دستگاه گوارش از دهان، مری، معده، روده کوچک و روده بزرگ تشکیل شده است. این اندام‌ها با همکاری کبد، کیسه صفرا و پانکراس (لوزالمعده) غذا را هضم کرده و بعد از جذب مواد مغذی موجود در آن، مواد زائد را دفع می‌کنند. اختلال در این فرآیند می‌تواند به بروز طیف وسیعی از علائم منجر شوند، مانند حالت تهوع، معده درد و یبوست. آشنایی با علائم و نشانه‌های مشکلات هضم غذا به شما کمک می‌کند که به موقع آن‌ها را شناسایی کنید و به دنبال درمان بروید. در مقاله امروز در مورد علائم و دلایل مشکلات هضم و راه‌های درمان آن صحبت می‌کنیم. تا انتهای این مطلب با مجله درمانکده همراه باشید.
فهرست محتوا
علت مشکلات هضم غذا
موارد زیر از مهم‌ترین علل احتمالی مشکلات هضم غذا هستند:
1. بیماری‌های گوارشی
بیماری‌هایی که بر دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند ممکن است هضم غذا را مختل کنند. علائم شایع بیماری‌های گوارشی عبارتند از:
- سوء هاضمه (احساس پر بودن بیش از حد معده، آروغ زدن و درد در قسمت بالای شکم)
- سوزش سردل
- نفخ
- معده درد
- یبوست یا اسهال
- حالت تهوع یا استفراغ
بیشتر بدانید: سردی معده و دستگاه گوارش چیست و چه علل و راه‌کارهای درمانی دارد؟
بیشتر بدانید: با ویروس گوارشی جدید و روش های درمان آن آشنا شوید
از رایج‌ترین بیماری‌های گوارشی که هضم غذا را مختل می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رفلاکس اسید: این بیماری شایع در اثر برگشت اسید معده به سمت مری رخ می‌دهد. رفلاکس اسید یکی از شایع‌ترین مشکلات هضم غذا در بارداری است. پرخوری، چاقی و سیگار کشیدن هم خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
- بیماری‌های معده: وظیفه معده هضم غذا و انتقال آن به روده کوچک است. اگر به گاستریت (ورم معده) یا زخم معده مبتلا باشید، نمی‌توانید غذاها را به خوبی هضم کنید.
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): افراد مبتلا به IBS در پاسخ به عوامل استرس‌زا دچار یبوست یا اسهال می‌شوند.
- بیماری التهابی روده (IBD): کولیت اولسراتیو و بیماری کرون دو شکل از IBD هستند. کولیت اولسراتیو در اثر واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی رخ می‌دهد و در دیواره روده بزرگ التهاب و زخم ایجاد می‌کند. بیماری کرون می‌تواند باعث ایجاد التهاب در قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش شود.
- رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO): این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های روده بزرگ به روده کوچک مهاجرت کنند.
- بیماری سلیاک: یک بیماری خودایمنی است که در مبتلایان به آن مصرف غذاهای حاوی گلوتن باعث می‌شود بدن به دیواره روده حمله کند. گلوتن در بعضی از غلات مثل گندم، جو و چاودار وجود دارد.
- سنگ کیسه صفرا: صفرا در کیسه صفرا ذخیره می‌شود تا بدن از آن برای هضم غذا استفاده کند. سنگ‌‌های صفراوی می‌توانند به مشکلات زیادی منجر شوند، از جمله: التهاب کیسه صفرا، انسداد مجرای صفراوی و انسداد مجرای پانکراس.
- بیماری‌های پانکراس: پانکراس با تولید آنزیم‌های گوارشی به هضم غذا کمک می‌کند. به همین دلیل، وجود هر نوع اختلالی در آن می‌تواند به مشکلات هضم غذا منجر شود.
بیشتر بدانید: هپاتیت الکلی چیست و چطور درمان می شود؟
2. سایر علل مشکلات هضم غذا
علاوه بر بیماری‌های گوارشی، عوامل دیگری هم وجود دارند که می‌توانند روی هضم غذا تاثیر بگذارند، از جمله:
- غذاهای فرآوری شده: غذاهایی که بسیار فرآوری شده هستند (مانند هات داگ) روی هضم تاثیر منفی می‌گذارند. این غذاها با افزایش التهاب در دستگاه گوارش به بروز مشکلات هضم در کودکان و بزرگسالان منجر می‌شوند.
- عدم تحمل مواد غذایی: عدم تحمل باعث می‌شود در هضم بعضی از غذاها مشکل داشته باشید و در نتیجه علائمی مانند نفخ یا اسهال را تجربه کنید.
- داروها: آنتی‌اسیدها (داروهای ضداسید) یا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باعث مشکلات گوارشی شوند. این مشکلات عوارض جانبی دارو هستند و پس از قطع مصرف آن باید برطرف شوند. داروهای ضددرد مثل کدئین، ترامادول و مورفین هم روی روده تاثیر منفی دارند.
- کم آبی بدن: اگر آب کافی ننوشید، به مشکلات گوارشی مثل یبوست مبتلا می‌شوید. دریافت ناکافی مایعات می‌تواند مدفوع را سفت کرده و دفعات اجابت مزاج را کاهش دهد.
- استرس: استرس شدید هم در ابتلا به مشکلات هضم غذا نقش دارد. در بعضی از افراد، استرس یا اضطراب بیش از حد ممکن است به التهاب یا اسهال منجر شود. همچنین می‌تواند علائم IBS یا IBD را بدتر کند.
- دیابت: قند خون بالا باعث گاستروپارزی (فلج معده) می‌شود که روی هضم غذا تاثیر می‌گذارد. در گاستروپارزی، حرکات معده کاهش می‌یابد و غذا برای مدت طولانی در آن باقی می‌ماند.
بیشتر بخوانید : نکروز پانکراس چیست؟ علت، علائم و روش درمان آن
روش تشخیص مشکلات هضم
پزشک با معاینه بدنی و بررسی علائم، سابقه پزشکی و رژیم غذایی شما فرآیند تشخیص بیماری‌های گوارشی را شروع می‌کند. سپس ممکن است از یکی از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک بگیرد:
- آزمایش خون: به تشخیص بیماری سلیاک، التهاب یا علائم عفونت کمک می‌کند.
- آزمایش مدفوع: می‌تواند التهاب را تشخیص دهد و باکتری‌های موجود در روده را بررسی کند.
- آندوسکوپی: امکان بررسی دستگاه گوارش فوقانی را برای پزشک فراهم می‌کند.
- کولونوسکوپی: به پزشک کمک می‌کند دستگاه گوارش تحتانی را بررسی کند.
- آزمایش تنفسی لاکتولوز: پزشک از این آزمایش برای تشخیص SIBO استفاده می‌کند.
- تصویربرداری پزشکی: این روش تشخیصی شامل سی‌تی اسکن، سونوگرافی و تصویربرداری با اشعه ایکس است.
بیشتر بدانید: بیماری‌های ناشی از آشامیدن آب آلوده چیست؟
بیشتر بدانید: بیماری کلانژیت چیست؟
درمان مشکلات هضم
روشی که برای درمان مشکلات هضم غذا توصیه می‌شود به علت بروز آن‌ها بستگی دارد. در بسیاری از موارد، اصلاح رژیم غذایی و استفاده از دارو برای درمان مشکلات هضم کافی است. با این حال، بعضی از بیماری‌های گوارشی، مثل بیماری التهابی روده، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. جراحی زمانی انجام می‌شود که با اصلاح سبک زندگی و درمان دارویی نتوان علائم بیماری را کنترل کرد.
درمان خانگی مشکلات هضم غذا
مشکلات گوارشی خفیف را می‌توانید به کمک راه‌کارهای زیر درمان کنید:
1. راهی برای کنترل استرس بیابید
بین سلامت جسم و روان ارتباط وجود دارد و کاهش استرس می‌تواند روی هر دو مورد تاثیر مثبتی داشته باشد. برخورداری از حمایت اطرافیان، ورزش منظم و خواب کافی به کنترل استرس کمک می‌کند.
2. چای نعناع بنوشید
چای نعناع یک راه‌کار خانگی مناسب برای درمان حالت تهوع و سوء هاضمه است. برای تهیه چای نعناع، یک لیوان آب جوش را روی پنج تا 10 برگ آن بریزید و اجازه دهید سه تا پنج دقیقه دم بکشد. در صورت تمایل می‌توانید به آن کمی لیموترش یا عسل اضافه کنید.
هشدار: اگر به رفلاکس اسید مبتلا هستید، از مصرف نعناع خودداری کنید.
3. ورزش کنید
ورزش سبک هضم را تقویت می‌کند و نفخ را کاهش می‌دهد. ایستادن و فعال بودن به نیروی جاذبه زمین اجازه می‌دهد که به حرکت غذا در دستگاه گوارش کمک کند.
4. تولید گاز را در دستگاه گوارش کاهش دهید
داشتن مقدار معینی گاز در دستگاه گوارش برای سلامتی مفید است، اما تولید بیش از حد آن باعث نفخ می‌شود. جویدن آدامس و تند غذا خوردن باعث بلع هوا می‌شود. نوشابه‌های گازدار و بعضی از غذاها مثل کلم بروکلی، پیاز و حبوبات تولید گاز را در دستگاه گوارش افزایش می‌دهند.
بیشتر بدانید: سنگ کیسه صفرا چیست؟
5. غذاهای تخمیر شده را امتحان کنید
باکتری‌ها به طور طبیعی در روده وجود دارند. تعدادی از این باکتری‌ها به هضم غذا کمک می‌کنند، اما افزایش بعضی از آن‌ها به بروز مشکلات گوارشی منجر می‌شود. غذاهای تخمیر شده، مثل ماست پروبیوتیک و کفیر، حاوی باکتری‌های مفیدی هستند که از سلامت دستگاه گوارش حمایت می‌کنند.
6. فیبر بیشتری بخورید
وقتی درباره بهترین رژیم برای درمان مشکلات هضم صحبت می‌شود، فیبر مهم‌ترین ماده‌ای است که باید به آن اشاره کرد. فیبر با تنظیم حرکات روده به بهبود هضم کمک می‌کند. منابع خوب فیبر عبارتند از: غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و مغزهای خوراکی. وقتی فیبر رژیم غذایی خود را افزایش می‌دهید باید مایعات زیادی بنوشید تا فیبر به راحتی از دستگاه گوارش عبور کند.
7. از خوردن غذاهای محرک اجتناب کنید
واکنش افراد به غذاهای مختلف متفاوت است، اما به طور کلی غذاها و نوشیدنی‌های زیر ممکن است هضم را با مشکل روبرو کنند:
- غذاهای فرآوری شده
- غذاهای سرخ شده
- فست فود
- غذاهای اسیدی مانند سرکه و مرکبات
- الکل
- کافئین
- فست فود
بیشتر بدانید: متاپلازی روده‌ای معده چیست؟
برای اینکه متوجه شوید کدام غذاها و نوشیدنی‌ها برای شما مشکل‌ساز هستند، هر آنچه را که می‌خورید و می‌نوشید و علائمی را که بعد از مصرف آن‌ها تجربه می‌کنید، بنویسید. این یادداشت‌ها به پزشک کمک می‌کند که توصیه‌های دقیق‌تری به شما ارائه دهد.
سوالات متداول
بسته به اینکه کدام بخش از دستگاه گوارش دچار مشکل شده باشد، ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کنید. با این حال، از معده درد، سوزش سر دل، یبوست و نفخ می‌توان به عنوان شایع‌ترین علائم بیماری‌های گوارشی نام برد.
اگر علائم گوارشی (از جمله معده درد، استفراغ یا اسهال) خیلی شدید بودند یا برای مدت طولانی ادامه داشتند، حتما برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
تحقیقات در مورد روش پیشگیری از بروز مشکلات هضم غذا نشان داده است که پرهیز از پرخوری، دراز نکشیدن بلافاصله بعد از صرف غذا، خوب جویدن غذا، کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده، افزایش مصرف میوه و سبزی، نوشیدن آب و کنترل استرس همگی می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری‌های گوارشی را کاهش دهند.
کلام پایانی درباره مشکلات هضم غذا
مشکلات گوارشی خفیف معمولا به درمان‌های خانگی، مانند اضافه کردن یا حذف بعضی غذاها از رژیم غذایی و ورزش، به خوبی پاسخ می‌دهند. با این حال، مشکلات شدید یا مداوم به مراقبت پزشکی نیاز دارند. اگر به طور ناگهانی به مشکلات هضم غذا مبتلا شدید، با دکتر فوق تخصص گوارش مشورت کنید تا درمان مناسب برایتان شروع شود. در هر نقطه از ایران و جهان که باشید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده ، به صورت آنلاین مشورت کنید.
منابع: medicalnewstoday, medicalnewstoday
