اختلال شخصیت اجتنابی؛ فرد مبتلا به اختلال دوری‌گزین را چگونه بشناسیم؟

اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) یک الگوی رفتاری پایدار مرتبط با دور ماندن از اجتماع، احساس بی‌کفایتی و ترس از طرد شدن یا قضاوت منفی است. افراد مبتلا به اختلال دوری گزین در موقعیت‌های کاری و روابط خود دچار مشکل می‌شوند.

اختلال اجتنابی یکی از انواع اختلالات روانی گروه شخصیت است که فرد تمایلی به حضور در موقعیت‌های اجتماعی ندارد. اکثر افراد از وضعیت خود آگاه هستند و تلاشی برای پیشرفت یا بهبودی انجام نمی‌دهند. از همین‌رو مبتلایان به اختلال شخصیت اجتنابی که به آن اختلال دوری گزین هم می‌گویند، جلسات مشاوره و روان درمانی موفقی نخواهند داشت. 

مهمترین ویژگی این اشخاص الگوی رفتاری پایدار و برخلاف هنجارهای جامعه است که باعث آزردگی خود و اطرافیان می‌شود. با ما همراه باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را بیشتر با ویژگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD)، درمان و روش پیشگیری از آن آشنا کنیم.

بیشتر بخوانید: عوارض اختلال سلوک (CD)

اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟

اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant personality disorder) که به آن اختلال دوری گزین هم می‌گویند دسته‌ای از الگوهای رفتاری پایدار و خارج از هنجارهای فرهنگی جامعه است که باعث ناراحتی فرد و اطرافیان او می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال دائما احساس بی‌کفایتی دارند و نسبت به قضاوت منفی دیگران بسیار حساس هستند. 

آن‌ها دوست دارند با دیگران در ارتباط باشند اما ترس شدید از طرد شدن یا قضاوت منجر به اجتناب از تعامل اجتماعی می‌شود. درواقع ترس از قضاوت منفی دیگران و طرد شدن از جامعه آن‌قدر قوی و شدید است که مبتلایان به اختلال دوری‎گزین انزوا را ترجیح می‌دهند.

بیشتر بخوانید: تاثیر ویژگی‌های شخصیتی و اختلالات در رابطه

خوب است بدانید که اختلال شخصیت اجتنابی بیشتر در کودکان و نوجوانان به صورت خجالت و ترس از طرد شدن مشاهده می‌شود. برای پیشگیری از انتقال این بیماری به دوره بزرگسالی با دکتر روانشناس درمانکده مشورت کنید.

علل اختلال شخصیت دوری گزین

در حال حاضر دلیل ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی مشخص نیست اما روانشناسان معتقدند عوامل محیطی و ژنتیکی می‌تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. عوامل محیطی به‌خصوص در دوران کودکی نقش مهمی در بروز این اختلال ایفا می‌کند. کودکانی که در سنین پایین خجالتی بوده‌اند اغلب در نوجوانی یا بزرگسالی به اختلال شخصیت دوری‌گزین مبتلا می‌شوند. اکثر مبتلایان در جلسات مشاوره تجربیات قبلی خود را از طرد شدن توسط والدین، خانواده و دوستان گزارش می‌کنند. این موارد تاثیر مستقیمی بر عزت‌نفس و احساس ارزشمندی فرد دارد.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت چیست؟

اختلال شخصیت دوری‌گزین با کدام اختلالات دیگر همپوشانی دارد؟

آن‌ها عبارتند از:

• افسردگی
• اختلال مصرف مواد
• اختلال شخصیت وابسته
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال شخصیت مرزی (BPD)

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

علائم اختلال شخصیت اجتنابی

الگوی رفتاری در افراد مبتلا به این اختلال از خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. یکی از اصلی‌ترین ویژگی افراد اختلال شخصیت اجتنابی ترس از طرد شدن است. این ترس آن‌قدر قوی و شدید ظاهر می‌شود که شخص مبتلا به اختلال دوری‌گزین ترجیح می‌دهد تنها بماند تا این‌که در یک رابطه یا از جمعی طرد شود. 

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت وابسته چیست؟

شایع‌ترین نشانه‌های اختلال شخصیت اجتنابی علاوه‌بر ترس از تحقیر و طرد شدن عبارتند از:

• بسیار حساس هستند.
• خودآگاهی افراطی دارند.
• از خود تصور ضعیفی دارند.
• خودشان را بی‌کفایت می‌دانند.
• نمی‌توانند درست تصمیم بگیرند.
• گروه دوستان آن‌ها محدود است.
• از امتحان کردن کارها خوششان نمی‌آید.
• به‌راحتی از انتقاد یا عدم تایید آسیب می‌بینند.
• تمایل به اغراق در بزرگ نشان دادن مشکلات دارند.
• در موقعیت‌های اجتماعی از انجام کارها به‌دلیل ترس از اشتباه و خجالت زده شدن اجتناب می‌کنند.

بیشتر بدانید: علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی چگونه است؟

ویژگی افراد مبتلا به اختلال دوری گزین

مهمترین ویژگی افراد اختلال شخصیت اجتنابی عبارت است از:

1. عدم قاطعیت
2. عزت‌نفس پایین
3. احساس بی‌کفایتی
4. بازداری اجتماعی
5. عدم لذت از فعالیت‌ها
6. اعتماد نداشتن به دیگران
7. حساسیت به ارزیابی منفی
8. ترس از انتقاد یا طرد شدن

بیشتر بخوانید: نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

اختلال شخصیت اجتنابی و ازدواج 

زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین کمی دشوار است. زیرا او به محبت و عشق شدید شما نیاز دارد. از همین‌رو دائما از طرف او درخواست‌های احساسی خواهید داشت که در برخی مواقع باعث ناراحتی می‌شود. این در حالی است که فرد مبتلا به اختلال دوری‌گزین نمی‌تواند متقابلا از نظر احساسی شما را حمایت کند. در برخی مواقع دیده شده آن‌ها فاصله مشخصی را با همسرشان حفظ می‌کنند.

بیشتر بدانید: رفتار هیستریک چه علائمی دارد؟

تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی

برای تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی در dsm 5 ذکر شده که فرد باید الگوی ثابتی از دوری اجتماعی، حساسیت بیش از حد نسبت به طرد شدن، انتقاد و احساس بی‌کفایتی داشته باشد. 

روانشناسان برای تشخیص اختلال دوری‌گزین باید چهار مورد از گزینه‌های زیر را در فرد مشاهده کنند:

• عدم تمایل به درگیر شدن با دیگران
• احساس ناتوانی اجتماعی، جذاب نبودن یا حس تحقیر
• دوری از موقعیت‌های اجتماعی به‌دلیل احساس بی‌کفایتی
• اجتناب از روابط صمیمانه به‌دلیل ترس از تمسخر یا تحقیر
• نگرانی ذهنی از انتقاد یا طرد شدن در موقعیت‌های اجتماعی
• مردد بودن برای انجام کارهای جدید به‌دلیل ترس از خجالت‌زدگی
• اجتناب از فعالیت‌های شغلی به‌دلیل ترس از انتقاد، طرد شدن یا عدم تایید

بیشتر بخوانید: درمان اختلال شخصیت مرزی

تشخیص‌های افتراقی

اختلال شخصیت دوری‌گزین را باید از 2 اختلال زیر متمایز کرد:

تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی و اسکیزوئید

مشخصه اصلی هر دو اختلال انزوای اجتماعی است. با این تفاوت که بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید به‌دلیل بی‌علاقگی و عدم تمایل به برقراری رابطه اجتماعی انزوا را انتخاب می‌کنند. درواقع آن‌ها از تنهایی لذت می‌برند و از شیوه زندگی خود بسیار راضی هستند. در حالی‌که افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین به‌دلیل ترس از طرد شدن یا انتقاد منفی دیگران منزوی خواهند شد.

تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی و اضطراب اجتماعی

مرز باریکی بین اختلال شخصیت دوری‌گزین و اضطراب اجتماعی وجود دارد. در واقع فرد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین ترس و بازداری اجتماعی بیشتری نسبت به اضطراب اجتماعی تجربه می‌کند. آن‌ها ترس و اضطراب شدید را در همه موقعیت‌های اجتماعی احساس می‌کنند. اما اضطراب اجتماعی با سطح بالاتری از استرس و اضطراب همراه است که در برخی موقعیت‌های عمومی مانند اجرا روی صحنه بروز پیدا می‌کند.

اختلال شخصیت دوری گزین چگونه درمان می‌شود؟

درمان اختلال شخصیت اجتنابی کمی دشوار است. زیرا افراد مبتلا به این اختلال دارای الگوی ریشه‌ای تفکر و رفتار عمیقی هستند که سال‌ها همراه آن‌هاست. اما از آن‌جایی‌که این گروه از اشخاص تمایل به برقراری ارتباط دارند، می‌توان به کمک روش‌های زیر درمان را آغاز کرد:

• روان‌درمانی پویشی: کمک به درک اثرگذاری تجربیات گذشته بر رفتار فعلی و آگاه شدن از افکار ناخودآگاه خود
• درمان شناختی رفتاری (CBT): شناخت باور و تفکرات ناسالم و جایگزین کردن افکار سالم
• دارودرمانی: هیچ داروی برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی از طرف FDA تایید نشده است. تنها برای درمان افسردگی و اضطراب ناشی از علائم اختلال دوری گزین می‌توان از داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت وسواسی اجباری

پیشگیری از اختلال اجتنابی

در اکثر موارد اختلال شخصیت دوری‌گزین ریشه ژنتیکی دارد و نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. اما اگر کودک شما خجالتی و کم‌رو است باید او را نزد دکتر روانشناس ببرید و یا با مشاوره آنلاین دکتر روانشناس یا مشاوره آنلاین دکتر روانپزشک تا با مهارت‌های درست و اصولی از خطر اختلال شخصیت اجتنابی در بزرگسالی جلوگیری شود.

نتیجه اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت دوری‌گزین با ناامیدی زیادی همراه است. در حالی‌که شما با مراجعه زود هنگام به دکتر روانشناس و دکتر روانپزشک می‌توانید علائم شدید اختلال شخصیت را درمان کنید. بدین شکل نه تنها به زندگی عادی برمی‌گردید بلکه احساس بهتری نسبت به خود پیدا می‌کنید. 

ما در این مقاله از درمانکده ویژگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی و علائم بیماری را به همراه روش تشخیص و درمان آن با شما به اشتراک گذاشتیم. به‌نظر شما کدام ویژگی در افراد مبتلا به شخصیت دوری‌ گزین پررنگ‌تر است؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic | webmd | verywellmind