اولین بار زمانی متوجه تق تق زانو شدم که داشتم پله‌های شرکت را یکی دو تا بالا می‌آمدم. زیاد اهمیت ندادم. اما متوجه شدم که موقع راه رفتن هم صدا دادن زانوهایم را می‌شنوم. صدایش درست مثل این بود که در حال شکستن شاخه‌های خشکیده هستی؛ تق! کمی نگران شدم و فکر کردم آرتروز یا بیماری مفصلی دیگری دارم. وقتی به متخصص ارتوپد مراجعه کردم فهمیدم که به تق تق زانو، کلیک، کریپتوس یا کریپتاسیون (Crepitus) هم می‌گویند و اگر دردی نداشته باشد، جدی نیست. در واقع ترکیدن حبابهای ریز هوا در اطراف زانو شایع‌ترین دلیل صدا دادن این مفصل هستند. زمانی باید نگران این مشکل شد که همراه با این صدا احساس درد و تورم در مفصل نیز داشته باشید. این حالت می‌تواند نشانه‌هایی از آسیب‌دیدگی رباط، پارگی مینیسک یا ناراحتی‌های کشکک زانو باشد.
به مطالعه این مقاله از مجله درمانکده ادامه دهید تا بیشتر درباره دلایل صدا دادن زانو بدانید.
علت صدا دادن زانو چیست؟
ترکیدن حبابهای گاز اطراف مفصل
با گذشت زمان حبابهای ریز هوا در مایع سینوویال مفصل (Synovial fluid) تشکیل می‌شوند. مایع سینوویال (مایع زلاله‌ای) همان مایع شفافی است که باعث لغزندگی استخوان‌های مفصل روی هم می‌شوند. این حبابهای گاز دقیقا مانند بادکنک‌های کوچک هستند. زمانی که زانوی خود را خم می‌کنید یا در وضعیت درست قرار می‌دهید؛ برخی از آنها می‌ترکند و در نتیجه صدایی شبیه تق می‌شنوید. می‌توانید حدس بزنید این حباب‌ها چه نوع گازی دارند؟ بله؛ درست گفتید، دی اکسید کربن. در واقع زمانی که انگشتان دست خود را اصطلاحا می‌شکنید، این صدا را می‌شنوید. این نوع تق تق زانو نگران‌کننده نیست و افراد زیادی آن را در سنین مختلف تجربه می‌کنند. البته یادتان باشد، هیچ دردی در مفصل زانو نباید داشته باشید.
بیشتر بخوانید: جراحی استئوتومی و شناخت بیشتر آن …
لیگامنت و رباط‌های زانو
جنس لیگامنت و رباط‌های زانو از بافت همبند فیبری است. آنها وظیفه اتصال استخوان‌های مفصل و تثبیت آنها را برعهده دارند. مثلا رباط صلیبی قدامی (ACL) با متصل کردن استخوان ران به ساق پا، مفصل زانو را ثابت نگه می‌دارد. گاهی اوقات ممکن است رباط و تاندون‌های مفصل زانو دچار کشیدگی می‌شوند و دوباره به محل اصلی خودشان بازمی‌گردند. همین رفت و برگشت باعث صدا دادن زانو می‌شود.
آسیب و پارگی تاندون‌ها نیز می‌تواند باعث تق تق زانو شود. البته در این حالت حتما با تورم و درد در ناحیه مفصل زانو مواجه هستید و در عین حال دامنه حرکتی زانو به طور کاملا محسوسی کم می‌شود.
تغییر شکل آناتومی زانو
با بالا رفتن سن، قسمت‌های مختلف مفصل زانو هم تغییر شکل پیدا می‌کند. مثلا برخی سالمندان با زانوهای پرانتزی مواجه هستند و برخی دیگر با از بین رفتن و تغییر شکل غضروف. با از بین رفتن، غضروف استخوان‌ها روی یکدیگر می‌لغزند و به همین دلیل در کنار تق تق زانو، درد شدیدی را نیز حس خواهید کرد.
بیشتر بخوانید: سینووکتومی و شناخت ابعاد مختلف آن
پارگی مینیسک زانو
در واقع مینسیک نوعی غضروف زانو است که مانند یک بالشتک نرم از استخوان مفصل زانو حمایت می‌کند و مانع از ساییدگی استخوان‌ها می‌شود. ورزشکاران و سالمندان بیشتر از سایرین از آسیب‌های مینیسک زانو رنج می‌برند. در این حالت در کنار صدا دادن زانو با علائمی مانند قفل کردن زانو، درد زانو، احساس ناراحتی هنگام خم و راست کردن زانو و تورم مواجه می‌شوید.
نرمی کشکک زانو
در قسمت زیرین کشکک زانو غضروفی وجود دارد که اگر نرم و ضعیف شود، منجر به ساییدگی استخوان و تق تق زانو خواهد شد. نرمی کشکک زانو(کندرومالاسی، Chondromalacia) بیشتر در دوندگان حرفه‌ایی (زانوی دونده) دیده می‌شود. در این حالت استخوان ران و زانو بدون هیچ محافظی به طور کامل با هم در ارتباط هستند و این ارتباط یعنی، ساییدگی استخوان‌ها. صدا دادن زانو و دردهای پشت این مفصل از نشانه‌های این آسیب هستند. افرادی که اضافه وزن دارند یا دچار آسیب‌هایی مانند دررفتگی کشکک زانو شده‌اند و ورزشکاران بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
آرتروز زانو یا استئوآرتریت (Osteoarthritis)
آرتریت بیماری است که به طور جدی مفاصل بدن بخصوص زانو و انگشتان دست را هدف را قرار می‌دهد. اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم که چرا این بیماری باعث تق تق زانو می‌شود، باید گفت که استئوآرتریت غضروف را از بین می‌برد و منجر به ساییدگی استخوان می‌شود. در واقع صدا دادن زانو، از نشانه‌های خوب آن است و ایکاش علائم این بیماری همینجا تمام می‌شد. این بیمارا ن از دردهای شدید مفصلی رنج می‌برند که گاهی اوقات بهترین راه برای کاهش درد، تزریق درون مفصلی است.
بیشتر بخوانید: علل قفل شدن زانو چیست و چگونه درمان می‌شود؟
علت تق تق زانو هنگام راه رفتن چیست؟
اگر بیمار و ناراحتی‌های مفصل زانو را نادیده بگیریم؛ علت تق تق زانو هنگام راه رفتن می‌تواند به دلیل اضافه وزن و چاقی باشد. می‌دانید چرا؟ چون مفصل زانو، به تنهایی مسئول تحمل وزن بدن است. حالا وضعیتی را تصور کنید که در کنار اضافه وزن، رباط‌های زانو نیز ضعیف هستند. این فاکتورها در کنار هم باعث صدا دادن زانو هنگام راه رفتن می‌شوند.
علت صدا دادن زانو بعد از عمل رباط صلیبی
برخی بیماران پس از عمل رباط صلیبی هنگامی که می‌خواهند پاهای خود را صاف بالا ببرند یا خم کنند صدای تق می‌شوند. این صدا معمولا به دلیل ضعف عضله چهار سر ران است. ممکن است پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی برای تقویت عضلات زانو ورزش و فیزیوتراپی را پیشنهاد کند. با تقویت عضلات چهارسر ران فشار از روی مفصل زانو برداشته می‌شود.
اگر در این زمینه نیاز به مشورت دارید می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با دکتر طب فیزیکی و توانبخشی با دکتر ارتباط برقرار کنید.
تق تق زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در ابتدا پزشک به معاینه فیزیکی، بررسی علائم و بیماری‌های زمینه‌ای می‌پردازد. در صورتیکه به بروز بیماری خاصی مشکوک باشد ممکن است آزمایش خون، سونوگرافی، سی‌تی اسکن و تصویربرداری MRI نیز توصیه کند. البته یادتان باشد، تجویز این آزمایش‌ها همیشه به این معنی نیست که بیماری وجود دارد. پزشکان در بیشتر مواقع برای اینکه مطمئن شوند، بیماری زمینه‌ای دیگری وجود ندارد، این آزمایشات را تجویز می‌کنند.
بیشتر بخوانید: کلاب فوت و چگونگی شکل‌گیری آن
شیوه‌های درمان صدا دادن زانو چگونه است؟
چگونگی درمان تق تق زانو به علت آن بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- فیزیوتراپی
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- در صورت آسیب جدی زانو جراحی و تعویض مفصل انجام می‌شود.
درمان خانگی تق تق زانو
اگر همراه با صدا دادن زانو، درد هم دارید می‌توانید از روش‌های زیر برای کنترل آن استفاده کنید:
- به زانوهایتان استراحت دهید و فشار اضافی به آن وارد نکنید. می‌توانید از عصا استفاده کنید. بهتر است برای اجابت مزاج به سراغ توالت‌های فرنگی بروید.
- کمپرس سرد استفاده کنید. سرما باعث کاهش درد و تورم می‌شود.
- از داروهای ضد درد (مسکن) بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
روش پیشگیری از صدا دادن زانو
ورزش منظم بهترین راه برای حفظ و تقویت عضلات زانو است. اگر زانو دردتان هنوز به مراحل جدی نرسیده است، حتما تمرینات تقویت زانو را با مشاوره پزشک یا مربی آموزش‌دیده انجام دهید. مطمئن باشید در صورت مداومت و صحیح انجام دادن حرکات، به طور کاملا محسوسی متوجه تقویت زانوهایتان خواهید شد.
در کنار تمرینات ورزشی، مصرف برخی مکمل‌ها مانند گلوکزآمین کندرویتین نیز به حفظ سلامتی مفصل زانو کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: زانوی پرانتزی + علت، راه‌‌های تشخیص و درمان پای پرانتزی
سخن آخر
تق تق زانو در بیشتر موارد نگران‌کننده نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد. چنانچه صدا دادن زانو با درد همراه باشد، بهتر است در این زمینه حتما با پزشک ارتوپدی مشورت داشته باشید. در چنین حالتی نیز بیشتر بیماران با تقویت عضلات پا، درمان می‌شوند. همچنین شما عزیزان می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان ارتوپدی سوالات خود را از دکتر بپرسید.
سوالات رایج تق تق زانو
بله. تمرینات ورزشی باعث، تقویت عضلات چهار سران ران می‌شوند و به همین دلیل در تقویت مفصل زانو موثر هستند. البته در مورد شدت و نوع تمرین باید با پزشک مشورت کنید.
در بیشتر مواقع صدا دادن زانو، بدون درد نمی‌تواند نگران کننده باشد.
تق تق زانو بدون درد که معمولا جدی نیست.
تق تق زانو بعد از آسیب‌دیدگی‌هایی مانند پارگی مینیسک، نرمی کشکک زانو و… که باید حتما بررسی شوند.
صدا دادن زانو به دلیل بروز بیماری‌های زمینه‌ایی مانند روماتیسم مفصلی، آرتروز و… .
منبع: Health Line | Henry Ford | Medical News Today
