کلیه‌ها خون را تصفیه و آب اضافی و مواد زائد را از بدن خارج می‌کنند. هنگامی که عملکرد کلیه کاهش پیدا می‌کند، به نارسایی کلیه مبتلا می‌شوید که اگر درمان نشود می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده با ما همراه باشید تا درباره این بیماری و انواع آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
فهرست محتوا
انواع نارسایی کلیه
به انواع بیماری نارسایی کلیه در جدول زیر اشاره شده است:
| حاد | به طور ناگهانی و معمولا در عرض چند ساعت یا چند روز ظاهر می شود.در بیشتر موارد، عملکرد کلیه با درمان به حالت طبیعی برمی‌گردد. |
| مزمن | در یک دوره زمانی طولانی ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، آسیب‌دیدگی کلیه‌ها به تدریج رخ می‌دهد. |
علائم نارسایی کلیه
بسته به اینکه به نارسایی حاد کلیه مبتلا باشید یا نارسایی مزمن و میزان پیشرفت بیماری، ممکن است علائم بسیار متفاوتی را تجربه کنید. اگرچه علائم می‌توانند در هر مرحله از بیماری رخ دهند، اما معمولا در مراحل پایانی ظاهر می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از:
- تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی و ضعف
- مشکلات خواب
- تغییر حجم ادرار
- گرفتگی عضلات
- تورم پاها
- خارش دائمی
- درد قفسه سینه (اگر مایعات اطراف قلب تجمع پیدا کنند)
- تنگی نفس (اگر مایعات اطراف ریه‌ها جمع شوند)
- بالا بودن فشار خون که کنترل آن دشوار است
- احساس طعم فلز در دهان
- سرگیجه
- تغییر رنگ پوست
علائم بیماری کلیوی اغلب غیر اختصاصی هستند، به این معنی که می‌توانند در اثر بیماری‌های دیگر هم ایجاد شوند.
بیشتر بخوانیم: عفونت کلیه در زنان چگونه است؟ + بهترین روش‌های درمان
عوارض نارسایی کلیه
مشکلات کلیوی می‌توانند تقریبا تمام نواحی بدن را تحت تاثیر قرار دهند. عوارض بالقوه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احتباس مایعات که به تورم دست‌ها و پاها، فشار خون بالا یا تجمع مایعات در ریه‌ها منجر می‌شود
- افزایش ناگهانی سطح پتاسیم در خون (هیپرکالمی) که می‌تواند عملکرد قلب را مختل کند و ممکن است تهدیدکننده حیات باشد
- بیماری قلبی-عروقی
- ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی آن‌ها
- کم‌خونی
- کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ یا کاهش قدرت باروری
- آسیب به سیستم عصبی مرکزی که می‌تواند باعث مشکل در تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود
- کاهش پاسخ ایمنی که شما را در مقابل عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند
- پریکاردیت (التهاب غشاء کیسه مانندی که سطح قلب را می‌پوشاند)
- عوارض مرتبط با بارداری که خطراتی را برای مادر و جنین در حال رشد ایجاد می‌کند
- آسیب‌دیدگی جبران‌ناپذیر کلیه‌ها که در نهایت باعث می‌شود برای بقا به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید
بیشتر بخوانیم: سنگ کلیه و علائم آن در مردان و زنان؛ درمان سریع سنگ کلیه
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده علائم بیماری کلیوی، بهتر است در اسرع وقت با متخصص کلیه و مجاری ادرار مشورت کنید. اگر به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشید که احتمال بروز مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد، پزشک در هر بار ویزیت فشار خون و عملکرد کلیه شما را با آزمایش ادرار و آزمایش خون کنترل خواهد کرد.
علت نارسایی کلیه چیست؟
بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌ها می‌توانند روی عملکرد کلیه‌ها تاثیر بگذارند. از علل شایع نارسایی حاد کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش جریان خون کلیه‌ها
- التهاب
- افزایش ناگهانی فشار خون
- انسداد که گاهی‌اوقات به دلیل سنگ کلیه رخ می‌دهد
دلایل ابتلا به بیماری مزمن کلیه شامل موارد زیر است:
- دیابت نوع 1 یا نوع 2
- فشار خون بالا
- گلومرولونفریت (التهاب گلومرول‌ها)
- نفریت بینابینی (التهاب توبول‌های کلیه و ساختارهای اطراف آن)
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- انسداد طولانی‌مدت دستگاه ادراری (به دلیل بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و بعضی از سرطان‌ها)
- رفلاکس (شرایطی که باعث برگشت ادرار به سمت کلیه‌ها می‌شود)
- عفونت کلیه که به آن پیلونفریت می‌گویند
عواملی که خطر ابتلا به نارسایی کلیه را افزایش می‌دهند
هر شخصی ممکن است به مشکلات کلیوی مبتلا شود، اما بعضی عوامل احتمال بروز آن‌ها را افزایش می‌دهند، از جمله:
- دیابت
- افزایش فشار خون
- بیماری قلبی-عروقی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی
- ساختار غیر طبیعی کلیه
- بالا رفتن سن
بیشتر بخوانیم: علائم عفونت کلیه در مردان چگونه است؟
راه‌های تشخیص نارسایی کلیه
پزشک به عنوان اولین قدم برای تشخیص بیماری، درباره تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی، داروهایی که مصرف می‌کنید و علائمی که دارید با شما صحبت می‌کند. در مرحله بعد، معاینه بدنی انجام می‌دهد و احتمالا یک یا چند مورد از تست‌های زیر را توصیه می‌کند:
- آزمایش خون (بررسی سطح مواد زائد مانند کراتینین و اوره در خون)
- آزمایش ادرار
- تست‌های تصویربرداری (مانند سونوگرافی برای ارزیابی ساختار و اندازه کلیه‌ها)
- نمونه‌برداری از بافت کلیه (این تست که اغلب با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود به تعیین علت مشکلات کلیوی کمک می‌کند)
درمان نارسایی کلیه
درمان مشکلات کلیوی اغلب شامل اقداماتی است که برای كنترل علائم و نشانه‌ها، پیشگیری از عوارض و کاهش سرعت پیشرفت بیماری انجام می‌شوند.
۱. درمان علت بیماری
پزشک برای کند کردن یا کنترل علت بیماری کلیه تلاش خواهد کرد. بسته به علت، گزینه‌های درمانی متفاوت خواهند بود. ذکر این نکته ضروری است که آسیب کلیه می‌تواند همچنان بدتر شود، حتی اگر علت زمینه‌ای آن (مثل فشار خون بالا) کنترل شود.
۲. درمان عوارض بیماری
برای درمان عوارض معمولا از داروهای زیر استفاده می‌شود:
داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
در افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است فشار خون بالاتر برود. پزشک با تجویز دارو می‌تواند به کنترل فشار خون و حفظ عملکرد کلیه کمک کند. داروهای پرفشاری خون در ابتدا می‌توانند عملکرد کلیه را کاهش و سطح الکترولیت‌ها را تغییر دهند. بنابراین شما به آزمایش خون منظم برای نظارت بر وضعیت خود نیاز دارید. علاوه بر دارو، احتمالا پزشک مصرف دیورتیک و پیروی از رژیم غذایی کم‌نمک را هم به شما توصیه می‌کند.
داروهای کاهش‌دهنده کلسترول خون
پزشک ممکن است مصرف داروهای استاتین را برای کاهش کلسترول خون توصیه کند. سطح کلسترول خون در بیشتر افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه بالا می‌رود که این می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
بیشتر بخوانیم: تاثیر سنگ کلیه بر چاقی؛ برای پیشگیری از آن حتما بخوانید!
داروهایی که کم‌خونی را درمان می‌کنند
از سایر داروهای تجویزشده برای بیماران کلیوی می‌توان به مکمل‌های هورمون اریتروپویتین و آهن اشاره کرد. این مکمل‌ها به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند و خستگی و ضعف مرتبط با کم‌خونی را تسکین می‌دهند.
داروهایی که باعث کاهش تورم می‌شوند
بدن افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ممکن است مایعات را نگه دارد و آن‌ها را دفع نکند که این به پرفشاری خون و تورم اندام‌ها منجر می‌شود. داروهایی به نام دیورتیک می‌توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کنند.
داروهایی که از سلامت استخوان‌ها محافظت می‌کنند
مکمل‌های کلسیم و ویتامین D به جلوگیری از ضعیف شدن استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی کمک می‌کنند. همچنین ممکن است برای کاهش میزان فسفات خون و محافظت از عروق خونی در برابر رسوبات کلسیم (کلسیفیکاسیون) از داروهایی به نام باندشونده به فسفات استفاده کنید.
پیروی از رژیم کم‌پروتئین
در هنگام هضم پروتئین موجود در مواد غذایی، محصولاتی در بدن ایجاد می‌شود که کلیه‌ها باید آن‌ها را از خون خارج کنند. در صورت ابتلا به نارسایی کلیه، پزشک به شما توصیه می‌کند که پروتئین کمتری مصرف کنید تا مقدار مواد زائد در خون به حداقل برسد و فشار واردشده روی کلیه‌ها کاهش یابد. برای دریافت یک رژیم غذایی مناسب می‌توانید از متخصص تغذیه کمک بگیرید.
۳. درمان نارسایی کلیه در مراحل پایانی
اگر کلیه‌ها نتوانند به تنهایی از پس دفع مواد زائد و مایعات اضافی برآیند و دچار نارسایی کامل یا تقریبا کامل شوند، به مرحله پایانی نارسایی کلیه (ESRD) مبتلا می‌شوید. در این مرحله، به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز دارید.
دیالیز
هنگامی که کلیه‌ها نمی‌توانند مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن دفع کنند، دیالیز به طور مصنوعی این کار را انجام می‌دهد. در همودیالیز، یک دستگاه مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می‌کند. در دیالیز صفاقی، یک لوله نازک که داخل شکم قرار می‌گیرد، حفره شکمی شما را با محلول دیالیز پر می‌کند تا مواد زائد و مایعات اضافی را جذب کند. پس از مدتی، محلول دیالیز از بدن تخلیه می‌شود و مواد زائد را با خود به خارج از بدن حمل می‌کند.
پیوند کلیه
پیوند کلیه یک نوع جراحی است که طی آن یک کلیه سالم از یک اهداکننده در بدن شما قرار می‌گیرد. کلیه پیوندی می‌تواند از اهداکننده متوفی یا زنده گرفته شود. از پیوند کلیه می‌توان به عنوان درمان قطعی نارسایی کلیه نام برد، اما شما باید تا پایان عمر از دارو استفاده کنید تا از پس زدن عضو جدید توسط بدن جلوگیری شود.
پیشگیری از نارسایی کلیه
برای کاهش خطر ابتلا به مشکلات کلیوی باید:
- در هنگام مصرف داروهای بدون نسخه به دقت دستورالعمل شرکت سازنده را بخوانید. این موضوع به خصوص در مورد داروهای ضد درد مثل آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن اهمیت زیادی دارد، چون زیاده‌روی در مصرف آن‌ها می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند.
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید. اگر وزن مناسبی دارید، با پیروی از رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به حفظ آن کمک کنید. چنانچه نیاز به کاهش وزن دارید، در مورد بهترین راه‌کارهای لاغری با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید. اغلب برای کاهش وزن توصیه می‌شود کالری دریافتی خود را کاهش و میزان فعالیت بدنی‌تان را افزایش دهید.
- سیگار نکشید و الکل ننوشید. استعمال سیگار و نوشیدن الکل می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند و آسیب کلیه موجود را بدتر کند. اگر سیگاری هستید یا از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید، در مورد روش‌های ترک آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
- با کمک پزشک، بیماری‌های خود را مدیریت کنید. اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید که احتمال بروز مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد، با پزشک برای کنترل آن همکاری کنید.
بیشتر بخوانیم: آیا رژیم غذایی سنگ کلیه به بهبود بیمار کمک می‌کند؟
کلام پایانی
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی خون را تصفیه و مواد زائد را از بدن خارج کنند. این بیماری می‌تواند به طور ناگهانی رخ دهد یا در طول زمان به آرامی ایجاد شود.
شما برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مشکلات کلیوی باید به بهترین متخصص اورولوژی مراجعه کنید. خوشبختانه، امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکان‌پذیر است. دسترسی از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص کلیه و مجاری ادرار از طریق درمانکده فراهم شده است.
سوالات متداول
نارسایی کلیه به این معنی است که یک یا هر ۲ کلیه شما نمی‌توانند به خوبی به وظایف خود عمل کنند. گاهی‌اوقات این بیماری حاد و موقتی است، اما در بعضی موارد مزمن است و به مرور بدتر می‌شود.
درمان این بیماری به نوع و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. از گزینه‌های درمانی می‌توان به مصرف بعضی از داروها، دیالیز، پیوند کلیه و پیروی از رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌پروتئین اشاره کرد.
رژیم غذایی این بیماران به عملکرد کلیه‌ها و وضعیت سلامتی آن‌ها بستگی دارد. با این حال، اغلب توصیه می‌شود از مصرف غذاهای شور (مثل غذاهای کنسروی و فست فود) بپرهیزند و میزان دریافت پتاسیم و پروتئین را کاهش دهند. پتاسیم در موز، پرتقال، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و اسفناج و پروتئین در گوشت، تخم‌مرغ، محصولات لبنی و حبوبات به وفور یافت می‌شود.
منابع: medicalnewstoday, mayoclinic
