چربی خون بالا یا اختلال لیپید چیست؟ بررسی انواع علائم این عارضه

بیماری قلبی-عروقی (CVD) عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد که تقریبا ۳۲ درصد کل مرگ‌ومیرها به دلیل ابتلا به بیماری قلبی-عروقی رخ می‌دهد. اختلال لیپید یا چربی خون بالا یکی از مهم‌ترین عواملی است که خطر ابتلا به CVD را افزایش می‌دهد. اگر می‌خواهید درباره این موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

منظور از اختلال لیپید یا اختلال چربی خون چیست؟

اگر پزشک به شما بگوید که به اختلال لیپید مبتلا هستید، به این معنی است که سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید یا هر ۲ در خون شما از محدوده طبیعی خارج شده است. سطوح بالای این مواد خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.

۱. کلسترول

برای شناخت اختلال لیپید لازم است اطلاعات بیشتری درمورد کلسترول به دست آورید. ۲ شکل اصلی کلسترول در بدن عبارت‌اند از: لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HLD).

لیپوپروتئین با چگالی پایین که گاهی‌اوقات به آن «کلسترول بد» می‌گویند، در بدن تولید می‌شود. همچنین بدن می‌تواند آن را از غذاهای سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و محصولات لبنی جذب کند. LDL ممکن است در خون با سایر چربی‌ها و مواد ترکیب شود و شریان‌ها را مسدود کند.

انسداد عروق گردش خون را کاهش می‌دهد و باعث بروز مشکلات جدی مثل بیماری قلبی، حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شود. به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند سطح LDL‌ را کاهش دهید تا از عوارض احتمالی آن در امان بمانید.

بیشتر بدانید:غلظت خون بالا و علائم آن

لیپوپروتئین با چگالی بالا که به آن «کلسترول خوب» هم می‌گویند، از سلامت قلب محافظت می‌کند و باعث خروج کلسترول مضر از رگ‌ها می‌شود. از این‌رو بهتر است سطح آن را در خون افزایش دهید.

۲. تری‌گلیسیرید

تری‌گلیسیرید یک نوع چربی است که بخش زیادی از آن از طریق مصرف غذا جذب بدن می‌شود. همچنین زمانی که بدن کالری اضافی را به صورت چربی ذخیره می‌کند، تری‌گلیسیرید تولید می‌شود. وجود تری‌گلیسیرید برای عملکرد طبیعی سلول‌ها ضروری است، اما مقدار زیاد آن مضر تلقی می‌شود. درست مانند LDL، هر چقدر سطح تری‌گلیسیرید پایین‌تر باشد، برای سلامتی بهتر است.

علائم چربی خون بالا در زنان و مردان

معمولا اختلال لیپید هیچ علامتی ندارد. علائم ممکن است فقط زمانی ظاهر شوند که این بیماری آسیب قابل‌توجهی ایجاد کرده باشد. به عنوان مثال، علائم به صورت نشانه‌های بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه (آنژین) یا حالت تهوع و خستگی ظاهر می‌شوند. حمله قلبی و سکته مغزی هم از سایر پیامدهای اختلال لیپید هستند.

بیشتر بدانید: بهترین دمنوش برای درمان چربی خون

عوارض چربی خون بالا

اختلال لیپید خطر ابتلا به بعضی از بیماری‌ها از جمله آترواسکلروز (تصلب شرایین) را افزایش می‌دهد. در این شرایط، تری‌گلیسیرید با سایر مواد موجود در خون مثل کلسترول ترکیب می‌شود، به دیواره عروق می‌چسبد و آن‌ها را باریک می‌کند. آترواسکلروز یک عامل خطر مهم برای بیماری قلبی و حوادث قلبی-عروقی جدی مانند حمله قلبی و سکته مغزی به شمار می‌رود.

علاوه بر این، افزایش تری‌گلیسیرید ممکن است باعث تجمع چربی در کبد یا پانکراس (لوزالمعده) شود. اگر این عارضه درمان نشود، تجمع چربی می‌تواند به التهاب و اختلال در این نواحی منجر شود.

بیشتر بدانید:آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟

علت چربی خون بالا

از مصرف غذاهای پرچرب می‌توان به عنوان بزرگترین عامل چربی خون بالا یاد کرد. البته ابتلا به بعضی از بیماری‌ها و داشتن سبک زندگی ناسالم هم در بروز این مشکل نقش دارد. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.

۱. رژیم غذایی

اختلال چربی خون از نظر طب سنتی و طب مدرن به رژیم غذایی شما مربوط می‌شود. در غذاها ۲ نوع چربی وجود دارد که می‌توانند باعث افزایش کلسترول شوند:

• چربی اشباع: این نوع چربی سطح LDL را بالا می‌برد. بعضی از غذاهای گیاهی مانند روغن نخل و روغن نارگیل حاوی چربی اشباع هستند. اما چربی اشباع بیشتر در محصولات حیوانی مثل پنیر، شیر، کره و گوشت قرمز یافت می‌شود.
• چربی ترانس: چربی ترانس از چربی اشباع بدتر است. چون میزان LDL را افزایش و سطح HDL را کاهش می‌دهد. این نوع چربی به طور طبیعی در محصولات حیوانی وجود دارد. همچنین ممکن است طی فرآیندی به نام هیدروژناسیون (هیدروژنه کردن) در بعضی از مواد غذایی مانند مارگارین تولید شود.

ذکر این نکته ضروری است که افزایش تری‌گلیسیرید معمولا به کربوهیدرات‌های رژیم غذایی مربوط می‌شود. به عنوان مثال، مصرف زیاد کربوهیدرات‌های ساده مانند شکر و غذاهای تهیه‌شده با آرد سفید می‌تواند سطح این چربی را در خون بالا ببرد.

بیشتر بدانید:wbc در آزمایش خون به چه معناست؟

۲. بیماری‌ها

بعضی از بیماری‌ها سطح چربی خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اختلال لیپید می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• دیابت
• کم‌کاری تیروئید
• سندرم متابولیک
• سندرم کوشینگ
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک  (PCOS)
• بیماری کلیوی

۳. سایر عوامل

از سایر دلایل اختلال لیپید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورزش نکردن: اگر به اندازه کافی ورزش نکنید، سطح چربی خون به‌خصوص کلسترول بد یا LDL بالا می‌رود. به‌علاوه، تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش باعث بالا رفتن کلسترول خوب یا HDL می‌شود.
• سیگار کشیدن: مصرف سیگار هم می‌تواند سطح کلسترول بد را افزایش دهد.
• ژنتیک: اگر سابقه کلسترول بالا در خانواده شما وجود داشته باشد، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید. همچنین بعضی از بیماری‌های ژنتیکی نادر که بر نحوه تبدیل چربی به انرژی تاثیر می‌گذارند می‌توانند باعث افزایش تری‌گلیسیرید شوند.
• داروها: مصرف بعضی از داروها مثل دیورتیک‌ها، استروئیدها و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ممکن است به اختلال لیپید منجر شود.

تشخیص اختلال لیپید

پزشک برای تشخیص اختلال لیپید آزمایش خونی به نام پروفایل لیپیدی یا پانل لیپیدی تجویز می‌کند. این آزمایش سطح کلسترول تام (مجموع LDL و HDL) و تری‌گلیسیرید را نشان می‌دهد. احتمالا پزشک از شما می‌خواهد حداقل از هشت تا ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش ناشتا باشید و چیزی به جزء آب نخورید.

چربی خون در آزمایش بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dl) اندازه‌گیری می‌شود. کلسترول تام کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و تری‌گلیسیرید کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر به عنوان چربی خون نرمال تعریف می‌شود.

بیشتر بدانید:تری گلیسیرید چیست؟

درمان چربی خون بالا

تغییر سبک زندگی و در صورت لزوم مصرف دارو بهترین درمان چربی خون بالا است. علاوه بر این، مصرف بعضی از مکمل‌های غذایی هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. در ادامه درباره این راه‌کارها اطلاعات بیشتری کسب می‌کنید.

۱. دارودرمانی

برای درمان اختلال لیپید از انواع داروها استفاده می‌شود، از جمله:

• استاتین‌ها: این داروها ماده‌ای که باعث تولید کلسترول می‌شود را مهار می‌کنند. از استانین‌های متداول می‌توان به آتورواستاتین، فلوواستاتین، رزوواستاتین، سیمواستاتین و پراواستاتین اشاره کرد.
• مهارکننده‌های جذب کلسترول: این داروها با محدود کردن جذب کلسترول غذا در بدن، میزان کلسترول خون را کاهش می‌دهند. گاهی‌اوقات از این داروها همراه با استاتین استفاده می‌شود.
• عوامل کمپلکس‌ساز اسیدهای صفراوی: این داروها موادی به نام رزین‌های صفراوی را که حاوی کلسترول هستند به دام می‌اندازند و از جذب مجدد آن‌ها در روده کوچک جلوگیری می‌کنند.
• فیبرات‌ها: این داروها به کاهش تری‌گلیسیرید خون کمک می‌کنند.

۲. استفاده از مکمل

برای کاهش تری‌گلیسیرید و LDL می‌توان از مکمل اسید چرب امگا ۳ استفاده کرد که تهیه آن به نسخه پزشک نیاز ندارد. اسید چرب امگا ۳ یک نوع چربی غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA) است که به طور طبیعی در ماهی‌های چرب مانند سالمون یافت می‌شود. روغن‌های گیاهی مانند روغن کانولا و روغن زیتون هم حاوی اسید چرب امگا ۳ هستند.

نیاسین (ویتامین B3) هم می‌تواند سطح HDL را در خون بالا ببرد. این مکمل در ۲ نوع بدون نسخه و نیازمند نسخه پزشک در داروخانه‌ها در دسترس است.

۳. تغییر سبک زندگی

ورزش منظم و پیروی از رژیم غذایی سالم قاتل چربی خون است و به درمان اختلال لیپید کمک می‌کند. همچنین می‌تواند از بروز این بیماری پیشگیری کند.

راه‌های پیشگیری از چربی خون بالا

انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کند برای حفظ سلامتی فقط ۶ درصد کالری روزانه شما از چربی‌های اشباع تامین شود. علاوه بر این، تا حد امکان باید از مصرف چربی‌های ترانس اجتناب کنید. مصرف غلات کامل، میوه و سبزی هم در درمان اختلال لیپید موثر است.

راه‌های دیگری که به حفظ کلسترول و تری‌گلیسیرید در محدوده سالم کمک می‌کنند عبارت‌اند از:

• پرهیز از مصرف پوست مرغ و سایر ماکیان
• مصرف گوشت قرمز کم‌چرب به میزان متعادل
• مصرف لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی
• مصرف چربی‌های غیر اشباع به جای چربی‌های اشباع یا ترانس
• ورزش منظم (حداقل چهار روز در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه)
• پرهیز از مصرف فست فود، تنقلات ناسالم و گوشت‌های فرآوری‌شده
• خوردن غذاهای کبابی یا گریل‌شده به جای غذاهای سرخ‌کرده
• پرهیز از نوشیدن الکل (الکل باعث افزایش تری‌گلیسیرید می‌شود.)

بیشتر بدانید:جواب آزمایش خون چقدر طول میکشد؟

کلام پایانی

اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو به درمان اختلال لیپید کمک می‌کند و احتمال ابتلا به بیماری قلبی-عروقی را کاهش می‌دهد. اگر برای درمان این بیماری یا پیشگیری از آن به راهنمایی نیاز دارید، با دکتر عمومی یا متخصص قلب و عروق صحبت کنید.

در صورت نیاز به اطلاعاتی مانند شماره تماس و آدرس مطب، اولین نوبت خالی و نظر سایر بیماران در مورد پزشک مورد نظر خود می‌توانید از امکانات سایت درمانکده استفاده کنید. تیم درمانکده با فراهم کردن امکان دریافت مشاوره آنلاین دکتر قلب و عروق در تلاش است که شما عزیزان خدمات مورد نیاز خود را به سادگی و در اسرع وقت دریافت کنید.

سوالات متداول

منابع: healthline, nhlbi.nih