واکسن آنفولانزا را بزنیم یا نزنیم؟ آشنایی کامل با انواع آن

حتما شما هم شنیده‌اید که برخی افراد با شروع فصل سرد سال برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی‌های شدید واکسن آنفولانزا می‌زنند. این ویروس تنفسی به شدت مسری است و می‌تواند در زمان کوتاه افراد زیادی را درگیر کند. شاید این واکسن اثربخشی صددرصدی نداشته باشد، اما می‌توان تزریق آن را بهترین گزینه برای پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا دانست. اگر شما هم از ابتلای مداوم به آنفولانزا و سرماخوردگی‌ شدید کلافه شده‌اید، اما اطلاعات درستی از این واکسن پیش‌گیرنده ندارید، در مقاله پیش‌رو از مجله درمانکده همراه ما باشید تا بیشتر درباره واکسن آنفولانزا و انواع آن صحبت کنیم.

واکسن آنفولانزا چیست؟

واکسن آنفولانزا (Influenza Vaccine) یک واکسن فصلی است که از بدن در برابر ویروس آنفولانزا محافظت می‌کند. پزشکان معتقدند، همه افراد بالای ۶ ماه بهتر است هر سال در ابتدای فصل پاییز این واکسن را تزریق کنند. ویروس‌های آنفولانزا از طریق هوا منتشر و از راه بینی، دهان یا حتی سطوح آلوده به افراد منتقل می‌شوند. این ویروس‌ها دائما در حال جهش هستند و تغییر پیدا می‌کنند، از همین‌رو هر سال نوع جدیدی از واکسن آنفولانزا را می‌سازند تا بدن نسبت به این ویروس ایمن باشد. بنابراین می‌توان گفت واکسن‌هایی که سال‌های قبل برای پیشگیری از آنفولانزا زده‌اید، در سال جاری اثربخش نیستند. حتی برخی متخصصان معتقدند افرادی با شرایط خاص باید ۲ نوبت در طول سال این واکسن را تزریق کنند.

متن انگلیسی:

“For the best protection, everyone 6 months and older should get vaccinated annually”

ترجمه:

برای محافظت بهتر، همه افراد ۶ ماه به بالا باید سالانه واکسن آنفولانزا بزنند.
به نقل از مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) 

انواع واکسن آنفولانزا به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

واکسن‌های آنفولانزا انواع مختلفی دارند که طبق توصیه CDC باید حتما از واکسن‌های دارای مجوز استفاده کنید. انواع آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

واکسن‌های سه ظرفیتی آنفولانزا

این نوع واکسن، بدن را در برابر سه نوع ویروس A آنفولانزای (H1N1)، ویروس A آنفولانزای (H3N2) و یک ویروس آنفولانزای B ایمن می‌کند. انواع واکسن سه ظرفیتی عبارت‌اند از:

• واکسن سه ظرفیتی با دوز استاندارد: این واکسن‌ها که شامل ۲ نوع ویروس A و یک نوع ویروس B هستند، برای افراد ۱۸ تا ۶۴ سال تزریق می‌شوند و به آن‌ها واکسن آنفولانزای تخم‌مرغی می‌گویند.
• واکسن‌های سه ظرفیتی دارای ادجوانت: این نوع واکسن برای افراد بالای ۶۵ سال مناسب است. وجود ماده ادجوانت در واکسن، بدن را در برابر ویروس‌ها ایمن‌تر می‌کند.

بیشتر بخوانیم: آنفولانزا چیست؟

واکسن‌های چهارظرفیتی آنفولانزا

این نوع واکسن بدن را در برابر ۲ گونه از ویروس‌های A و ۲ گونه از ویروس‌های B ایمن می‌کند، از همین‌رو بدن مقاومت بیشتری در برابر عفونت نشان می‌دهد. انواع آن‌ها عبارت‌اند از:

• واکسن چهار ظرفیتی با دوز استاندارد: این واکسن برای همه افراد بالای ۶ ماه مناسب است و با ایجاد ایمنی در برابر 4 نوع ویروس آنفولانزا از بدن محافظت می‌کند.
• واکسن چهار ظرفیتی مبتنی بر سلول: ویروس رشدیافته این واکسن درون کشت سلولی ایجاد می‌شود، در ترکیبات خود تخم‌مرغ ندارد و برای افراد بالای ۶ ماه مجاز است.
• واکسن چهار ظرفیتی نوترکیب: این واکسن بدون تخم‌مرغ است و برای افراد بالای ۱۸ سال مناسب است. اگر به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارید، این واکسن آنفولانزای را برای شما ساخته‌اند.
• واکسن چهار ظرفیتی دارای ادجوانت: این واکسن برای افراد بالای ۶۵ سال تایید شده و به دلیل وجود ماده ادجوانت ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند.
• واکسن چهار ظرفیتی با دوز بالا: این نوع واکسن آنفولانزا بیشترین آنتی‌ژن را دارد تا ایمنی بالایی ایجاد کند. اغلب آن را برای افراد ۶۵ سال یا بالاتر و آن‌هایی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، تزریق می‌کنند.

واکسن‌های انفولانزای ضعیف‌شده زنده

این نوع واکسن که از ویروس زنده اما ضعیف‌شده آنفولانزا ساخته شده، به شکل اسپری بینی ساخته می‌شود و برای افراد ۲ تا ۴۹ سال مورد تایید است. در حال حاضر، پزشکان این واکسن را برای افراد باردار یا دارای نقص ایمنی مناسب نمی‌دانند.

بیشتر بخوانید:انواع واکسن نوزاد

بهترین واکسن آنفولانزا کدام است؟

هر ساله انواع واکسن‌های آنفولانزا مناسب با تغییرات جهش ویروس این بیماری ساخته می‌شوند. بهترین واکسن‌های آنفولانزا در حال حاضر از نوع هلندی، فرانسوی یا ایرانی است که باید بر اساس بازه سنی شما انتخاب شوند.

براساس توصیه‌های CDC و WHO همه این واکسن‌ها دارای تاییدیه هستند و ایمنی قابل قبولی دارند اما واکسن چهارظرفیتی به دلیل ایجاد ایمنی قوی‌تر در برابر ویروس‌های آنفولانزا بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی می‌توان گفت، پزشک بهترین نوع واکسن‌های آنفولانزا را برای هر فرد متناسب با شرایط خاص، سن و وجود حساسیت مشخص می‌کند. اگر در مورد نوع واکسن‌های آنفولانزا سوال دارید می‌توانید با پزشک عمومی در این مورد مشورت کنید.

بیشتر بخوانیم: سرماخوردگی و آنفولانزا در دیابتی‌ها را چگونه کنترل کنیم؟

مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین واکسن‌های آنفولانزا شامل موارد زیر هستند:

واکسن آنفولانزا هلندی

واکسن Influvac یکی از معروف‌ترین واکسن‌های آنفولانزای هلندی است که یک واکسن چهارظرفیتی محسوب می‌شود و کودکان بالای ۶ ماه و بزرگسالان می‌توانند آن را تزریق کنند. این واکسن از بدن در برابر ۲ نوع ویروس A و ۲ نوع ویروس B محافظت می‌کند؛ از همین‌رو پزشکان تزریق آن را برای پیشگیری از آنفولانزا در فصل‌های مختلف سال توصیه می‌کنند. البته باید بدانید که این واکسن از تخم مرغ درست می‌شود و افرادی که به تخم مرغ آلرژی دارند نباید آن را تزریق کنند.

واکسن آنفولانزا فرانسوی

واکسن Vaxigrip Tetra معروف‌ترین واکسن فرانسوی است که از نوع چهارظرفیتی به‌شمار می‌آید و همه گروه‌های سنی از جمله کودکان بالای ۶ ماه و افراد مسن می‌توانند آن را تزریق کنند. البته اگر به پروتئین تخم‌مرغ آلرژی شدید دارید، نباید این واکسن را تزریق کنید.

واکسن آنفولانزا ایرانی

در ایران واکسن آنفولانزا فلوگارد تولید می‌شود که یک نوع واکسن نوترکیب است. ساخت این واکسن از اوایل مهرماه ۱۴۰۰ شروع شد و در اوایل آذر ماه همان سال به پایان رسید. تزریق این واکسن به صورت تک دوز فقط در افراد بالای ۱۸ سال انجام می‌شود و هنوز میزان ایمنی آن در زنان باردار و شیرده به طور کامل بررسی نشده است.

متن انگلیسی:

“Regardless of the type or composition of seasonal influenza vaccine, vaccination should be administered annually to provide optimal protection against infection.”

ترجمه:

صرف نظر از نوع یا ترکیب واکسن آنفولانزای فصلی، واکسیناسیون باید سالانه انجام شود تا به طور بهینه از بدن در برابر عفونت‌ها محافظت کند.
به نقل از سازمان بهداشت جهانی (WHO)

بیشتر بخوانیم: عوارض واکسن آنفولانزا چیست؟

ساختار دارویی واکسن آنفولانزا

هر یک از واکسن‌های آنفولانزای هلندی، فرانسوی و ایرانی بسته به امکانات و تحقیقات گسترده شرکت سازنده دارای دوزبندی مشخصی از اجرای ویروس عامل بیماری هستند. در جدول زیر می‌توانید به طور تخصصی با ساختار دارویی آن‌ها آشنا شوید:

نوع واکسن	ساختار دارویی
واکسن هلندی اینفلوواک	هر دوز ۰.۵ میلی‌لیتری INFLUVACTETRA حاوی ۱۵ میکروگرم هماگلوتینین معادل با ۵ میکروگرم
واکسن فرانسوی واکسی گریپ	سویه های غیرفعال شده شامل ۱۵ میکروگرمسویه مشابه A/Thailand/8/2022 H3N2 شامل ۲ میکروگرمسویه مشابه B/Austria/1359417/2021 شامل ۱۵ میکروگرمسویه B/Phuket/3073/2013 مانند (B/Phuket/3073/2013، نوع وحشی) شامل ۱۵ میکروگرمهماگلوتینین معادل با ۲ میکروگرم
واکسن ایرانی فلوگارد	این واکسن نوترکیب چهارظرفیتی پروتئین هماگلوتینین (HA) است و در سلول ‌های sf9 تولید می‌شود و با استفاده از چندین مرحله کروماتوگرافی و فیلتراسیون آن را خالص‌سازی می‌کنند.

کشورها و شرکت‌های سازنده واکسن آنفولانزا

واکسن‌های آنفولانزا در کشورهای مختلف توسط شرکت‌های داروسازی بزرگ و معتبر تولید می‌شوند. همین موضوع باعث شده تا افراد زیادی هنگام خرید واکسن‌های آنفولانزا سردرگم شوند. البته برای خرید واکسن آنفولانزا بهتر است حتما از دکتر عمومی انلاین مشورت بگیرید و خودسرانه اقدام نکنید؛ زیرا این محصول باید براساس شرایط خاص فرد، سن و سابقه پزشکی او خریداری شود. 

در ادامه شما را با کشورها و شرکت‌های تولیدکننده واکسن‌های آنفولانزا آشنا می‌کنیم:

• واکسن‌های آنفولانزای هلندی توسط شرکت معتبری مانند Abbott Biologicals B.V تولید می‌شوند.
• واکسن‌های آنفولانزای فرانسوی توسط شرکت معتبری مانند Sanofi Pasteur تولید می‌شوند.
• واکسن آنفولانزای ایرانی ساخت کشور ایران و شرکت نیواد فارمد سلامت است.

تفاوت واکسن آنفولانزا هلندی و فرانسوی چیست؟

واکسن‌های آنفولانزا هلندی و فرانسوی هر ۲ از واکسن‌های چهارظرفیتی هستند و تنها تفاوت‌ آن‌ها در سویه‌های به کاررفته در ساخت‌شان است. واکسن فرانسوی با هماگلوتینین ۲ میکروگرم ساخته می‌شود، در حالی که واکسن هلندی هماگلوتینین ۵ میکروگرم دارد. این بدین معنی است که احتمال بیماری‌زایی در واکسن هلندی نسبت به واکسن فرانسوی بیشتر است.

بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا چه وقتی است؟

شیوع ویروس آنفلوآنزا از ابتدای مهر ماه شروع می‌شود و تا پایان اردیبهشت ماه ادامه دارد. از همین‌رو مناسب‌ترین زمان برای دریافت واکسن، اواخر شهریور ماه تا اواسط آبان است، ولی در صورت نیاز می‌توان این واکسن را در ماه آذر یا حتی بعد از آن هم دریافت کرد. 

بعد از ابتلا به آنفولانزا، بروز علائمی مانند گرفتگی صدا شایع است و اغلب به راحتی بهبود پیدا نمی‌کند. به همین دلیل بسیاری از افراد برای کاهش علائم به سراغ مصرف دمنوش برای گرفتگی صدا می‌روند. در حالی که اگر واکسن این بیماری به موقع و در زمان درستی تزریق شود، از علائم و عوارض آزاردهنده بیماری در امان می‌مانید یا در صورت ابتلا به آنفولانزا، علائم بسیار خفیف خواهند بود.

بیشتر بخوانیم: علائم آنفولانزای جدید چگونه است؟

عوارض واکسن آنفولانزا ۱۴۰۴

واکسن‌های آنفولانزا ممکن است مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی ایجاد کنند. این عوارض معمولا خفیف و موقتی هستند و به ندرت بروز پیدا می‌کنند. شایع‌ترین عوارض واکسن‌های آنفولانزا شامل موارد زیر می‌شوند:

• احساس درد، قرمزی، گرما و در برخی موارد تورم در محل تزریق
• سردرد و یا دردهای ماهیچه‌ای
• سرگیجه یا غش کردن
• تب خفیف
• معده درد

برخی افراد هم ممکن است واکنش‌های خیلی شدیدتری را در بدن خود احساس کنند؛ از جمله:

• تب بالای ۳۸ درجه
• سندرم گیلن‌باره (بیماری عصبی ایجادکننده ضعف یا فلج در بدن)
• شوک آنافیلاکسی
• ضربان قلب بالا
• ضعف شدید بدنی با رنگ‌پریدگی
• احساس گیجی و خستگی
• تورم اطراف چشم‌ها و لب‌ها
• تغییر در رفتار و هوشیاری
• راش‌ها و ضایعات پوستی منتشر
• گرفتگی، خشونت صدا و مشکلات تنفسی

عوارض واکسن فرانسوی واکسی گریپ

عوارض این واکسن شباهت زیادی به عوارض عمومی واکسن‌های آنفولانزا دارد. از شایع‌ترین عوارض آن می‌توان به تب و لرز خفیف، بدن درد، بی‌اشتهایی، سردرد و علائم اولیه آنفولانزا اشاره کرد.

عوارض واکسن هلندی اینفلوواک

این واکسن ممکن است عوارضی همچون سایر واکسن‌های آنفولانزا ایجاد کند. از رایج‌ترین عوارض آن می‌توان به درد در محل تزریق، تب خفیف، علائم اولیه آنفولانزا، سردرد و خستگی اشاره کرد.

عوارض واکسن فلوگارد ایرانی

شایع‌ترین عوارض این واکسن ایرانی شامل مواردی همچون علائم خفیف آنفولانزا، تب و لرز، بدن درد، احتقان و آبریزش بینی موقت، ضعف بدنی، سردرد و بی‌خوابی هستند.

عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان تا چند روز ادامه دارد؟

علائم خفیف بعد از تزریق این واکسن در کودکان، معمولا یک تا ۲ روز طول می‌کشد و خودبه‌خود برطرف می‌شود. این علائم می‌توانند شامل تب خفیف، بی‌قراری، درد یا قرمزی در محل تزریق و گاهی بدن درد و بی‌حالی کودک باشند. در موارد نادر، ممکن است علائم تا ۳ روز هم ادامه داشته باشد، اما طولانی‌تر شدن آن یا شدت گرفتن تب نیاز به بررسی پزشک دارد.

چه گروه‌های سنی مناسب تزریق واکسن آنفولانزای فصلی هستند؟

برخی افراد پس از ابتلا به سرماخوردگی و بروز علائم آزاردهنده به سراغ روش‌های درمانی سنتی مانند داروی گیاهی برای سرماخوردگی یا دمنوش برای سرماخوردگی می‌روند. این در حالی است که آنفولانزا می‌تواند بسیار شدیدتر از سرماخوردگی باشد و حتی در صورت عدم درمان اصولی با عوارض جدی همراه شود؛ بنابراین بهترین راه‌کار تزریق واکسن به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر مانند مادران باردار، کودکان، سالمندان، بزرگسالان دارای نقص ایمنی و بیماران با سوابق بیماری مادرزادی است.

واکسن‌های آنفولانزا می‌توانند همه گروه‎های سنی از جمله کودکان، بزرگسالان و سالمندان را در برابر ویروس آنفولانزای فصلی مصون نگه دارند. از همین‌رو سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) تزریق سالانه واکسن‌های آنفولانزا را برای همه افراد بالای ۶ ماه توصیه می‌کنند.

بیشتر بخوانیم: درمان سرفه در کوتاه‌ترین زمان به چه صورت است؟

تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری مجاز است؟

طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) تزریق واکسن آنفولانزا در هر زمانی از بارداری توصیه می‌شود و ایمن است. این واکسن از بدن مادر و جنین در برابر عوارض جدی آنفولانزا محافظت می‌کند. البته یادتان باشد در دوران بارداری، تزریق واکسن‌های حاوی ویروس غیر فعال مجاز هستند.

نوزادان به دلیل ضعف سیستم ایمنی به شدت در برابر سرماخوردگی و آنفولانزا آسیب‌پذیر هستند و والدین معمولا در چنین شرایطی به سراغ روش‌هایی مثل درمان سریع سرماخوردگی نوزاد می‌روند. در حالی که اگر مادر در دوران بارداری واکسن آنفولانزا بزند، بخشی از ایمنی به بدن نوزاد منتقل می‌شود و احتمال ابتلای نوزاد به آنفولانزا در چند ماه اول زندگی‌اش کاهش می‌یابد.

واکسن آنفولانزا کجا تزریق می‌شود؟

واکسن‌های آنفولانزا را می‌توان به شکل عضلانی یا استنشاقی استفاده کرد. در کشور ما معمولا برای بزرگسالان و نوجوانان واکسن‌های عضلانی به عضله دلتوئید و برای نوزادان بالای ۶ ماه به بخش کوچکی از ران تزریق می‌شود. این واکسن را می‌توانید به راحتی از داروخانه تهیه کنید، اما به هیچ‌وجه خودتان آن را در منزل تزریق نکنید. این کار باید حتما در مراکز درمانی و توسط پزشک یا پرستار انجام شود.

برنامه تزریق واکسن آنفولانزا برای کودکان و بزرگسالان

جدول زیر نشان‌دهنده برنامه تزریق این واکسن برای کودکان ۶ ماه به بالا است:

سن تزریق واکسن	برنامه تزریق واکسن
کودکان ۶ ماه تا ۸ سال	اگر در یک سال گذشته کمتر از ۲ دور واکسن زده‌اند یا برنامه واکسیناسیون دقیق ندارند، باید به فاصله حداقل ۴ هفته ۲ دوز جداگانه دریافت کنند.اگر در یک سال گذشته حداقل ۲ دوز واکسن زده‌اند، سالانه یک دوز دریافت کنند.
افراد ۹ سال و بالاتر	سالانه یک دوز دریافت کنند.
افراد بالای ۱۸ سال	سالانه یک دوز دریافت کنند.

واکسن آنفولانزا برای چه کسانی ضروری است؟

به توصیه پزشکان تمامی افراد بالای ۶ ماه، می‌توانند این واکسن را دریافت کنند. البته برای یک‌سری از افراد این توصیه حالت تاکیدی دارد و باید حتما در زمان مقرر واکسینه شوند. این افراد عبارت‌اند از:

• افراد بالای ۶۵ سال به دلیل سیستم ایمنی ضعیف
• کودکان بین ۶ ماه تا ۵ سال
• زنان باردار برای محافظت از مادر و جنین
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری‌های قلبی، ریوی و کبدی
• افراد ساکن در مراکز مراقبتی مانند خانه سالمندان
• کادر درمان در تماس با بیماران مختلف
• افراد مبتلا به دیابت (سرماخوردگی و آنفولانزا در دیابتی ها به دلیل ضعف سیستم ایمنی بیشتر رخ می‌دهد.)

موارد احتیاط و منع تزریق واکسن آنفولانزا

معمولا توصیه می‌شود تزریق این واکسن را در زمان سرماخوردگی و بروز تب به تعویق بیندازید. همچنین گروه‌هایی که تزریق واکسن‌های آنفولانزا برای آن‌ها باید با احتیاط انجام شود یا ممنوع است، شامل موارد زیر هستند:

• افراد مبتلا به آلرژی شدید به تخم مرغ
• افراد حساس به دیگر اجزای تشکیل‌دهنده واکسن
• نوزادان زیر ۶ ماه
• افرادی با سابقه سندرم گیلن‌باره
• افراد دارای تجربه واکنش شدید به واکسن‌های آنفولانزا در دوزهای قبلی
• افراد مبتلا به عفونت‌های شدید

شرایط نگهداری واکسن انفولانزا

واکسن‌های آنفولانزا را باید حتما به دور از نور مستقیم، در یخچال و در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. حواس‌تان باشد واکسن‌ها تحت هیچ شرایطی منجمد نشوند؛ زیرا در صورت یخ‌زدگی باید آن‌ها را دور بریزید.

راهنمای مراجعه به پزشک

واکسن آنفولانزا یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌ها برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آنفولانزای فصلی و کاهش عوارض آن است. این واکسن هر سال براساس سویه‌های جدید ویروس تولید می‌شود؛ به همین دلیل باید آن را هر سال یک نوبت تزریق کنید. البته ممکن است با صلاحدید دکتر عمومی یا متخصص داخلی، برخی گروه‌های سنی به ۲ نوبت تزریق واکسن نیاز داشته باشند.

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با انواع واکسن‌های آنفولانزا آشنا کردیم. اگر در مورد ایمنی و اثربخشی آن‌ها متناسب با شرایط خاص خود سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان عمومی یا متخصصان همچون دکتر داخلی آنلاین مشورت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: cdc | webmd | who