده‌اند.
- کسانی که به بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون و MS مبتلا هستند.
- افرادی که از اسکلرودرمی (نوعی بیماری بافت همبند) رنج می‌برند.
- کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند. برخی داروها مانند داروهای ضد دردهای نارکوتیک سرعت تخلیه معده را کاهش می‌دهند.
عوارض بیماری فلج معده چیست؟
گاستروپارزی می‌تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- نوسان قند خون
- رفلاکس اسید معده
- کم آبی شدید
- سوء تغذیه
- کاهش کیفیت زندگی
بیشتر بدانید: فیبروز کبد چیست و آیا راهی برای درمان قطعی آن وجود دارد؟
سخن آخر
بیماری فلج معده به طور جدی عملکرد عضلات معده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با بروز آن فرد، بیماری‌های گوارشی دیگر مانند سوز سردل، رفلاکس اسید معده، سوء هاضمه استفراغ و تهوع را نیز تجربه خواهد کرد. این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داشتن رژیم غذایی مناسب کمک بزرگی به بیماران خواهد کرد.
منبع: Health Line | my.clevelandclinic.org | nhs.uk
