یرقان اصطلاحی است که برای توصیف رنگ پوست و سفیدی چشم مایل به زرد به کار می‌رود. مایعات بدن نیز ممکن است زرد باشند. با درمانکده همراه باشید.
یرقان (زردی) چیست؟
رنگ پوست و سفیدی چشم بسته به میزان بیلی روبین متفاوت خواهد بود. بیلی روبین ماده ای است که در خون یافت می‌شود. سطح متوسط منجر به رنگ زرد می‌شود، در حالی که در سطح بسیار بالا قهوه ای ظاهر می‌شود.
حدود 60 درصد از کلیه نوزادانی که در ایالات متحده متولد می‌شوند، یرقان دارند. با این حال، زردی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد و به طور معمول نتیجه یک بیماری زمینه ای است. یرقان به طور معمول نشان دهنده مشکلی در کبد یا مجاری صفراوی است.
اطلاعات مختصر در مورد زردی
• یرقان ناشی از تجمع بیلی روبین، یک ماده زاید، در خون است.
• کبد ملتهب یا مجاری صفراوی انسداد یافته می‌تواند منجر به یرقان و همچنین سایر بیماری‌های زمینه ای شود.
• علائم آن شامل پوست و سفیدی چشم متمایل به زرد، ادرار تیره و خارش است.
• تشخیص یرقان می‌تواند طیف وسیعی از آزمایشات را شامل شود.
• یرقان با مدیریت بیماری زمینه ای درمان می‌شود.
علل یرقان
یرقان، زرد شدن پوست و سفیدی چشم است که وقتی بدن به طور صحیح بیلی روبین را پردازش نکند اتفاق می‌افتد. ممکن است به دلیل مشکلی در کبد باشد.
همچنین به نام ایکتروس شناخته می‌شود.
بیلی روبین ماده زائد زرد رنگی است که پس از خارج شدن آهن از خون، در جریان خون باقی می‌ماند.
با رسیدن بیلی روبین به کبد، مواد شیمیایی دیگری به آن متصل می‌شوند. ماده ای به نام بیلی روبین کونژوگه تولید می‌شود.
کبد صفرا را که یک مایع گوارشی است تولید می‌کند. بیلی روبین کونژوگه وارد صفرا شده، سپس بدن را ترک می‌کند. این نوع بیلی روبین است که به مدفوع رنگ قهوه ای می‌دهد.
اگر بیلی روبین زیاد باشد، می تواند به بافت‌های اطراف نشت کند. این اختلال به هایپربیلی روبینمی معروف است و باعث ایجاد رنگ زرد در پوست و چشم می‌شود.
عوامل خطرساز یرقان یا زردی
یرقان اغلب در نتیجه یک اختلال زمینه ای اتفاق می‌افتد که یا باعث تولید بیش از حد بیلی روبین شده یا نمی‌گذارد کبد آن را دفع کند. هر دوی اینها منجر به رسوب بیلی روبین در بافت‌ها می‌شوند.
بیماری‌های زمینه ای که ممکن است باعث یرقان شود عبارتند از:
1. التهاب حاد کبد: ممکن است توانایی کبد در ترکیب و ترشح بیلی روبین، اختلال ایجاد شده و در نتیجه تجمع بیلی روبین می‌شود.
2. التهاب مجرای صفراوی: می‌تواند از ترشح صفرا و دفع بین بردن بیلی روبین جلوگیری کرده و باعث یرقان شود.
3. انسداد مجرای صفراوی: مانع تنظیم بیلی روبین توسط کبد می‌شود.
4. کم خونی همولیتیک: با شکسته شدن مقادیر زیادی گلبول‌های قرمز، تولید بیلی روبین افزایش می‌یابد.
5. سندرم گیلبرت: این یک بیماری ارثی است که توانایی آنزیم ها در دفع صفرا را مختل می‌کند.
6. کلستاز: جریان صفرا از کبد مختل می‌شود. صفرا حاوی بیلی روبین کونژوگه شده به جای دفع، در کبد باقی می‌ماند.
موارد نادر که ممکن است باعث یرقان شود شامل موارد زیر است:
7 سندرم کریگلر-نجار: یک بیماری ارثی است که باعث اختلال در آنزیم خاص مسئول پردازش بیلی روبین می‌شود.
8. سندرم دوبین جانسون: نوعی یرقان مزمن ارثی است که از ترشح بیلی روبین کونژوگه از سلول‌های کبد جلوگیری می‌کند.
9. یرقان کاذب: یک نوع زردی بی‌ضرر است. زرد شدن پوست ناشی از بتاکاروتن اضافی است، نه بیلی روبین. معمولاً از خوردن مقادیر زیادی هویج، کدو تنبل یا خربزه ناشی می‌شود.
درمان یرقان
درمان به علت اصلی بستگی دارد.
درمان یرقان به جای علائم زردی، علت را هدف قرار می‌دهد.
از درمان‌های زیر استفاده می شود:
• یرقان ناشی از کم خونی ممکن است با افزایش مقدار آهن خون با مصرف مکمل‌های آهن یا خوردن غذاهای غنی از آهن درمان شود. مکمل‌های آهن به صورت آنلاین قابل خرید هستند.
• یرقان ناشی از هپاتیت نیاز به داروهای ضد ویروسی یا استروئیدی دارد.
• پزشکان یرقان ناشی از انسداد را می‌توانند با جراحی برداشت انسداد درمان کنند.
• درمان یرقان ناشی از دارو، جایگزین کردن یک داروی جدید است.
پیشگیری از یرقان
یرقان مربوط به عملکرد کبد است. ضروری است که افراد با یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و عدم زیاده روی در مصرف الکل، سلامتی این ارگان حیاتی را حفظ کنند.
علائم یرقان یا زردی
علائم شایع یرقان عبارتند از:
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها که به طور معمول از سر شروع و در بدن پخش می‌شود
• مدفوع کم رنگ
• ادرار تیره
• خارش
علائم همراه یرقان ناشی از بیلی روبین کم است:
• خستگی
• درد شکم
• کاهش وزن
• استفراغ
• تب
• مدفوع کم رنگ
• ادرار تیره
عوارض یرقان
خارش‌هایی که همراه با یرقان است، گاهی اوقات می‌تواند به حدی شدید باشد که دیده شده بیماران پوست خود را خراشیده، بی‌خوابی را تجربه می‌کنند یا در موارد شدید حتی افکار خودکشی نیز دارند.
هنگامی که عوارض رخ می‌دهد، معمولاً به دلیل مشکلات زمینه ای است و نه خود یرقان.
به عنوان مثال، اگر انسداد مجاری صفراوی منجر به یرقان شود، ممکن است خونریزی کنترل نشده ایجاد شود. زیرا انسداد باعث کاهش ویتامین‌های مورد نیاز برای لخته شدن خون می‌شود.
انواع یرقان
سه نوع عمده یرقان وجود دارد:
• یرقان کبدی در نتیجه بیماری یا آسیب دیدگی کبد رخ می‌دهد.
• یرقان همولیتیک در نتیجه همولیز یا شکسته شدن سریع گلبول‌های قرمز ایجاد شده و منجر به افزایش تولید بیلی روبین می‌شود.
• یرقان انسدادی در نتیجه انسداد مجرای صفراوی رخ می‌دهد. مانع خروج بیلی روبین از کبد می‌شود.
نوزادان و یرقان
یرقان یک مسئله بهداشتی شایع در نوزادان تازه متولد شده است. حدود 60 درصد از نوزادان دچار زردی می‌شوند و این میزان در نوزادان نارس متولد شده قبل از 37 هفته بارداری، تا 80 درصد افزایش می‌یابد.
علائم معمولاً ظرف 72 ساعت بعد تولد ظاهر می‌شود.
گلبول‌های قرمز خون در بدن یک نوزاد معمولاً شکسته و جایگزین می‌شود. این امر باعث تولید بیلی روبین بیشتر می‌شود. همچنین مراحل تکامل کبد نوزادان هنوز کامل نشده و بنابراین در فیلتر کردن بیلی روبین از بدن خیلی کارآمد نیست.
علائم معمولاً طی 2 هفته بدون درمان برطرف می‌شوند. با این حال، نوزادان با سطح بیلی روبین بسیار بالا به درمان با انتقال خون یا فتوتراپی احتیاج دارند.
در این موارد، درمان بسیار حیاتی است زیرا یرقان در نوزادان می‌تواند منجر به کرنیکتروس (یرقان مغزی)، یک نوع بسیار نادر از آسیب دائمی مغز شود.
سطح (بیلی روبین)
سطح بیلی روبین در یک آزمایش خون به نام تست بیلی‌روبین تعریف می‌شود. این میزان بیلی روبین غیر کونژوگه یا غیر مستقیم است که مسئول بروز یرقان می‌باشد.
میزان بیلی‌روبین در میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) اندازه گیری می‌شود. در بزرگسالان و کودکان بزرگتر سطح بیلی‌روبین باید بین 0.3 تا 6/0 میلی گرم در دسی لیتر باشد. حدود 97 درصد از نوزادانی که پس از 9 ماه بارداری متولد شده اند، سطح پایین تر از 13 میلی گرم در دسی لیتر دارند. اگر سطح بالاتری از این نشان دهند، معمولاً برای بررسی‌های بیشتر ارجاع می‌شوند.
این محدوده ممکن است بین آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد. اینکه سطح بیلی‌روبین چقدر از میزان نرمال فاصله دارد، دوره درمانی را تعیین می‌کند.
تشخیص یرقان
متخصص گوارش به احتمال زیاد از سابقه بیمار و معاینه فیزیکی برای تشخیص یرقان و تأیید میزان بیلی روبین استفاده می‌کنند. آن‌ها توجه زیادی به شکم خواهند کرد، به دنبال لمس تومور هستند و سفتی کبد را بررسی می‌کنند.
کبد سفت نشان دهنده سیروز یا زخم است. کبد بسیار سفت نشان دهنده سرطان است.
چندین آزمایش می‌تواند زردی را تأیید کند. اولین آزمایش برای تشخیص، تست عملکردی کبد است.
اگر پزشک متخصص کبد نتواند علت را پیدا کند، ممکن است آزمایش خون را برای بررسی میزان بیلی‌روبین و ترکیب خون درخواست کند. شامل:
• آزمایش‌های بیلی‌روبین: سطح بالای بیلی روبین غیر کونژوگه در مقایسه با مقادیر بیلی روبین کونژوگه نشان دهنده یرقان همولیتیک است.
• شمارش کامل خون (FBC): در این آزمایش میزان گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها اندازه گیری می‌شود.
• آزمایش هپاتیت A B و C: این آزمایش برای طیف وسیعی از عفونت‌های کبدی انجام می‌شود.
در صورت شک به انسداد، پزشک ساختار کبد را بررسی خواهد کرد. در این موارد، از تست های تصویربرداری از جمله MRI ، CT اسکن و سونوگرافی استفاده می‌کنند.
همچنین ممکن است کولانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP) را انجام دهند. این روشی است که با استفاده از آندوسکوپی و تصویربرداری با اشعه X انجام می‌شود.
با بیوپسی کبد می توان التهاب، سیروز، سرطان و کبد چرب را بررسی کرد. این آزمایش شامل وارد کردن سوزن به کبد برای گرفتن نمونه بافت است. سپس نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
سخن نهایی
درباره یرقان خواندید و بیماری‌های زمینه‌ای که می‌وانند به آن منجز بشوند را اکنون می‌دانید. در همین راستا، برای درمان یا کسب اطلاعات بیشتر از آن، می‌توانید در درمانکده از دکتر آنلاین گوارش مشاوره اینترنتی دریافت کنید.
منبع: Medicalnewstoday
[sibwp_form id=1]
