اکثر مردم می‌دانند که اصلی‌ترین عملکرد کلیه حذف مواد زاید و مایعات اضافی از بدن است. این مواد زاید و مایعات اضافی از طریق ادرار از بین می‌روند. تولید ادرار شامل مراحل بسیار پیچیده ای از دفع و بازجذب است. این فرایند برای حفظ تعادل پایدار مواد شیمیایی بدن ضروری است. اگر شما هم قصد آشنایی با عملکرد کلیه را دارید، در این مطلب با ما همراه باشید.
تنظیم موادی چون نمک، پتاسیم و اسید بدن که امری بسیار ضروری است توسط کلیه ها انجام می شود. عملکرد کلیه همچنین منجر به تولید هورمون‌هایی می‌شود که بر کارکرد سایر اعضای بدن تأثیر می گذارد.
به عنوان مثال هورمونی که توسط کلیه‌ها تولید می شود، تولید گلبول‌های قرمز را تحریک می کند. سایر هورمون های تولید شده توسط کلیه ها نیز به تنظیم فشار خون و کنترل متابولیسم کلسیم کمک می کنند.
عملکرد کلیه به چه شکلی است؟
کلیه ها کارخانه های شیمیایی قدرتمندی هستند که اعمال زیر را انجام می دهند:
- مواد زائد را از بدن جدا می کنند.
- داروها را از بدن خارج می کنند.
- مایعات بدن را متعادل می کنند.
- هورمون هایی را آزاد می کنند که فشار خون را کنترل می کند.
- یک ویتامین D فعال ایجاد می کند که باعث تقویت استخوان های سالم و محکم می شود.
- تولید گلبول های قرمز را کنترل می کنند.
کلیه ها در کدام قسمت بدن قرار دارند و چگونه کار می کنند؟
در بدن هر فرد دو کلیه وجود دارد. هر کدام تقریباً به اندازه یک مشت هستند و در دو طرف ستون فقرات در پایین ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. هر کلیه نیز تا یک میلیون واحد عملکردی به نام نفرون دارد. یک نفرون از یک واحد فیلتر رگ‌های خونی ریز به نام گلومرول که به یک توبول (لوله) وصل شده، تشکیل شده است.
هنگامی که خون وارد گلومرول شود، فیلتر شده و مایع باقیمانده در امتداد توبول قرار می گیرد. در توبول نیز مواد شیمیایی و آب با توجه به نیاز بدن از این مایع فیلتر شده به آن اضافه می‌شوند یا از آن خارج خواهند شد که محصول نهایی همان ادراری است که دفع می کنیم.
کلیه ها وظیفه خود در زمینه فیلتر کردن و بازگشت به جریان خون را حدود 200 کوارتز مایع در هر 24 ساعت انجام می دهند که برای حیات ما ضرروی است. حدود دو کوارتز به صورت ادرار از بدن خارج می شوند و حدود 198 کوارتز بازمی گرد. بنابراین ادراری را که دفع می کنیم از 1 تا 8 ساعت در مثانه ذخیره می شود.
دلایل بیماری مزمن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه به عنوان داشتن برخی از انواع ناهنجاری کلیه یا مشخصه هایی مانند وجود پروتئین در ادرار و کاهش عملکرد کلیه به مدت سه ماه یا بیشتر تعریف می شود.
علل بسیاری برای بیماری های مزمن کلیه وجود دارد. کلیه ها ممکن است تحت تأثیر بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون بالا قرار بگیرند. برخی از بیماری های کلیوی نیز ارثی هستند و در اعضا خانواده وجود دارند.
برخی دیگر از بیماریهای عملکرد کلیه مادرزادی هستند. یعنی ممکن است افراد با یک ناهنجاری متولد شوند که می تواند بر کلیه های آنها تأثیر بگذارد. در زیر برخی از متداول ترین انواع و دلایل آسیب کلیه وجود دارد. اما برای اطمینان بیشتر شاید بهتر باشد که با یک متخصص اورولوژی و متخصص نفرولوژی در این زمینه مشورت کنید.
۱) دیابت
دیابت نوعی بیماری است که در آن بدن شما به اندازه کافی انسولین نمی کند. بنابراین نمی تواند از مقادیر طبیعی انسولین به درستی استفاده کند. این عارضه منجر به قند خون بالا می شود که می تواند در بسیاری از قسمت های بدن شما مشکل ایجاد کند. دیابت عامل اصلی بیماریهای کلیوی است.
۲) فشار خون بالا
این بیماری همچنین به عنوان هایپرتنشن شناخته می شود. که یکی دیگر از دلایل عمده بیماری کلیوی و مشکلات دیگری مانند حمله قلبی و سکته مغزی است.
فشار خون بالا هنگامی رخ می دهد که نیروی جریان خون در دیواره شریان شما افزایش یابد. هنگامی که فشار خون بالا کنترل می شود، خطر عوارضی مانند بیماری مزمن کلیه نیز کاهش می یابد.
۳) گلومرولونفریت
گلومرولونفریت نوعی بیماری است که باعث التهاب واحدهای کوچک تصفیه کلیه به نام گلومرول می شود. گلومرولونفریت ممکن است به طور ناگهانی اتفاق بیفتد.
به عنوان مثال بعد از عفونت گلو با باکتری استرپ فرد ممکن است خوب شود. با این وجود، این بیماری ممکن است به مدت چند سال به آرامی پیشرفت کرده و باعث از دست رفتن تدریجی عملکرد کلیه شود.
۴) بیماری کلیه پلی کیستیک
این بیماری شایعترین بیماری ارثی کلیه است. عوارض آن با تشکیل کیست کلیه مشخص می شود که به مرور زمان بزرگ می شوند و ممکن است باعث آسیب جدی کلیه و حتی نارسایی کلیه شوند.
سایر بیماریهای ارثی که بر کلیه ها تأثیر می گذارد شامل سندرم آلپورت، هیپراگزالوری اولیه و سیستئینوری است.
۵) سنگ کلیه
تاثیرگذاری سنگ کلیه بر عملکرد کلیه بسیار متداول است. این عارضه هنگام عبور سنگ آنها ممکن است باعث ایجاد درد شدید در قسمت پشت و پهلوی شما شود.
علل احتمالی وجود بسیاری از سنگهای کلیه که جزو بیماریهای اختلال ارثی است، جذب کلسیم زیاد از غذاها است که منجر به عفونت یا انسداد مجاری ادراری می شود.
بعضی اوقات داروها و رژیم های غذایی می توانند به جلوگیری از ایجاد مکرر سنگ کمک کنند. در مواردی که سنگها برای عبور از آن بسیار بزرگ هستند، روش‌هایی برای از بین بردن سنگها یا شکسته شدن آنها به قطعات کوچک که می توانند از بدن خارج شوند، به کار گرفته می شوند.
بیشتر بخوانید: سنگ کلیه چیست؟
۶) عفونت ادراری
این بیماری هنگام ورود میکروب ها به مجاری ادراری رخ می دهد و باعث ایجاد علائمی مانند درد و یا سوزش هنگام ادرار و نیاز مکرر به ادرار می‌شوند. این عفونت ها اغلب بر مثانه تأثیر می گذارند. اما بعضی اوقات به کلیه ها سرایت کرده و ممکن است باعث ایجاد تب و درد در کمر شما شوند.
۷) بیماریهای مادرزادی
بیماریهای مادرزادی نیز ممکن است بر کلیه ها تأثیر بگذارند. این موارد معمولاً هنگامی که نوزاد در حال رشد در رحم مادر است مشكلی را در دستگاه ادراری ایجاد می كنند.
یکی از رایج ترین موارد زمانی اتفاق می افتد که یک مکانیسم دریچه مانند بین مثانه و مجرای ادراری میزراه نتواند به درستی کار کند و منجر به بازگشت مجدد ادرار به سمت بالا و کلیه شده و باعث عفونت و آسیب احتمالی کلیه ها می شود.
۸) داروها و سموم
می توانند باعث بروز مشکلات کلیوی شوند. استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه برای مدت طولانی ممکن است برای کلیه مضر باشند. برخی از داروهای دیگر، سموم، مواد دفع آفات و موادی مانند هروئین و کراک نیز می توانند باعث آسیب کلیه شوند.
چگونه بیماری مزمن کلیه تشخیص داده می شود؟
تشخیص زودرس و درمان بیماری مزمن کلیه کلید اصلی جلوگیری از تبدیل بیماری کلیوی به نارسایی کلیه است. برخی از آزمایش‌های ساده می توانند برای تشخیص بیماری زودرس کلیه انجام شوند. که عبارتند از:
- آزمایش پروتئین در ادرار
نسبت آلبومین به کراتینین (ACR)، میزان آلبومین موجود در ادرار شما را تخمین می زند. مقدار اضافی پروتئین در ادرار ممکن است بدان معنی باشد که واحدهای فیلتر کلیوی شما به دلیل بیماری آسیب دیده است. حضور پروتئین در ادرار می تواند ناشی از تب یا ورزش سنگین باشد. بنابراین پزشک شما برای تایید نتیجه آزمایش را چند هفته بعد نیز تکرار می کند. - آزمایش برای کراتینین خون
پزشک شما باید از نتایج شما به همراه سن، نژاد، جنسیت و سایر عوامل برای محاسبه میزان فیلتراسیون گلومرولی شما (GFR) استفاده کند. GFR شما می گوید که عملکرد کلیوی شما چقدر است.
بسیار مهم است که افرادی که خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی را دارند، این آزمایش‌ها را انجام دهند. شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی هستید اگر :
- مسن هستید.
- مبتلا به دیابت هستید.
- فشار خون بالا دارید.
- عضوی از خانواده شما مبتلا به بیماری مزمن کلیه است.
اگر در یکی از این گروه ها قرار دارید یا فکر می کنید احتمال ابتلا به بیماری کلیوی بیشتر است، بنابراین بهتر است با یک پزشک متخصص اورولوژی مشورت کنید.
آیا بیماری کلیه با موفقیت قابل درمان است؟
بسیاری از بیماری های کلیوی با موفقیت قابل درمان هستند. کنترل دقیق بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون بالا می توانند به جلوگیری از بیماری کلیه کمک کنند یا از بدتر شدن آن جلوگیری کنند.
سنگ کلیه و عفونت ادراری معمولاً با موفقیت قابل درمان هستند. اما متأسفانه علل دقیق برخی از بیماریهای کلیوی هنوز ناشناخته است و هنوز درمان خاصی برای آنها در دسترس نیست.
گاهی اوقات بیماری مزمن کلیه ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود، که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد. درمان فشار خون بالا با داروهای خاص به نام مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) اغلب به کند شدن پیشرفت بیماری مزمن کلیه کمک می کند. تحقیقات زیادی برای یافتن درمان مؤثرتر برای همه شرایطی که می توانند باعث بیماری مزمن کلیه شوند، انجام می شود.
چگونه نارسایی کلیه درمان می شود؟
نارسایی کلیه ممکن است با همودیالیز، دیالیز صفاقی یا پیوند کلیه درمان شود. درمان با همودیالیز ممکن است در یک واحد دیالیز یا در خانه انجام شود. درمان های همودیالیز معمولاً سه بار در هفته انجام می شوند.
دیالیز صفاقی معمولاً روزانه در خانه انجام می شود. دیالیز صفاقی مداوم چرخشی نیاز به استفاده از دستگاه دارد در حالی که دیالیز صفاقی مداوم سیار اینگونه نیست. یک متخصص کلیه می تواند رویکردهای مختلف را توضیح دهد و به بیماران خاص کمک کند تا بهترین انتخاب درمانی را برای خود و خانواده خود داشته باشند. اما پیوند کلیه میزان موفقیت بالایی دارد.
علائم هشدار دهنده بیماری کلیوی چیست؟
بیماری کلیه معمولاً هر دو کلیه را درگیر می کند. اگر توانایی کلیه ها در تصفیه خون به طور جدی در اثر بیماری آسیب دیده باشد، ممکن است ضایعات و مایعات اضافی در بدن ایجاد شوند. اگرچه بسیاری از اشکال بیماری کلیوی تا اواخر دوره بیماری علائمی ایجاد نمی کند، اما شش علامت هشدار دهنده بیماری کلیوی وجود دارد:
- فشار خون بالا
- ادرار خونی یا پروتئین موجود در ادرار.
- آزمایش خون و کراتینین و نیتروژن خون اوره (BUN)، خارج از محدوده طبیعی. BUN و کراتینین ضایعاتی هستند که با کاهش عملکرد کلیه در خون شما ایجاد می شوند.
- میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) کمتر از 60. GFR اندازه گیری عملکرد کلیه است.
- تکرر ادرار، به خصوص در شب. ادرار دشوار یا دردناک.
- پف در اطراف چشم، تورم دست و پا.
شما عزیزان برای کسب اطلاعات در خصوص عملکرد کلیه بهتر است به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکانپذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است.
[sibwp_form id=5]
