درمان سریع زخم دهان؛ [۵ درمان خانگی + بهترین داروها]

زخم دهان یکی از مشکلاتی است که حداقل یک بار در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوید. این زخم‌ ممکن است کوچک و موقتی باشد، اما درد و ناراحتی ناشی از آن می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، صحبت کردن، مسواک زدن و حتی خوابیدن را دشوار کند.

عوامل مختلفی باعث بروز زخم‌های دهانی می‌شوند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کمبود مواد مغذی، عفونت‌ها، فشارهای روانی و آسیب‌های فیزیکی اشاره کرد. شناخت علائم و دلایل بروز این مشکل و راه‌های درمان آن، نقش مهمی در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی دارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده نکات ساده و در عین حال مفیدی ارائه شده که به شما در مراقبت از دهان و بهبود سریع زخم‌ها کمک می‌کند.

انواع زخم دهان

آفت شایع‌ترین زخم دهانی است. این نوع زخم که اغلب بدون علت مشخصی رخ می‌دهد، به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

نوع زخم	ویژگی‌ها
زخم‌های مینور	کوچک هستند (کمتر از پنج میلی‌متر) و معمولا ظرف یک تا ۲ هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابند. شایع‌ترین نوع زخم دهان محسوب می‌شوند.
زخم‌های ماژور	بزرگ و عمیق‌ هستند (حداقل ۱۰ میلی‌متر) و طی پنج تا ۱۰ هفته بهبود می‌یابند. اغلب جای زخم به‌جا می‌گذارند، اما نسبت به زخم‌های مینور شیوع کمتری دارند.
زخم‌های هرپتی‌فرم	به صورت خوشه‌ای از زخم‌های کوچک ظاهر می‌شوند که گاهی‌اوقات به هم می‌پیوندند و ضایعات بزرگتری را تشکیل می‌دهند.‌ نام آن‌ها به دلیل شباهت‌‌شان به زخم‌های تبخال انتخاب شده است. اما هیچ ارتباطی با ویروس تبخال ندارند و مسری نیستند. نادرترین نوع زخم دهان هستند و معمولا در عرض یک تا ۲ هفته بهبود می‌یابند.

علاوه بر آفت، زخم‌های دهانی انواع دیگری هم دارند که اغلب در اثر آسیب‌دیدگی، عفونت یا بیماری‌ سیستمیک ایجاد می‌شوند:

• لیکن پلان دهانی: یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی است که باعث ایجاد بثورات خارش‌دار و زخم‌های سفید در داخل دهان می‌شود.
• لوکوپلاکیا: لکه‌های سفید یا خاکستری رنگی هستند که به دلیل رشد بیش‌ازحد سلول‌ها ایجاد می‌شوند.
• اریتروپلاکیا: لکه‌های قرمزی هستند که به دلیل سیگار کشیدن در زیر زبان یا پشت دندان‌های جلویی پایین ظاهر می‌شوند.
• برفک دهان: یک عفونت قارچی است که به دلیل رشد‌ بیش‌از‌حد مخمر کاندیدا آلبیکنس رخ می‌دهد. ضعف سیستم ایمنی، دیابت و مصرف بعضی داروها مثل آنتی‌بیوتیک در بروز آن نقش دارد.
• تبخال: یک عفونت شایع است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع-۱ (HSV-1) ایجاد می‌شود. 
• زبان جغرافیایی: یک بیماری التهابی  است که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و صاف روی زبان می‌شود. این لکه‌ها به دلیل از بین رفتن پاپیلاها (برآمدگی‌های ریز و مو مانند روی زبان) به وجود می‌آیند.
• کیلیت زاویه‌ای: یک بیماری شایع پوستی است که باعث ایجاد زخم در گوشه‌های دهان می‌شود.
• دهان خندقی: یک نوع ژنژیویت (التهاب لثه) پیشرفته است که به خونریزی، درد و تورم منجر می‌شود.
• سرطان دهان: این بیماری باعث ایجاد ضایعات قرمز یا سفید رنگی می‌شود که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابند.

۱. تفاوت زخم دهان با تبخال

زخم‌ها اغلب داخل دهان ظاهر می‌شوند، اما تبخال‌ها معمولا بالای لب یا زیر آن به وجود می‌آیند و حتی ممکن است به بینی یا چانه گسترش یابند. آن‌ها پر از مایع هستند و به همین دلیل نوعی تاول محسوب می‌شوند.

بیشتر زخم‌های دهانی مسری نیستند. اما تبخال دهانی توسط ویروس هرپس ایجاد می‌شود و همیشه مسری است. این بیماری ممکن است علاوه بر مشکلات پوستی با علائم دیگری مثل تب، خستگی و تورم غدد لنفاوی همراه باشد.

زخم و تبخال هر ۲ به سوزش یا سوزن‌سوزن شدن پوست منجر می‌شوند که ممکن است چند روز قبل از ظاهر شدن ضایعات آغاز شود. با این حال، این حس بیشتر با تبخال‌ مرتبط است.

۲. تفاوت زخم دهان با زگیل دهانی

زخم دهان یک ضایعه گرد یا بیضی شکل با حاشیه قرمز است؛ در حالی که زگیل دهانی رنگ صورتی مایل به سفید دارد و ممکن است هنگام لمس مایع ترشح کند. اگر زگیل را با زخم اشتباه بگیرید و از داروهای مخصوص زخم برای درمان آن استفاده کنید، بهبودی حاصل نخواهد شد.

یه ضایعه غیر عادی داخل دهنت داری؟

بدون نیاز به مراجعه حضوری، همین حالا با پزشک مشورت کن

بهترین دکتر فوق تخصص دندانپزشک مشاوره دندانپزشکی

علائم زخم دهان

زخم دهان یک ضایعه کوچک و دردناک با مرکز سفید، زرد یا خاکستری و حاشیه قرمز است. درد ناشی از زخم ممکن است هنگام مصرف غذا و مایعات یا صحبت کردن بدتر شود.

علائم دیگری که ممکن است همراه با زخم تجربه کنید عبارت‌اند از:

• ورم یا قرمزی خفیف در اطراف ناحیه آسیب‌دیده
• احساس سوزش یا سوزن‌سوزن شدن دهان قبل از ظاهر شدن زخم
• درد یا ناراحتی هنگام مصرف بعضی غذاها به‌ویژه غذاهای تند یا اسیدی
• خونریزی در صورت تحریک شدن زخم

Common locations for mouth ulcers include the insides of the cheeks, lips, tongue, gums, or the roof of the mouth.

محل‌های شایع برای زخم‌های دهانی شامل داخل گونه‌ها، لب‌ها، زبان، لثه‌ها یا سقف دهان است.

medicalnewstoday

آیا زخم‌ دهان بدخیم و سرطانی است؟

خوشبختانه، زخم‌های دهانی به‌خودی‌خود سرطانی نیستند و ضایعات خوش‌خیمی محسوب می‌شوند که با سرطان تفاوت‌های مشخصی دارند:

• زخم‌های دهانی اغلب دردناک هستند؛ در حالی که سرطان دهان معمولا هیچ دردی ایجاد نمی‌کند.
• زخم‌های دهانی طی یک تا ۲ هفته برطرف می‌شوند. اما سرطان دهان بهبود نمی‌یابد و حتی به سایر نواحی بدن گسترش پیدا می‌کند.
• توده‌های سرطانی از ترکیب رنگ قرمز و سفید تشکیل شده‌اند یا به شکل ضایعات بزرگ سفید رنگ روی زبان، لثه‌ها و گونه‌ها دیده می‌شوند.
• سرطان دهان معمولا به دلیل استفاده از سیگار یا مصرف الکل رخ می‌دهد.

چه موقع برای درمان زخم دهان و زبان به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر با زخمی مواجه شدید که یکی از ویژگی‌های زیر را دارد، بهتر است برای بررسی و درمان به دندانپزشک مراجعه کنید:

• مرتب عود می‌کند.
• بعد از سه هفته بهبود پیدا نکرده است.
• با زخم‌های قبلی متفاوت است. برای مثال، اندازه بزرگتری دارد.
• خونریزی می‌کند یا بسیار دردناک و قرمز است (این علائم ممکن است نشانه عفونت باشند).
• در خوردن غذا یا نوشیدن مایعات اختلال ایجاد کرده است.
• بسیار بزرگ و غیر عادی به نظر می‌رسد.
• بدون درد است.
• تا لب‌ها‌ گسترش یافته است.
• با درمان‌های خانگی و محصولات بدون نسخه قابل کنترل نیست.
• با تب بالا یا اسهال همراه است.

علت زخم دهان

کارشناسان هنوز به طور دقیق علت زخم‌ سقف دهان و زبان را کشف نکرده‌اند. با این حال، معتقدند که عوامل زیر می‌توانند در ایجاد آن‌ها نقش داشته باشند:

• آسیب‌ فیزیکی در اثر گاز گرفتن گونه، استفاده از بریس‌های ارتودنسی یا دندان‌های مصنوعی و مسواک زدن شدید
• استفاده از خمیردندان یا دهانشویه‌ حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS)
• حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی (مانند توت‌فرنگی، مرکبات، آناناس، شکلات و قهوه)
• استرس
• کمبود خواب
• سیگار کشیدن
• کمبود مواد مغذی از جمله فولات (ویتامین 9)، ویتامین B12، آهن و روی
• تغییرات هورمونی (برای مثال، به دلیل قاعدگی یا بارداری)
• ضعف سیستم ایمنی
• شیمی‌درمانی
• بروز عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی در دهان

علاوه بر این، زخم‌های دهانی ممکن است نشانه ابتلا به یکی از بیماری‌های سیستمیک زیر باشند:

• بیماری سلیاک
• بیماری کرون
• ایدز
• دیابت
• بیماری بهجت
• لوپوس
• لیکن پلان دهانی

زنان، کودکان، نوجوانان و کسانی که سابقه خانوادگی زخم دهان را دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند.

خشکی بیش‌ازحد دهان هم ممکن است باعث بدتر شدن زخم شود. در مورد علت خشکی دهان و اینکه چه چیزی بزاق دهان را زیاد می‌کند، می توانید با دندانپزشک آنلاین صحبت کنید.

پزشک چگونه زخم دهان و علت آن را تشخیص می‌دهد؟

پزشک معمولا زخم دهان را با معاینه بصری تشخیص می‌دهد. او ممکن است در مورد علائم، رژیم غذایی، سابقه پزشکی و داروهایی که به طور مرتب مصرف می‌کنید، از شما سوال بپرسد.

اگر پزشک به عفونی شدن زخم مشکوک شود، احتمالا از آن نمونه‌برداری می‌کند تا علت عفونت را پیدا کرده و نحوه درمان آن را تعیین کند. گاهی‌اوقات ممکن است علاوه بر نمونه‌برداری به تست‌های تشخیصی دیگری مثل آزمایش خون نیز نیاز باشد.

درمان خانگی زخم سقف دهان

برای تسکین درد و تسریع روند بهبودی، درمان‌های خانگی زیر را امتحان کنید:

• استفاده از دهانشویه‌: دهانشویه‌های ضد عفونی‌کننده یا ضد التهاب از عفونت جلوگیری کرده و به بهبود زخم کمک می‌کنند. از بهترین گزینه‌ها می‌توان به دهانشویه‌های حاوی کلرهگزیدین یا پراکسید هیدروژن اشاره کرد.
• شست‌وشوی دهان با آب ‌نمک: آب ‌نمک خاصیت ضد باکتریایی دارد و به کاهش تورم و تمیز نگه داشتن ناحیه دهان کمک می‌کند. یک قاشق چای‌خوری نمک را در آب گرم حل کرده و دهان را به مدت ۳۰ ثانیه با آن شست‌وشو دهید.
• روغن نارگیل: روغن نارگیل خواص ضد میکروبی دارد و می‌تواند از بروز عفونت در دهان جلوگیری کند. یک قاشق از روغن را در دهان قرار دهید و چند دقیقه آن را بچرخانید. هرگز روغن را قورت ندهید و پس از پایان کار، دهان خود را با آب بشویید.
• مصرف مکمل‌: اگر به کمبود مواد مغذی ضروری مانند فولات، ویتامین B12، روی یا آهن مبتلا هستید، مصرف مکمل به درمان زخم دهان کمک می‌کند.

برای زخم دهان چی بخوریم؟

برای تسکین درد توصیه می‌شود:

• غذاهای نرم بخورید.
• آب خنک بنوشید. اگر این کار با درد شدید همراه است، از نی استفاده کنید.
• از خوردن غذاهای سفت، تند، شور یا اسیدی بپرهیزید.
• از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ خودداری کنید.

پماد برای زخم دهان

شما می‌توانید با استفاده از ژل‌ها یا پمادهایی که روی ناحیه مورد نظر مالیده می‌شوند، درد و ناراحتی ناشی از زخم را تسکین دهید. این محصولات که معمولا حاوی بنزوکائین، لیدوکائین یا هیدروکورتیزون هستند، بدون نیاز به نسخه پزشک در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند.

برای درمان آفت دهان که یکی از شایع‌ترین انواع زخم‌های دهانی است، گزینه‌های گیاهی مثل آفتین ژل، قطره میرتکس و قطره یا ژل ایرالوکس نیز در دسترس است. این محصولات خواص ضد التهابی و ضد میکروبی دارند و روند بهبودی را تسریع می‌کنند.

بهترین دارو برای زخم دهان

در موارد شدید که راه‌کارهای خانگی و محصولات بدون نسخه موثر نیستند، پزشک ممکن است از دارو برای تسکین درد یا درمان علت زمینه‌ای زخم استفاده کند. داروهای کورتیکواستروئیدی مانند تریامسینولون برای کاهش التهاب شدید مناسب‌اند. اما در موارد نادر، پزشک داروهای دیگری مانند کلشی‌سین یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی را تجویز می‌کند.

درمان زخم دهان با لیزر

بعضی از زخم‌های دهانی از جمله تبخال و آفت‌ را می‌توان با استفاده از لیزر درمان کرد. لیزر التهاب و درد ناشی از زخم را کاهش می‌دهد و با تحریک سنتز کلاژن باعث تسریع روند بهبودی می‌شود.

درمان سریع زخم دهان

زخم‌های دهانی معمولا جدی نیستند و اغلب خودبه‌خود طی یک تا ۲ هفته بهبود می‌یابند. با این حال، زخم‌هایی که ناشی از آفت یا عفونت هرپس سیمپلکس هستند ممکن است به مراقبت بیشتری نیاز داشته باشند.

اگر زخم‌ دردناک است، می‌توانید از محصولات موضعی برای کاهش درد استفاده کنید. در داروخانه‌ها ژل‌ها و پمادهای بدون نسخه‌ای وجود دارد که درد و التهاب را به کمک ترکیباتی مثل بنزوکائین، لیدوکائین یا هیدروکورتیزون کاهش می‌دهند. همچنین مسکن‌های خوراکی مثل استامینوفن یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن هم می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.

زخم دهان در کودکان

کودکان معمولا به دلایل زیر دچار زخم‌های دهانی می‌شوند:

• آسیب‌های فیزیکی به دلیل گاز گرفتن گونه یا ساییدگی ناشی از بریس ارتودنسی
• کمبود ویتامین
• برفک دهان
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده

زخم‌های دهانی به‌خصوص زمانی که کودک غذای شور، ترش یا تند می‌خورد باعث درد شدید می‌شوند. حتی گاهی‌اوقات ممکن است کودک تا زمانی که زخم‌ها شروع به بهبود کنند، از خوردن غذا امتناع کند.

اگر عفونت باعث ایجاد زخم‌ شده باشد، احتمال بروز تب وجود دارد. در صورتی که فکر می‌کنید زخم فرزندتان به عفونت دهان مربوط می‌شود، حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر زخم ظرف ۲ هفته بهبود پیدا نکرد یا بعد از مدت زمان کوتاهی دوباره عود کرد، با پزشک تماس بگیرید.

علائم هشداردهنده زیر را نیز نادیده نگیرید و در صورت مشاهده آن‌ها فورا به دنبال درمان بروید:

• کاهش وزن ناخواسته
• معده‌درد
• وجود خون یا مخاط در مدفوع
• خستگی و سفتی گردن
• ایجاد زخم‌ اطراف مقعد

در ادامه می‌توانید عکس زخم زبان را که در دهان یک کودک به وجود آمده است، مشاهده کنید:

چگونه از زخم دهان پیشگیری کنیم؟

همیشه امکان پیشگیری از زخم‌های دهانی وجود ندارد، اما با اقدامات زیر می‌توان شدت یا دفعات بروز آن‌ها را به حداقل رساند:

• رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید و از مصرف غذاهایی که در بروز زخم یا بدتر شدن آن نقش دارند، بپرهیزید.
• برای جلوگیری از گاز گرفتن تصادفی زبان یا گونه، هنگام جویدن غذا صحبت نکنید.
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کرده و به طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده کنید.
• از مسواک‌ زبر و دهانشویه‌ حاوی سدیم لوریل سولفات یا الکل استفاده نکنید.
• استرس خود را کاهش دهید.
• به اندازه کافی بخوابید و استراحت کنید. این کار نه تنها از زخم‌های دهانی، بلکه از سایر بیماری‌ها نیز پیشگیری می‌کند.
• با پزشک در مورد تغییر داروهایی که باعث ایجاد زخم می‌شوند، مشورت کنید.
• از دندانپزشک خود بخواهید برای پوشاندن لبه‌های تیز دستگاه‌های دندانپزشکی یا ارتودنسی، به شما موم مخصوص بدهد.

کلام پایانی

در حال حاضر علت زخم دهان به طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل مختلفی مانند استرس، آسیب‌های جزئی، کمبودهای تغذیه‌ای، تغییرات هورمونی یا بعضی بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

بیشتر زخم‌های دهانی بی‌خطر هستند و خودبه‌خود بهبود می‌یابند، اما زخم‌های بزرگ یا عودکننده ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشند. درمان‌ شامل استفاده از ژل‌ها و پمادهای بدون نسخه، دهانشویه‌های ضد عفونی‌کننده و راه‌کارهای خانگی مانند شست‌و شو با آب نمک است.

اگر این روش‌ها موثر نبودند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. زخم‌هایی که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابند، ممکن است نشانه مشکلات جدی باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مشکلات دهان و دندان و راه‌های درمان آن‌ها می‌توانید با پزشکان درمانکده در ارتباط باشید.

سوالات متداول

منابع: medicalnewstoday | healthline | raisingchildren