درمان سوختگی با آب جوش؛ [عوارض + درمان خانگی و دارویی]

احتمالا برایتان پیش آمده که هنگام نوشیدن چای، شستن ظروف یا حتی دوش گرفتن دچار سوختگی شوید. سوختگی با آب جوش یکی از شایع‌ترین انواع سوختگی است که معمولا خفیف بوده و با روش‌های خانگی درمان می‌شود. اما در موارد عمیق و گسترده بسیار خطرناک است و به مراقبت پزشکی نیاز دارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده، علائم و عوارض سوختگی و روش‌های پیشگیری از آن را بررسی کرده و چند راه‌کار عملی برای درمان سوختگی با آب جوش ارائه می‌دهیم.

دلایل سوختگی با آب جوش

حوادث ناشی از آب جوش بسیار رایج هستند و اغلب به دلایل زیر اتفاق می‌افتند:

• ریختن آب جوش روی پوست هنگام نوشیدن قهوه یا چای
• استفاده از کتری یا قابلمه‌ای که فراموش کرده‌اید حاوی آب جوش است
• واژگون شدن ظروف از روی اجاق
• دوش گرفتن یا شستن ظروف با آب بسیار داغ
• بازی کردن کودکان در نزدیکی اجاق‌ یا ظروف حاوی آب داغ

درجات سوختگی با آب جوش

شدت سوختگی تنها به دمای آب بستگی ندارد؛ عوامل دیگری نیز در این زمینه نقش دارند، از جمله:

• مدت زمانی که آب جوش با پوست تماس داشته است
• وسعت ناحیه‌ای که در معرض آب قرار گرفته است
• سرعت خنک کردن پوست پس از سوختگی

اگر می‌خواهید بدانید انواع سوختگی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد، با خواندن ادامه مطلب می‌توانید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید.

۱. سوختگی درجه یک

سوختگی درجه یک نسبتا خفیف است و فقط به بخشی از لایه اول پوست (اپیدرم) آسیب می‌زند. این نوع سوختگی زمانی رخ می‌دهد که آب جوش به ‌طور سطحی روی پوست پاشیده شود یا برای مدت زمان کوتاهی با آن تماس داشته باشد. علائم آن عبارت‌اند از:

• درد هنگام لمس ناحیه آسیب‌دیده
• احساس گرما در پوست
• پوسته‌پوسته شدن پوست هنگام بهبودی

خوشبختانه، سوختگی‌های خفیف معمولا ظرف یک هفته بدون باقی گذاشتن جای زخم یا اسکار بهبود می‌یابند.

۲. سوختگی درجه دو

سوختگی درجه ۲ به اپیدرم و بخش فوقانی لایه دوم پوست (درم) آسیب می‌زند. این نوع سوختگی‌ جدی‌تر است و معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که آب جوش برای مدت زمان طولانی‌تری با پوست تماس داشته باشد. اما علائم سوختگی درجه دو چیست؟ سوختگی درجه ۲ با علائم زیر مشخص می‌شود:

• درد شدید
• مرطوب به نظر رسیدن پوست
• تاول

این نوع سوختگی‌ اغلب جای زخمی به‌جا می‌گذارد که ممکن است طی چند سال به تدریج کمرنگ شود. با مشورت با دکتر پوست آنلاین می‌توانید بهترین روش را برای درمان آن انتخاب کرده و احتمال ایجاد اسکار را به حداقل برسانید.

۳. سوختگی درجه سه

سوختگی درجه سه که به دلیل تماس طولانی‌مدت با آب جوش رخ می‌دهد، بسیار جدی است و تمام لایه‌های پوست را درگیر می‌کند. علائم این نوع سوختگی عبارت‌اند از:

• عدم درد یا دردی که سریع از بین می‌رود
• آسیب شدید و عمیق پوست
• سفید یا قهوه‌ای شدن رنگ پوست

در این شرایط درمان سوختگی با آب جوش مستلزم بستری شدن در بیمارستان، پیوند پوست، جراحی، مصرف آنتی‌بیوتیک یا ترکیبی از این روش‎‌ها است. روند بهبودی سوختگی درجه سه معمولا طولانی است و چند ماه یا حتی چند سال طول می‌کشد.

These burns can cause serious infections and may even be fatal if a person does not receive treatment.

این نوع سوختگی‌ها می‌توانند باعث عفونت‌های شدید شوند و در صورت درمان نشدن، حتی کشنده باشند.

medicalnewstoday

۴. سوختگی درجه چهار

سوختگی‌های درجه چهار که چندان رایج نیستند، علاوه بر پوست بر عضلات، تاندون‌ها و حتی استخوان‌ها تاثیر می‌گذارند. در این حالت، ناحیه سوخته ممکن است سیاه و شبیه زغال به نظر برسد. این نوع سوختگی‌ها تهدیدکننده حیات هستند و به درمان اورژانسی نیاز دارند.

علائم سوختگی با آب جوش

از شایع‌ترین علائم این اتفاق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. درد

در بسیاری از افراد درد ناگهانی و شدید اولین علامت سوختگی است. با این حال، شدت درد همیشه با شدت سوختگی هم‌خوانی ندارد. سوختگی‌های شدید به اعصاب زیر پوست آسیب می‌زنند و به همین دلیل ممکن است هیچ دردی ایجاد نکنند.

۲. قرمزی

قرمزی پوست نیز معمولا از اولین نشانه‌های سوختگی با آب جوش است. محل سوختگی در افراد با پوست روشن ممکن است صورتی یا قرمز به نظر برسد، اما در افراد با پوست تیره‌تر، قهوه‌ای مایل به قرمز یا بنفش خواهد بود.

۳. التهاب

هنگامی که دچار سوختگی می‌شوید، ناحیه آسیب‌دیده به دلیل فعال شدن سیستم ایمنی ملتهب و تورم می‌شود.

۴. تاول

تاول کیسه‌ پر از مایعی است که اغلب در اثر سوختگی‌های درجه ۲ ایجاد می‌شود. تاول‌ها اندازه‌های مختلفی دارند و ممکن است دردناک باشند.

۵. سوزش

احساس سوزش و گرما در ناحیه آسیب‌دیده از سایر علائم شایع سوختگی با آب جوش است. شدت این علامت می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

۶. چرمی شدن پوست

در سوختگی درجه سه که به تمام لایه‌های پوست آسیب می‌زند، ممکن است بافت پوست از حالت صاف به چرمی یا مومی تغییر کند.

۷. پوست زغالی

در سوختگی‌ها بسیار شدید عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌ها آسیب می‌بینند و رنگ پوست شبیه زغال می‌شود.

عوارض سوختگی با آب جوش

عوارض احتمالی شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد اسکار
• شکل‌گیری کلوئید
• آسیب سلول‌های پوستی که ملانین تولید می‌کنند (ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شود)
• از دست رفتن مایعات که می‎تواند کشنده باشد (زمانی رخ می‌دهد که بخش بزرگی از بدن با آب جوش بسوزد)
• عفونت‌ که ممکن است به جریان خون برسد و زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد

کمک‌های اولیه برای درمان سوختگی با آب جوش

سوختگی با آب جوش می‌تواند در مکان‌های مختلف مانند آشپزخانه، حمام یا محل کار رخ دهد. در چنین شرایطی آشنایی با اصول کمک‌های اولیه نقش مهمی در کاهش عوارض جدی دارد. اقدامات ضروری هنگام سوختن پوست با آب جوش عبارت‌اند از:

۱. جدا کردن لباس‌ها و اکسسوری‌ها از بدن

ابتدا به سرعت منبع آب جوش را خاموش کرده و در صورت امکان، فرد را از آن دور کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.

در صورتی که آب روی لباس ریخته یا فرد در ناحیه سوختگی اکسسوری دارد، آن‌ها را بردارید تا دمای پوست کاهش یابد و فضا برای تورم فراهم شود. این حال، اگر لباس یا اکسسوری به پوست چسبیده‌ است یا برداشتن‌ آن باعث درد شدید می‌شود، از انجام این کار بپرهیزید.

۲. خنک کردن محل سوختگی با آب

پوست را به مدت ۲۰ دقیقه زیر آب خنک بگیرید تا دمای بدن کاهش یابد و از نفوذ سوختگی به لایه‌های عمیق‌تر جلوگیری شود. از یخ یا آب یخ برای این کار استفاده نکنید. چون دمای بسیار پایین باعث تشدید آسیب‌دیدگی می‌شود.

۳. پوشاندن محل سوختگی با گاز استریل

محل سوختگی را با یک پارچه تمیز یا گاز استریل به آرامی خشک کنید. برای جلوگیری از تحریک یا تخریب پوست، از مالش دادن آن بپرهیزید.

سپس محل سوختگی را با بانداژ یا پارچه تمیز بپوشانید. استفاده از پدهای مخصوص سوختگی نیز می‌تواند به محافظت از پوست کمک کند. از قرار دادن چسب زخم روی سوختگی خودداری کنید. چون برداشتن آن به پوست آسیب می‌زند.

درمان خانگی سوختگی با آب جوش

اگر دچار سوختگی خفیف شده‌اید، استفاده از روش‌ها خانگی برای کاهش درد و تسریع روند بهبودی کافی است. در ادامه به تعدادی از رایج‌ترین راه‌کارهای خانگی اشاره می‌کنیم.

۱. پماد‌ سوختگی

برای درمان سوختگی پمادهای زیادی به بازار عرضه شده است که در جدول زیر می‌توانید با تعدادی از آن‌ها آشنا شوید:

نام پماد	مزایا
پماد آلفا	تمیزکننده زخم، ترمیم‌کننده زخم و سوختگی و تسکین‌دهنده درد و التهاب
پماد ریکاو	تسکین‌ درد و سوزش ناشی از سوختگی، جلوگیری از ایجاد تاول‌های جدید و کاهش تورم
پماد کالاندولا	کاهش التهاب، درد و تورم
پماد ادیب درم	کاهش التهاب، تسریع روند بازسازی پوست و کنترل عفونت
پماد ایران ناژو	تسکین سوختگی‌های خفیف و زخم‌های سطحی

نمی‌دونی کدوم پماد برای درمان سوختگی با آب جوش مناسبه؟

همین حالا از پزشک وقت بگیر و باهاش مشورت کن

پروفسور متخصص پوست و مو ویزیت آنلاین متخصص پوست

۲. ژل آلوئه‌ورا

ژل آلوئه‌ورا به دلیل خواص ضد التهابی خود می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند. اما از آنجایی که شواهد علمی در مورد آن ضدونقیض است، نمی‌تواند جایگزین کمک‌های اولیه استاندارد شود.

۳. درمان سوختگی با آب جوش با عسل

از آنجایی که عسل خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی دارد، قرن‌هاست که مردم از آن برای درمان سوختگی استفاده می‌کنند. بعضی از تحقیقات هم نشان داده‌اند که استفاده از این ماده روی پوست سوخته می‌تواند به بهبود زخم، کاهش التهاب و پیشگیری از عفونت کمک کند.

با این حال، هر عسلی مناسب درمان سوختگی نیست. عسل مورد استفاده پزشکان استریل شده است تا برای زخم بی‌خطر باشد. این نوع عسل برای سوختگی‌های سطحی یا خفیف مفید است، اما افرادی که به گرده گیاهان آلرژی دارند باید با احتیاط از آن استفاده کنند. امروزه پانسمان‌ عسل نیز تولید می‌شود که می‌توانید آن‌ را از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین تهیه کنید.

۴. پوست خیار

قرار دادن پوست خیار روی پوست می‌تواند به کاهش درد، تورم و آسیب ناشی از ‌سوختگی کمک کند. این روش فقط برای سوختگی‌های جزئی توصیه می‌شود و برای سوختگی شدید مناسب نیست.

راه‌کارهایی که باید از آن‌ها دوری کنید

اگرچه استفاده از مواد زیر برای درمان سوختگی از سوی بعضی از مردم پیشنهاد می‌شود، اما متخصصان آن‌ها را توصیه نمی‌کنند:

۱. روغن زیتون

متخصصان توصیه می‌کنند از قرار دادن کره یا روغن روی پوست سوخته خودداری کنید. چون این مواد حرارت را در زخم به دام می‌اندازند و روند بهبودی را کند می‌کنند. علاوه بر این، ممکن است میکروب‌ها را به زخم منتقل کنند و باعث عفونت شوند.

۲. خمیردندان

استفاده از خمیردندان نیز برای درمان سوختگی توصیه نمی‌شود. چون درد و سوزش ناشی از سوختگی را تشدید می‌کند و احتمال بروز عفونت و اسکار را افزایش می‌دهد.

۳. درمان سوختگی با آب جوش با آرد

استفاده از آرد برای کاهش دمای پوست و درمان سوختگی بین مردم متداول است. اما شواهد علمی کافی برای تایید اثربخشی و ایمنی آن وجود ندارد. بسیاری از متخصصان معتقدند که قرار دادن آرد روی پوست تشخیص وسعت و عمق سوختگی را دشوار می‌کند و احتمال بروز عفونت را افزایش می‌دهد.

نحوه کنترل علائم و عوارض سوختگی با آب جوش

سوختگی با آب جوش ممکن است باعث درد و التهاب شود یا خطر بروز عوارضی مانند عفونت را افزایش دهد. با اقدامات زیر می‌توانید از مشکلات احتمالی پیشگیری کنید:

۱. مصرف مسکن برای کاهش درد و التهاب

اگر درد دارید، از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید. همچنین در صورت امکان، محل سوختگی را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا جریان خون بهبود یابد و تورم کاهش پیدا کند.

۲. رعایت بهداشت برای پیشگیری از عفونت

پوست آسیب‌دیده بیشتر از سایر نواحی بدن در معرض باکتری‌ها و آلاینده‌ها قرار دارد. تمیز نگه داشتن ناحیه سوخته به کاهش خطر عفونت کمک می‌کند. محل سوختگی را با یک باند استریل بپوشانید و آن را روزی یک بار یا هر زمان که خیس یا کثیف شد، عوض کنید.

۳. عدم خاراندن محل سوختگی

از خاراندن یا دستکاری پوست آسیب‌دیده خودداری کنید. چون این کار ممکن است آسیب بیشتری به پوست وارد کند و باعث عفونت شود.

۴. عدم ترکاندن تاول‌ها

اگر سوختگی باعث ایجاد تاول شده است، هرگز آن را دستکاری نکنید. چون تاول نقش محافظتی در برابر عفونت دارد. در صورتی که تاول خودبه‌خود پاره شود، باید آن را با سرم شست‌وشو تمیز کرده و با گاز استریل بپوشانید.

۵. دوری از نور مستقیم خورشید

پوست سوخته بسیار حساس است و به راحتی توسط نور آفتاب آسیب می‌بیند. اشعه ماوراء بنفش خورشید روی پوست لکه‌های تیره ایجاد می‌کند و سرعت بهبودی را کاهش می‌دهد. در صورت بیرون رفتن از منزل، محل سوختگی را با لباس بپوشانید یا از کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۳۰ استفاده کنید.

۶. نوشیدن مایعات فراوان

نوشیدن مایعات به بدن در جبران آب ازدست‌رفته کمک می‌کند و سرعت بهبودی پوست را افزایش می‌دهد. همچنین از بروز کم‌آبی و مشکلات ناشی از آن جلوگیری می‌کند.

درمان سوختگی با آب جوش در کودکان

درمان سوختگی در کودکان مشابه بزرگسالان است. در صورت وقوع چنین حادثه‌ای بلافاصله لباس‌های کودک را درآورده و محل سوختگی را زیر آب خنک بگیرید. سپس ناحیه آسیب‌دیده را با بانداژ تمیز و خشک بپوشانید.

اگر کودک کمتر از ۱۰ سال سن دارد، آب جوش روی دست‌ها، پاها، صورت یا اندام تناسلی او ریخته یا سوختگی شدید است، فورا به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

سوختگی‌های خفیف معمولا با روش‌های خانگی بهبود می‌یابند. اما سوختگی‌های شدیدتر باید توسط دکتر پوست درمان شوند. در ادامه به سوختگی‌هایی که به مراقبت پزشکی نیاز دارند اشاره می‌کنیم.

۱. سوختگی‌ گسترده

اگر سوختگی بیش از ۱۰ درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد، باید فورا برای درمان آن اقدام کنید. چرا که ممکن است باعث کم‌آبی بدن شود و عوارض جدی ایجاد کند.

۲. سوختگی عمیق

سوختگی‌های درجه ۲، سه و چهار به لایه‌های عمیق‌ پوست نفوذ می‌کنند و باعث تاول و گاهی‌اوقات آسیب دائمی بافت می‌شوند. در صورت مواجهه با آن‌ها فورا به بیمارستان بروید یا با اورژانس (تلفن ۱۱۵) تماس بگیرید.

نگران جای زخم سوختگی هستی؟

بدون نیاز به مراجعه حضوری، با متخصص مشورت کن

بهترین فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی جراحی پلاستیک و زیبایی آنلاین

۳. سوختگی در افراد آسیب‌پذیر

افراد با ویژگی‌های زیر باید برای درمان سوختگی با آب جوش حتما به پزشک مراجعه کنند:

• سن کمتر از ۱۰ سال
• ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
• ضعیف بودن سیستم ایمنی

۴. سوختگی همراه با علائم هشداردهنده

اگر علائم شوک (تعریق، تنفس سریع و کم‌عمق و سرگیجه) یا علائم عفونت (تب، تورم شدید و خروج چرک از محل زخم) را تجربه کردید، فورا نزد پزشک بروید. پزشک وضعیت شما را بررسی کرده و درمان مناسب را شروع می‌کند.

۵. سوختگی در نواحی حساس بدن

در صورت بروز سوختگی در صورت، دست‌، پا، کشاله ران یا اندام‌ تناسلی حتما باید به پزشک مراجعه کنید کنید. این نواحی برای عملکرد روزمره بدن اهمیت حیاتی دارند و برای جلوگیری از آسیب طولانی‌مدت باید هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار بگیرند.

پیشگیری از سوختگی با آب جوش

برای کاهش خطر سوختگی، رعایت نکات زیر ضروری است:

• ظروف حاوی آب و سایر مایعات را در پشت اجاق گاز قرار دهید تا احتمال واژگون شدن آن‌ها کمتر باشد.
• همیشه درب ظروف حاوی آب جوش را ببندید.
• دسته‌های قابلمه را طوری قرار دهید که از لبه پیشخوان بیرون نزنند.
• حتی اگر اجاق خاموش است، فرض کنید قابلمه‌ها، کتری‌ها و سایر وسایل روی آن داغ هستند.
• از کتری‌هایی استفاده کنید که دارای نشانگر دما هستند.
• مایعات داغ را با احتیاط روی سطوح صاف بریزید.
• دمای آبگرمکن‌ را پایین بیاورید تا خطر سوختگی هنگام دوش گرفتن کاهش یابد.
• قبل از قرار دادن کودک در وان حمام، دمای آب را با دست یا آرنج خود چک کنید.
• کودکان خردسال را در نزدیکی سینک و شیرهای آب که به راحتی باز می‌شوند، تحت نظر داشته باشید.
• مایعات داغ را دور از دسترس کودکان قرار دهید.

کلام پایانی

سوختگی با آب جوش یک حادثه شایع است که می‌تواند برای هر شخصی رخ دهد. در صورتی که با چنین مشکلی مواجه شدید، فورا ناحیه آسیب‌دیده را به مدت ۲۰ دقیقه زیر آب خنک قرار دهید. درمان سریع، خطر عوارض جدی را کاهش می‌دهد و در سوختگی‌های شدید حتی می‌تواند جان شما را نجات دهد.

اگر سوختگی بخش‌های وسیعی از بدن را درگیر کرده یا عمیق است، فورا به دنبال کمک اورژانسی باشید. در مورد سوختگی‌های خفیف نیز می‌توانید از پزشکان درمانکده وقت بگیرید و با آن‌ها به صورت حضوری یا آنلاین مشورت کنید.

سوالات متداول

منابع: medicalnewstoday | mycprcertificationonline | cprcare | cpraedcourse