ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr virus (EBV)) یکی از اعضای ویروس هرپس است که می‌تواند انسان را آلوده کند. عفونت‌های ناشی از این ویروس بسیار شایع هستند، حتی شما هم احتمال دارد که این ویروس را گرفته باشید و از آن مطلع نباشید. یکی از اصلی‌ترین علائم اپشتین بار تب است که می‌تواند تا چندین هفته باقی بماند. در مراحل اولیه این عفونت‌ها قابل کنترل هستند، ولی در صورت پیشرفت می‌توانند خطرناک‌تر شوند. از این‌رو بهتر است از نشانه‌ها و راه های کنترل آن مطلع باشید.
در ادامه این مطلب همراه درمانکده باشید تا درباره علائم و عوارض خطرناک اپشتین بار اطلاعات بیشتری را با شما به اشتراک بگذاریم.
ویروس اپشتین بار چیست؟
ویروس اپشتین بار در ابتدا بخشی از سلول‌های ایمنی فرد، که وظیفه حفاظت از بدن را دارند، را آلوده می‌کند. هنگامی که به ویروس اپشتین بار آلوده شدید، این ویروس تا پایان عمر در بدن شما غیرفعال می‌ماند که به این حالت، تاخیر می‌گویند. در برخی موارد، ویروس می‌تواند دوباره فعال شود، اما معمولا علائمی را ایجاد نمی‌کند. با این حال، ویروس فعال شده ممکن است علائمی شبیه به عفونت اولیه آن را در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ایجاد کند.
علائم ویروس اپشتین بار
این ویروس معمولا علائم خاصی ایجاد نمی‌کند، خصوصا در کودکان نشانه‌های کمتری دیده می‌شوند. بیشترین علائم اپشتین بار که نوجوانان و بزرگسالان می‌توانند آن‌ها را تجربه کنند، شامل موارد زیر هستند:
- تب
- احساس خستگی
- سردرد
- گلو درد
- تورم غدد لنفاوی گردن یا زیر بازوها
- لوزه‌های متورم
- بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی)
- بثورات پوستی
این علائم می‌توانند به مدت 2 تا 4 هفته ادامه داشته باشند، گرچه احساس خستگی ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد.
نحوه گسترش ویروس اپشتین بار
ویروس اپشتین بار از طریق مایعات بدن، به ویژه بزاق، از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. به همین دلیل است که مونونوکلئوز، یکی از مشهورترین عفونت‌های مرتبط با این ویروس، معمولا به عنوان بیماری بوسیدن شناخته می‌شود. اما همچنین می‌توانید با به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند مسواک یا ظروف غذا با شخصی که این ویروس در بدن او فعال است، به آن مبتلا شوید. به‌علاوه، ویروس می‌تواند از طریق خون و مایع منی منتشر شود.
به محض ورود ویروس به بدن، شما می‌توانید شروع به پخش آن کنید. پس حتی قبل از اینکه علائم عفونت فعال را داشته باشید، ویروس قابل انتقال است. باید توجه داشته باشید که تا زمان فعال بودن ویروس، ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها بتوانید آن را به دیگران منتقل کنید. وقتی ویروس غیرفعال شد، دیگر نمی‌توانید آن را به دیگران منتقل کنید. بنابراین اگر از وجود این ویروس مطمئن هستید، نکات بهداشتی را رعایت کنید تا فرد دیگری به آن مبتلا نشود.
جالب است بدانید که این ویروس در بدن باقی می‌ماند و تحت شرایط مختلفی می‌تواند دوباره فعال شود، شرایطی مانند:
- قرار گرفتن در معرض اشعه و فلزات سمی
- قرار گرفتن در معرض حشره‌کش و رنگ‌های ساختمانی
- کمبود تغذیه
- جراحات فیزیکی
- فشارهای عاطفی
آزمایش های تشخیص ویروس اپشتین بار
عفونت های احتمالی اپشتین بار اغلب بدون هیچ گونه آزمایش تشخیص داده می‌شوند. با این حال، آزمایش خون می‌تواند وجود آنتی بادی‌های مرتبط با ویروس را تشخیص دهد. یکی از این موارد به آزمایش مونو تست معروف است. البته نتایج آن همیشه دقیق نیستند. علاوه بر آزمایش مونو تست، آزمایش خون دیگری جهت شناسایی آنتی بادی‌های خاص‌تر برای این ویروس وجود دارد. از جمله:
- آنتی ژن کپسید ویروسی (VCA): آنتی بادی‌های VCA در اوایل عفونت ظاهر می‌شوند. یک نوع آن پس از چندین هفته ناپدید می‌شود، در حالی که نوع دیگر آن مادام العمر ادامه دارد.
- آنتی ژن اولیه (EA): آنتی بادی‌های EA در طی عفونت فعال ظاهر می‌شوند. به طور معمول بعد از چندین ماه غیرقابل شناسایی می‌شوند. البته ممکن است در بعضی از افراد مدت طولانی‌تری باقی بمانند.
- آنتی ژن هسته‌ای (EBNA): این آنتی‌بادی‌ها در ماه‌های پس از عفونت به آرامی ظاهر می‌شوند و می‌توانند در طول زندگی فرد شناسایی شوند.
این مطلب راهم مطالعه کنید: آزمایش پزشکی رایگان با بیمه تکمیلی
درمان ویروس اپشتین بار
هیچ درمان یا واکسن خاصی برای این ویروس وجود ندارد و از آن‌جا که علائم در اثر ویروس ایجاد می‌شوند، عفونت‌ها به آنتی بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند. بنابراین تنها کاری که باید بکنید، مدیریت علائم است. موارد زیر تا حد زیادی به بهبود شما کمک می‌کنند:
- استراحت کافی
- نوشیدن مایعات فراوان
- مصرف مسکن برای تسکین تب یا گلودرد
- اجتناب از ورزش‌های تماسی
عوارض ویروس اپشتین بار
این عفونت می‌تواند طیف مختلفی از بیماری‌های خفیف و جدی را به وجود بیاورد که عبارتند از:
خطرات ویروس اپشتین بار
-
اپشتین بار و سرطان
ویروس اپشتین بار می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌های نادر را افزایش دهد، زیرا جهش در سلول‌های آلوده به ویروس اپیشتن بار منجر به تغییرات سرطانی می‌شوند. برخی از انواع سرطان که با این ویروس مرتبط هستند، عبارتند از:
- سرطان‌های نازوفارنکس
- لنفوم بورکیت
- لنفوم هوچکین
- آدنوکارسینومای معده (سرطان معده)
این سرطان‌ها معمولا در آفریقا و برخی از مناطق جنوب شرقی آسیا رخ می‌دهند و در خارج از این مناطق اصولا غیرمعمول هستند. بیشتر افرادی که به عفونت اپشتین بار مبتلا شده‌اند، حتما به این سرطان‌ها متبلا نمی‌شوند و فقط در تعداد معدودی سرطان دیده می‌شود. متخصصان هنوز در تلاش‌اند تا این جهش‌های خاص را شناسایی کنند و متوجه شوند که چرا این ویروس، باعث سرطان شده است. به‌طور کلی، تخمین زده شده است که عفونت اپشتین بار تنها با 1.5 درصد از سرطان‌های ایجاد شده در جهان مرتبط است.
-
اختلالات خود ایمنی
مدت‌ها تصور می‌شد که ویروس اپشتین بار با اختلالات خود ایمنی در ارتباط است. کارشناسان معتقدند که این ویروس ممکن است تغییراتی در نحوه عملکرد برخی ژن‌ها ایجاد کند. این تغییر می‌تواند خطر ابتلا به اختلال خود ایمنی را افزایش دهد. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که یک ارتباط بالقوه بین ویروس اپشتین بار و افزایش خطر ابتلا به لوپوس، که یک بیماری خود ایمنی است، وجود دارد.
همچنین محققان معتقدند که مکانیسم مشابه اپشتین بار و لوپوس نیز ممکن است باعث شود تا مبتلایان به دیگر بیماری‌های خود ایمنی نیز دچار شوند، از جمله:
- اسکلروز چندگانه
- روماتیسم مفصلی
- بیماری سلیاک
- دیابت نوع 1
- بیماری التهابی روده
- آرتریت روماتویید
- بیماری‌های خود ایمنی تیروئید، مثل تیروئیدیت هاشیموتو
البته هنوز هم برای درک ارتباط بالقوه‌ی این ویروس و بیماری‌های خود ایمنی، تحقیقات بیشتری لازم است.
-
اپشتین بار مزمن
در موارد بسیار نادر، عفونت اپشتین بار می‌تواند منجر به یک بیماری مزمن شود که در انگلیسی به نام CAEBV شناخته می‌شود. این بیماری با علائم مداوم و شواهد آزمایش خون از عفونت فعال، مشخص می‌شود. این بیماری با یک عفونت معمولی اپشتین بار شروع می‌شود. با این حال، سیستم ایمنی بدن برخی از افراد قادر به کنترل عفونت نیست و به ویروس فعال اجازه می‌دهد به جای غیرفعال ماندن، ماندگار شود.
کارشناسان هنوز مطمئن نیستند که چرا در برخی از افراد این ویروس مزمن می‌شود، اما آن‌ها معتقدند عوامل ژنتیکی یا جهش در سلول‌های آلوده به ویروس اپشتین بار، ممکن است در این امر نقش داشته باشند. در حال حاضر، تنها درمان موثر برای CAEBV، پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز است. با گذشت زمان، CAEBV می‌تواند چندین عارضه ایجاد کند، از جمله:
- سیستم ایمنی ضعیف
- لنفوم
- سندرم هموفاگوسیتیک (یک اختلال ایمنی نادر)
- نارسایی ارگان‌ها
نتیجه‌گیری
همان‌طور که عنوان شد، ویروس اپشتین بار بسیار شایع است، در کودکان معمولا بدون علائم و در بزرگسالان با نشانه‌هایی مانند خستگی، تب و تورم غدد لنفاوی دیده می‌شود. در موارد بسیار نادر، این ویروس می‌تواند باعث عفونت مزمن شود که در صورت عدم درمان، کشنده است. بنابراین حتما باید قبل از تشدید آن به پزشک متخصص عفونی مراجعه کنید. شما می‌توانید جهت دریافت نوبت حضوری و آنلاین برای درمان اپشتین بار و بیماری‌های دیگر، با پزشکان درمانکده در ارتباط باشید. اگر سابقه ابتلا به این ویروس را در خود و یا اطرافیانتان دارید لطفا در کامنت‌ها از تجربه خود برایمان بنویسید.
[sibwp_form id=5]
