تولید گاز در دستگاه گوارش یک اتفاق طبیعی است، اما گاز بیش از حد برای اغلب افراد به ویژه نوزادان آزاردهنده است و به درمان نیاز دارد. در این مقاله از مجله درمانکده درباره نفخ نوزادان صحبت می‌کنیم و به این سوال که چکار کنیم نفخ شکم نوزاد از بین برود یا چگونه باد شکم نوزاد را بگیریم، پاسخ می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
علت نفخ شکم نوزاد چیست؟
همه افراد از جمله نوزادان در دستگاه گوارش خود گاز تولید و دفع می‌کنند. در حین حرکت غذا در دستگاه گوارش، روده کوچک مواد مغذی قابل استفاده آن را جذب می‌کند. باکتری‌های روده بزرگ هم باقیمانده غذا را تجزیه می‌کنند که این کار به تولید هیدروژن و دی‌اکسید کربن و ایجاد حباب‌های گاز منجر میشود. آروغ زدن باعث میشود که مقداری گاز از معده خارج شود، اما مابقی گاز از روده بزرگ به رکتوم (راست روده) منتقل میشود تا از آنجا دفع شود.
بیشتر بدانید: کولیک نوزاد چیست و چه علائمی دارد؟
وقتی گاز به راحتی عبور نمی‌کند، در دستگاه گوارش جمع میشود و نفخ و ناراحتی ایجاد می‌کند. نوزادان بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این مشکل هستند. چون سیستم گوارشی آن‌ها تکامل نیافته است و به همین دلیل گاز زیادی تولید می‌کند. به‌علاوه، هوای زیادی را هنگام تغذیه و گریه وارد بدن می‌کنند که به ایجاد گاز منجر میشود.
گاهی‌اوقات هم حساسیت به شیرخشک یا غذا می‌تواند در نفخ شکم نوزاد نقش داشته باشد. چون کودک ممکن است به غذاهایی که می‌خورد یا غذاهایی که توسط مادر مصرف می‌شوند، حساسیت زیادی داشته باشد.
علائم نفخ شکم نوزاد
قبل از اینکه بگوییم نفخ شکم نوزاد چگونه برطرف میشود، بهتر است به علائم این مشکل شایع بپردازیم. اگر کودک مدام می‌چرخد و پاهای خود را به سمت بالا می‌آورد، ممکن است در دفع گاز مشکل داشته باشد. بهترین راه برای تایید این موضوع این است که تکنیک‌های تخلیه گاز را امتحان کنید. به عنوان مثال، سعی کنید آروغ نوزاد را بگیرید یا بدن او را در پوزیشن‌های مختلف حرکت دهید. اگر کودک پس از انجام این کار احساس بهتری داشت، احتمالا افزایش گاز علت ناراحتی او بوده است.
از سایر علائم نفخ شکم نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کودک خوب غذا نمی‌خورد یا نمی‌خوابد. مشکلات مرتبط با تغذیه و خواب دلایل مختلفی دارند که نفخ یکی از آن‌ها است. برای تشخیص صحیح با متخصص اطفال صحبت کنید.
- کودک مدام گریه می‌کند و به نظر می‌رسد که درد دارد.
زمان مراجعه به پزشک
در موارد نادر، تولید گاز می‌تواند از علائم اولیه یک مشکل گوارشی جدی باشد. اگر با مشکلات زیر مواجه شدید، به متخصص اطفال مراجعه کنید:
- کودک اجابت مزاج ندارد، مدفوع او خونی است یا استفراغ می‌کند.
- کودک به شدت بی‌قرار است و نمی‌توانید او را آرام کنید.
- کودک تب دارد. اگر دمای مقعدی ۱۰۰/۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر است، دکتر کودکان باید کودک را از نظر ابتلا به عفونت بررسی کند.
بیشتر بدانید: عفونت ادراری در کودکان چه علائمی دارد؟
برای نفخ شکم نوزاد چه باید کرد؟
راه‌های مختلفی برای درمان نفخ نوزاد زیر یک ماه و سایر نوزادان وجود دارد. برای مثال، کودک را به پشت قرار دهید و پاها و باسن او را طوری حرکت دهید که انگار در حال دوچرخه‌سواری است. همچنین می‌توانید کودک را بخوابانید و شکم او را به آرامی ماساژ دهید. یک حمام آب گرم هم می‌تواند به خروج گاز از دستگاه گوارش کمک کند.
اگر این راه‌کارها موثر نبودند، در مورد بهترین قطره برای نفخ نوزاد با متخصص اطفال مشورت کنید. گفته میشود که بعضی از نوزادان به قطره‌های حاوی سایمتیکون واکنش خوبی نشان می‌دهند. محصولات حاوی پروبیوتیک هم می‌توانند مفید باشند. پروبیوتیک‌ها باکتری‌هایی هستند که از سلامت دستگاه گوارش حمایت می‌کنند. آن‌ها در غذاهای تخمیرشده مانند ماست، مکمل‌های غذایی و بعضی از انواع شیرخشک یافت می‌شوند. به طور کلی پروبیوتیک‌ها بی‌خطر تلقی می‌شوند، اما قبل از دادن آن‌ها به نوزادان باید با متخصص اطفال مشورت کنید.
راه‌کارهای خانگی برای درمان نفخ شکم نوزاد
وقتی از درمان خانگی نفخ نوزاد زیر یک ماه و سایر نوزادان بزرگ‌تر صحبت به میان می‌آید، باید به راه‌کارهای زیر اشاره کرد:
۱. باد گلو یا آروغ نوزاد را بگیرید
معمولا کودک در هنگام شیر خوردن مقدار زیادی هوا می‌بلعد که در نهایت به شکل آروغ یا گاز ظاهر میشود. بنابراین یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای کاهش نفخ شکم نوزاد، گرفتن باد گلوی او در حین شیردهی یا بعد از آن است. اگر کودک بلافاصله بعد از خوردن شیر آروغ نزد، چند دقیقه او را به پشت بخوابانید و سپس دوباره امتحان کنید.
توصیه میشود گرفتن باد گلو فقط به پایان شیردهی موکول نشود و در اواسط آن هم انجام شود. یکی از علائمی که نشان می‌دهد فرزند شما به آروغ زدن در اواسط غذا نیاز دارد این است که پس از چند دقیقه شیر خوردن با بی‌قراری از سینه یا شیشه شیر دور میشود. اگر کودک شیر را با شیشه می‌خورد، می‌توانید به ازای هر ۶۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر مصرف شیر، آروغ او را بگیرید. اگر فرزندتان را با شیر خود تغذیه می‌کنید، این کار را هر پنج تا ۱۰ دقیقه یک‌بار انجام دهید.
بیشتر بدانید: برفک دهان نوزاد چیست؟
۲. سرعت جریان شیر را بررسی کنید
در صورتی که سرعت جریان شیر (از سینه یا شیشه) زیاد باشد، ممکن است کودک مقدار زیادی هوا همراه با غذا ببلعد. اگر به فرزندتان شیر می‌دهید، دوشیدن شیر با دست یا پمپ قبل از شروع شیردهی می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر کودک با شیشه شیر تغذیه میشود، از سر شیشه با سوراخ کوچک‌تر استفاده کنید.
۳. مراقب نحوه شیر خوردن کودک باشید
در پاسخ به این سوال که بهترین راه درمان نفخ شکم نوزاد چیست، باید بگوییم که اصلاح نحوه شیر خوردن کودک می‌تواند نقش مهمی در رفع این مشکل داشته باشد. در هنگام شیردهی از چفت شدن نوک سینه در دهان نوزاد مطمئن شوید. اگر کودک نتواند نوک سینه را به خوبی در دهان ببرد، مدام سینه شما را رها می‌کند که این به بلع هوا منجر میشود. اگر در این زمینه مشکل دارید، با پزشک یا مشاور شیردهی مشورت کنید. ایجاد تغییرات جزئی در تکنیک شیردهی می‌تواند برای شما و فرزندتان بسیار کمک‌کننده باشد.
بیشتر بدانید: درمان اسهال نوزاد در خانه چیست؟
۴. روش استفاده از شیشه شیر را اصلاح کنید
برای اینکه نوزاد در حین استفاده از شیشه شیر هوای زیادی نبلعد، بطری را کمی کج کنید تا سر شیشه کاملا با شیر پر شود. همچنین اگر از شیرخشک پودری استفاده می‌کنید، بلافاصله قبل از تغذیه نوزاد از تکان دادن آن خودداری کنید، چون حباب‌های گاز در بالای بطری انباشته می‌شوند.
۵. سر کودک را بالا نگه دارید
هنگامی که به فرزندتان غذا می‌دهید، مطمئن شوید که سر او بالاتر از شکم قرار داشته باشد. شما باید کودک را در پوزیشنی قرار دهید که مایع به آرامی به پایین شکم برود و حباب‌ها به سمت بالا بیایند. هر چقدر حباب‌ها بالاتر باشد، دفع آن‌ها از طریق آروغ زدن راحت‌تر است.
۶. رژیم غذایی‌تان را بررسی کنید
نوزاد ممکن است به غذاهای مصرفی مادر یا غذاهایی که برای شروع تغذیه تکمیلی می‌خورد و حتی شیرخشک خود حساس باشد. چون غذاهایی که هضم آن‌ها برای بدن سخت است، باعث ایجاد گاز اضافی می‌شوند. با پزشک در مورد روش‌های اصلاح رژیم غذایی یا ضرورت تغییر نوع شیرخشک مشورت کنید.
بیشتر بدانید: علت ریزش آب دهان نوزاد چیست؟
کلام پایانی
اگر فرزند کم‌سن و سالی دارید که به نظر می‌رسد از مشکل نفخ رنج می‌برد، در اسرع وقت با دکتر کودکان آنلاین مشورت کنید. این کار به خصوص زمانی مهم است که کودک به مشکلات دیگری مثل تب، درد شدید شکم و مدفوع خون‌آلود مبتلا باشد یا به خوبی رشد نکند. برای مشورت با دکتر اطفال می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان مشاوره آنلاین با پزشک اطفال فراهم شده است.
سوالات متداول
نفخ بلافاصله بعد از تولد یا در عرض چند هفته پس از آن شروع میشود. در بیشتر موارد این مشکل در سنین چهار تا ۶ ماهگی برطرف میشود. با این حال، در بعضی موارد ممکن است باد معده زیاد نوزاد برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشد.
قطره‌های حاوی سایمتیکون و محصولات حاوی پروبیوتیک را می‌توان به عنوان بهترین دارو نفخ شکم نوزاد معرفی کرد. با این حال، قبل از مصرف آن‌ها باید حتما با دکتر اطفال مشورت کنید.
در طب سنتی از زیره، بادرنجبویه، بابونه و رازیانه برای درمان نفخ استفاده میشود. این گیاهان دارویی معمولا برای نوزادان بسیار کم‌سن و سال مناسب نیستند. به همین دلیل، باید در مورد مزایا و معایب آن‌ها با پزشک اطفال مشورت کنید.
وجود محصولات لبنی، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، کلم، پیاز، سیر و حبوبات در رژیم غذایی مادر یا کودک ممکن است به نفخ منجر شود. علاوه بر این، بعضی از والدین به کودکان خردسال خود آبمیوه می‌دهند که حاوی سوربیتول (الکل قند) است و کودک نمی‌تواند آن را جذب کند. در نتیجه، بعد از مصرف آن دچار نفخ میشود.
این عارضه برای جنین خطرناک نیست. اما اگر با درد شدید یا طولانی‌مدت همراه باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
منابع: webmd, parents, whattoexpect
