بیماری زونا (Shingles) یک عفونت ناشی از ویروس واریسلا-زوستر، همان ویروس عامل ابتلا به آبله مرغان است. این ویروس می‌تواند پس از پایان عفونت آبله مرغان سال‌ها در سیستم عصبی شما زنده بماند و دوباره به صورت مریضی زونا فعال شود.
بیماری پوستی زونا که از آن به‌عنوان هرپس زوستر هم یاد می‌شود، اغلب در افراد بالای ۵۰ سال بروز پیدا می‌کند. این بیماری در کودکان بسیار نادر است اما در صورت بروز می‌تواند زخم‌های عمیق و دردناکی ایجاد کند. در اکثر موارد زونا طی ۲ تا ۳ هفته برطرف خواهد شد. بیماری زونا به ندرت بیش از یک‌بار در یک فرد رخ می‌دهد، اما طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، در ایالات متحده تقریبا از هر سه نفر، یک نفر در زندگی خود به این عارضه مبتلا می‌شوند.
اگر شما هم کنجکاو شده‌اید بیشتر در مورد مریضی زونا بدانید ،در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم بیماری زونا چیست ایا واگیر دارد یا خیر؟
فهرست محتوا:
- بیماری زونا چیست؟
- زونا کدام قسمت بدن را درگیر می‌کند؟
- علائم زونا را بشناسید!
- چه چیزی باعث بیماری زونا می‌شود؟
- عوارض هرپس زوستر (زونا)
- آیا زونا خطرناک است؟
- بیماری زونا تا چه مدت واگیردار است؟
- درمان بیماری زونا
- برای درمان زونا چه بخوریم؟
- آیا زونا دردناک است؟
- تشخیص هرپس زوستر
- مقایسه زونا و کهیر
- پیشگیری از بیماری زونا
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
بیماری زونا چیست؟
مریضی زونا یک عفونت ویروسی است که عصب و پوست اطراف آن را به شکل راش‌های دردناک تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster) همان ویروس خاموش شده آبله مرغان ایجاد می‌شود.
برای اولین‌بار این ویروس به شکل بیماری آبله مرغان بروز می‌کند و پس از بهبودی کامل در سلول‌های عصبی برای سال‌های زیادی خاموش باقی می‌ماند و دوباره به شکل زونا فعال می‌شود. شروع راش زونا به صورت دسته‌ای از برجستگی‌های کوچک است که با پوست اطراف متفاوت خواهد بود. این دانه‌های تاول‌دار در پوست‌های تیره به رنگ صورتی، خاکستری، بنفش یا قهوه‌ای دیده می‌شود اما در پوست‌های روشن‌تر به صورت برجستگی قرمز به‌نظر می‌رسد.
در ادامه می‌توانید عکس بیماری زونا در بزرگسالان را مشاهده کنید:
زونا کدام قسمت بدن را درگیر می‌کند؟
برجستگی‌های این بیماری پس از چند روز به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند. معمولا با گذشت ۷ تا ۱۰ روز این تاول‌ها خشک شده و به حالت پوسته پوسته در می‌آیند. به‌طور کلی بیماری زونا برعکس آبله مرغان که در تمامی نواحی بدن پخش می‌شود، بیشتر نیم تنه بالایی بدن را درگیر خواهد کرد. تاول و زخم‌های زونا می‌توانند در بخش‌هایی که دارای رشته عصبی هستند مانند شکم، گردن، سینه و پشت بروز پیدا کنند.
علائم زونا را بشناسید!
علائم ابتدایی بیماری پوستی زونا عبارت‌اند از:
- دانه‌های قرمز دسته‌ای
- احساس درد مبهم و آزاردهنده در ناحیه درگیر زونا
- ایجاد تاول‌های خوشه‌ای که خودبه‌خود باز می‌شوند
- احساس سوزن سوزن شدن زیر پوست نواحی درگیر
بیشتر بدانید: بیماری زونا در کودکان چیست؟
برخی از افراد مبتلا به هرپس زوستر نشانه‌هایی فراتر از درد و ضایعات پوستی تجربه می‌کنند. از جمله:
- تب
- لرز
- سردرد
- احساس خستگی
- ضعف عضلانی
برای دریافت راهنمایی و مشاوره آنلاین با متخصص عفونی درمانکده در ارتباط باشید.
چه چیزی باعث بیماری زونا می‌شود؟
عامل ایجاد زونا ویروس عفونی واریسلا زوستر است. این ویروس ابتدا در بدن شما به شکل آبله مرغان بروز پیدا می‌کند. احتمالا آن را در کودکی تجربه می‌کنید اما امکان ابتلای بزرگسالان و زنان باردار به آبله مرغان در صورت عدم واکسینه‌شدن وجود دارد. پس از بهبودی کامل بیماری آبله مرغان، ویروس واریسلا زوستر در بافت‌های عصبی نزدیک به نخاع به صورت خاموش باقی می‌ماند.
هنوز به‌طور دقیق علت فعال شدن مجدد این ویروس در سال‌های بعد به شکل مریضی زونا مشخص نیست. دانشمندان حدس می‌زنند سیستم ایمنی ضعیف دلیل بازگشت این ویروس از رشته‌های عصبی به سطح پوست شما خواهد شد.
عوامل خطر برای مریضی زونا کدامند؟
- سن بیشتر از ۵۰ سال
- استرس و اضطراب شدید
- کاهش قدرت دفاعی بدن با ابتلا به بیماری سرطان یا HIV
- استفاده طولانی مدت برخی داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند استروئیدها
- عدم واکسینه شدن در کودکی یا بزرگسالی برای آبله مرغان
- تضعیف سیستم ایمنی بدن به‌دلیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی
بیشتر بدانید: بیماری جذام چیست؟
عوارض هرپس زوستر (زونا)
عوارض نادر و جدی زونا عبارت‌اند از:
- پنومونی
- التهاب مغز یا فلج صورت به‌دلیل اثرگذاری بیماری بر اعصاب خاص (سندروم رامسی هانت)
- مشکلات چشمی و از دست دادن بینایی
- احساس درد (به‌دلیل درگیر شدن اعصاب بدن تا مدت‌ها پس از بهبودی کامل احساس درد می‌کنید.)
- عفونت‌های باکتریایی همراه با قرمزی، تورم و احساس داغی پوست
- از دست دادن شنوایی یا احساس درد شدید در یک گوش
- سرگیجه یا از بین رفتن حس چشایی
آیا زونا خطرناک است؟
بیماری زونا در اغلب موارد خطرناک نیست و باعث آسیب جدی نمی‌شود. مگر در مواقعی که راش‌های تاول‌دار در نواحی حساس صورت بروز پیدا کنند. انواع خطرناک زونا شامل موارد زیر هستند:
زونای صورت
در برخی مواقع بثورات پوستی در یک طرف صورت ظاهر می‌شوند. اگر محل ایجاد آن‌ها نزدیک به گوش باشد، می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود. مهمترین عوارض این نوع زونا از دست دادن شنوایی، اختلال در تعادل، و ضعف در عضلات صورت است.
از طرفی زونای داخل دهان می‌تواند بسیار دردناک باشد. ممکن است خوردن را دشوار نموده و حس چشایی را تحت تاثیر قرار دهد. بثورات پوستی زونا بر روی پوست سر می‌تواند در هنگام شانه زدن ایجاد حساسیت کند و در صورت عدم درمان منجر به لکه‌های طاسی دائمی شود.
زونای چشمی
در این نوع از بیماری بثورات تاول‌دار معمولا در اطراف پلک‌ها، پیشانی و گاهی در نوک یا کنار بینی ظاهر می‌شوند. نشانه‌هایی مانند احساس سوزن یا ضربان در چشم قرمزی، پارگی، تورم و تاری دید از عوارض مریضی زونای چشمی هستند.
پس از برطرف شدن بثورات ممکن است به‌دلیل آسیب عصبی هنوز هم در چشم خود احساس درد کنید. در اکثر افراد، این درد نهایتا بهتر می‌شود. زونای چشمی در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی در بلندمدت و زخم‌های دائمی ناشی از تورم قرنیه منجر شود.
بیشتر بدانید: بیماری زونا در زنان چه علائمی دارد؟
زونای کمر و باسن
امکان بروز زونا در ناحیه کمر و باسن هم وجود دارد. در این صورت علائم رایج بیماری در یک طرف نواحی مذکور ظاهر خواهد شد.
بیماری زونا تا چه مدت واگیردار است؟
مریضی زونا مسری نیست ولی ویروس واریسلا-زوستر که باعث ایجاد این بیماری می‌شود می‌تواند به فرد دیگری که به آبله مرغان مبتلا نشده، سرایت کند. درواقع باید بگوییم بیماری زونا از فرد مبتلا به شما سرایت نمی‌کند ولی ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوید.
ویروس واریسلا-زوستر در صورت تماس با ترشحات تاول آلوده منتشر می‌شود. این ویروس تا زمانی که تاول‌ها سرباز نکرده و خشک نشده‌اند، واگیردار است.
راه‌های انتقال زونا چیست؟
ویروس واریسلا-زوستر که عامل بیماری زونا است از طریق هوا منتقل نمی‌شود. تنها راه انتقال این ویروس تماس مستقیم با ترشحات خروجی از تاول‌های فرد مبتلا به زونا خواهد بود. در این صورت شما زونا نخواهید گرفت بلکه ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوید. بنابراین نگران عطسه یا سرفه فرد بیمار در نزدیکی خود یا استفاده او از ظرف غذا و لیوان آب‌تان نباشید.
درمان بیماری زونا
روش‌های درمان سریع زونا شامل موارد زیر است:
داروها
جدول زیر نشان دهنده داروهای تجویزی زیر نظر پزشک متخصص عفونی برای تسکین علائم زونا است:
|
نوع |
هدف |
دفعات مصرف |
نحوه مصرف |
| ضد ویروس‌ها مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر، و فامسیکلوویر |
کاهش درد و تسریع بهبودی | طبق دستور پزشک |
خوراکی |
| ضد التهاب‌ها مانند ایبوپروفن |
کاهش درد و تورم |
هر 6 تا 8 ساعت |
خوراکی |
| ضدتشنج‌ها یا داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای |
درمان درد طولانی‌مدت |
یک یا دوبار در روز |
خوراکی |
|
آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین (بنادریل) |
درمان خارش |
هر 8 ساعت |
خوراکی |
| کر‌م‌ها، ژل‌ها یا چسب‌های بی‌حس‌کننده مانند لیدوکائین |
کاهش درد |
استفاده در صورت نیاز |
موضعی |
درمان خانگی زونا
این روش درمان زونا شامل موارد زیر می‌شود:
- حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین پوست
- استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات پوستی جهت کاهش درد و خارش
- استفاده از لوسیون کالامین یا تهیه خمیری از جوش شیرین، نشاسته ذرت و آب جهت کاهش خارش
- قرار گرفتن در وان حمام و افزودن داروی جو دوسر کلوئیدی به آب
- مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن
در صورت لزوم می توانید با دکتر عفونی آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص عفونی مراجعه کنید.
برای درمان زونا چه بخوریم؟
مواد غذایی مفید عبارت‌اند از:
- مغزیجات
- گوشت کم‌چرب
- غلات کامل
- روغن زیتون و آووکادو
- غذاهای دریایی حاوی اسید چرب مفید مانند ماهی سالمون
- میوه‌های قرمز مثل هندوانه، آلبالو و گریپ‌فروت
- سبزیجات سبز مثل اسفناج، بروکلی، کلم بروکسل و…
- مواد غذایی نارنجی مثل کدو، سیب‌زمینی شیرین، هویج، زردآلو
- غذاهای حاوی ویتامین B مثل تخم‌مرغ، جو، جگر، دانه‌ها
آیا زونا دردناک است؟
حال که متوجه شدید زونا چیست حتما برایتان سوال پیش آمده این بیماری دردناک است یا خیر؟ در جواب باید بگوییم برخی از افراد مبتلا به زونا تنها نشانه‌های خفیفی مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می‌کنند. ولی در موارد دیگر ممکن است این مریضی بسیار دردناک باشد. حتی یک نسیم ملایم می‌تواند باعث ایجاد درد شود. برخی از افراد بدون این‌که بثورات پوستی در آن‌ها ایجاد شود، درد شدیدی را در اعصاب قفسه سینه، گردن، صورت، یا قسمت پایین کمر تجربه خواهند کرد.
تشخیص هرپس زوستر
اکثر موارد زونا را می‌توان با معاینه بدنی بثورات پوستی و تاول‌ها تشخیص داد. همچنین پزشک در مورد سابقه پزشکی شما سوال خواهد کرد. در موارد نادر، ممکن است لازم باشد نمونه‌ای از پوست یا ترشحات تاول‌های شما مورد آزمایش قرار گیرد.
مقایسه زونا و کهیر
معمولا بثورات پوستی زونا شامل راش قرمز خارش‌دار یا دردناک همراه با تاول‌های پر از مایع در یک طرف بدن است. این بیماری تنها زمانی رخ می‌دهد که قبلا به آبله‌مرغان مبتلا شده باشید.
بیماری زونا با کهیرهای برجسته و خارش‌دار بر روی پوست تفاوت دارد. کهیر معمولا در اثر یک واکنش آلرژیک به دارو، غذا، یا چیزی در محیط شما رخ می‌دهد.
بیشتر بدانید: بیماری زونا در مردان چیست؟
پیشگیری از بیماری زونا
بهترین راه پیشگیری، واکسینه شدن در برابر ویروس واریسلا زوستر است. همه کودکان باید دو دوز واکسن آبله‌مرغان دریافت کنند که به آن ایمن‌سازی در برابر واریسلا گفته می‌شود. بزرگسالانی که هرگز به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند هم باید این واکسن را مخصوصا بعد از ۵۰ سالگی بزنند. از طرفی واکسن آبله مرغان قبل از بارداری برای حفاظت از مادر و جنین بسیار مهم است.
دو واکسن برای ویروس واریسلا زوستر وجود دارد:
- زوستاواکس (واکسن زوستر زنده)
- شینگریکس (واکسن زوستر نوترکیب)
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) استفاده از واکسن شینگریکس در اولویت قرار دارد. همچنین به گفته این مرکز حتی اگر قبلا واکسن زوستاواکس زده‌اید، باید واکسن شینگریکس را دریافت کنید.
راهنمای مراجعه به پزشک
در گذشته عدم ابتلا به آبله مرغان را از فواید بیماری زونا می‌دانستند. اما زونا زمانی بروز پیدا می‌کند که شما قبلا به آبله مرغان مبتلا شده باشید. در این صورت ویروس واریسلا زوستر در رشته‌های عصبی بدن باقی می‌ماند و سال‌ها بعد به صورت مریضی زونا فعال خواهد شد.
اگر به تازگی برجستگی‌های قرمز غیر معمول روی پوست خود مشاهده کرده‌اید یا قصد بارداری دارید و واکسن آبله مرغان نزده‌اید، از طریق سیستم نوبت‌دهی آنلاین درمانکده می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص عفونی این مجموعه در ارتباط باشید.
سوالات متداول
در صورت پوشیده بودن تاول‌ها یا ایجاد پوسته بر روی آن‌ها، این ویروس منتقل نخواهد شد.
در حالت ایده‌آل، شما باید طی ۷۲ ساعت پس از بروز نشانه‌ها تحت درمان قرار بگیرید.
افراد بالای ۶۰ سال به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی بیشتر در معرض خطر ابتلا به زونا قرار دارند.
منبع: Healthline | webmd | cdc
