اکسپکتورانت (Expectorant) یا خلطآور یک نوع داروی سرفه است که مخاط را رقیق و شل می‌کند تا به راحتی از مجاری تنفسی خارج شود. هر زمان که دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌شوید میتوانید از اکسپکتورانت برای رفع احتقان استفاده کنید. اکسپکتورانت‌ها به شکل یک داروی مستقل یا یک داروی ترکیبی سرماخوردگی در دسترس هستند. در این مقاله از مجله درمانکده درباره بهترین شربت اکسپکتورانت و نحوه مصرف آن صحبت می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
کاربرد شربت اکسپکتورانت
از اکسپکتورانت برای کاهش علائم عفونت‌های کوتاه‌مدت (حاد) دستگاه تنفس از جمله سرماخوردگی، برونشیت و پنومونی (ذات‌الریه) استفاده میشود. این عفونت‌ها با تجمع مخاط در گلو و ریه‌های شما باعث سرفه می‌شوند. شربت اکسپکتورانت ترشحات تنفسی را در مجاری هوایی رقیق می‌کند تا بتوانید مخاط اضافی را به طور موثرتری از بدن خارج کنید.
به یاد داشته باشید که اکسپکتورانت‌ها علت اصلی احتقان قفسه سینه را درمان نمی‌کنند. به همین دلیل، ممکن است لازم باشد در کنار آن‌ها از داروهای دیگری مانند آنتی‌بیوتیک یا استروئید برای درمان بیماری زمینه‌ای استفاده کنید.
انواع اکسپکتورانت
اکسپکتورانت را می‌توان به ۲ دسته دارویی یا طبیعی طبقه‌بندی کرد. ماده اصلی موجود در این دارو به رقیق شدن ترشحات راه هوایی کمک می‌کند و باعث افزایش سرفه میشود.
بیشتر بخوانید:موارد مصرف شربت ایبوپروفن
۱. خلط‌آورهای دارویی
این داروها عبارت‌اند از:
- گایافنزین: گایافنزین رایج‌ترین خلط‌آوری است که در بسیاری از داروهای سرفه، سرماخوردگی و آنفولانزا یافت میشود. علاوه بر این، ممکن است در داروهای سرکوب‌کننده سرفه، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد درد و تب‌تر و ضداحتقان‌های بدون نسخه هم وجود داشته باشد. در حال حاضر، شربت گایافنزین تنها اکسپکتورانت تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است.
- پتاسیم یدید: پتاسیم یدید یک خلطآور قوی است که در صورت ابتلا به بیماری مزمن ریوی، ممکن است توسط پزشک تجویز شود. بیماری‌های مزمن ریه مثل آسم، برونشیت و آمفیزم مخاط زیادی تولید می‌کنند که این باعث پیچیده شدن وضعیت پزشکی شما میشود.
بیشتر بخوانید:کاربرد شربت تئوفیلین جی
۲. خلط‌آورهای طبیعی
اگر می خواهید مخاط را شل و رقیق کنید و احتقان قفسه سینه را از بین ببرید، میتوانید از خلط‌آورهای طبیعی هم استفاده کنید. این خلط‌آورها شامل موارد زیر هستند:
- منتول: اگر به دنبال یک شربت اکسپکتورانت برای گلو درد و سرفه می‌گردید، محصولات حاوی منتول انتخاب خوبی برای شما به شمار می‌روند. منتول یک ماده شیمیایی طبیعی است که از گیاهان خانواده نعناع به دست می‌آید. بر اساس تحقیقات، منتول عضلات راه‌های هوایی را شل می‌کند؛ در نتیجه هوای بیشتری وارد سیستم تنفسی میشود و سرفه بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید: معرفی قویترین شربت گیاهی ضد سرفه کودکان + 7 روش جادویی
- عصاره برگ پیچک: عصاره برگ پیچک یک خلطآور طبیعی است که تحقیقات نشان داده‌اند می‌تواند به درمان سرفه کمک کند.
- عسل: عسل هم ماده دیگری است که به شل شدن مخاط و تسکین سرفه کمک می‌کند. شما میتوانید عسل را به یک لیوان چای اضافه کنید یا حتی آن را داخل شیر گرم بریزید. اما به شیرخواران کمتر از ۱۲ ماه عسل ندهید، چون خطر ابتلا به بوتولیسم را در آن‌ها افزایش می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که این روزها بعضی از شرکت‌های دارویی اقدام به تولید شربت سرفه با عسل کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:کاربردهای داروی دکسترومتورفان
روش مصرف شربت اکسپکتورانت
گایافنزین و سایر خلط‌آورها در طول روز بهترین عملکرد را دارند، چون باعث می‌شوند برای رفع احتقان، بیشتر سرفه کنید. اگر از این داروها در طول شب استفاده کنید، ممکن است خواب را مختل کنند یا شما را بیدار نگه دارند. اگر در این زمینه به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، بروشور دارو را بخوانید یا با پزشک مشورت کنید.
عوارض شربت اکسپکتورانت
اکسپکتورانت‌ها ممکن است در بعضی از افراد عوارض جانبی ایجاد کنند، اما معمولا این عوارض جدی نیستند. از عوارض جانبی گایافنزین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه
- یبوست
- سردرد
- خستگی
- کهیر
- حالت تهوع و استفراغ (در صورت مصرف دوزهای بالا)
بیشتر بخوانید: داروی ضد سرفه قوی
عوارض جانبی پتاسیم یدید احتمالا شدیدتر است. این عوارض عبارت‌اند از:
- درد شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- رفلاکس اسید (برگشت اسید معده به مری)
- اسهال
- بثورات پوستی
- بی‌حسی در دست یا پا
- تورم غدد بزاقی
- ترشح بیش از حد بزاق
- درد لثه
- احساس طعم فلز در دهان
- گیجی
- سردرد
- خستگی
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
بیشتر بخوانید:قرص آزیترومایسین چه کاربردی دارد؟
منتول معمولا بی‌خطر است، مگر اینکه به آن حساسیت داشته باشید. در این صورت ممکن است مشکلات زیر را تجربه کنید:
- کهیر
- مشکلات تنفسی
- خس‌خس سینه
- تورم صورت یا گلو
عوارض جانبی احتمالی عصاره برگ پیچک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال
- کهیر
- بثورات پوستی
اکسپکتورانت‌هایی که به صورت داروی ترکیبی سرماخوردگی یا آنفولانزا به فروش می‌رسند، بیشتر احتمال دارد عوارض جانبی ایجاد کنند. این عوارض عبارت‌اند از:
- خستگی
- سرگیجه
- عصبی بودن
- بی‌قراری
- حالت تهوع و استفراغ
بیشتر بخوانید:کاربرد داروی سیپروهپتادین
موارد احتیاط پیش از مصرف
در صورتی که از شربت اکسپکتورانت استفاده می‌کنید، هنگام رانندگی یا انجام کارهایی که به هوشیاری نیاز دارند، مراقب باشید. چون این دارو ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا سرگیجه شما شود.
اگر از داروهای ترکیبی حاوی خلطآور استفاده می‌کنید، حتما برچسب دارو را بخوانید. چون حتی اگر بتوانید از اکسپکتورانت با خیال راحت استفاده کنید، ممکن است ماده دیگری در محصول وجود داشته باشد که مصرف آن برایتان بی‌خطر نباشد.
بیشتر بخوانید: عوارض جانبی داروی ضد سرفه
تداخلات دارویی شربت اکسپکتورانت
اگر از داروهای دیگری استفاده می‌کنید، مهم است که قبل از مصرف خلطآور با پزشک یا داروساز صحبت کنید. اکسپکتورانت‌ها می‌توانند اثرات بعضی از داروها را تغییر یا خطر بروز عوارض جدی آن‌ها را افزایش دهند.
علاوه بر این، از آنجا که گاهی‌اوقات خلط‌آورها با سایر داروها ترکیب می‌شوند، باید برچسب یا بروشور داروهای ترکیبی را با دقت بخوانید. بعضی از داروهای ترکیبی سرماخوردگی و آنفولانزا حاوی موادی هستند که ممکن است برای شما مضر باشند. به عنوان مثال، بعضی از داروهای ترکیبی فنیل افرین دارند که می‌تواند به پرفشاری خون و برادی‌کاردی (کند شدن ضربان قلب) منجر شود. همچنین ممکن است با داروهای ضد افسردگی و داروهای قلبی تداخل داشته باشد.
بیشتر بخوانید:دیفن هیدرامین کامپاند چیست؟
قیمت شربت اکسپکتورانت
قیمت این دارو به مواد تشکیل‌دهنده آن بستگی دارد، اما معمولا می‌توان آن را جزء داروهای ارزان‌قیمت طبقه‌بندی کرد.
فعل و انفعالات شربت اکسپکتورانت در بدن
از اکسپکتورانت برای تسهیل خروج مخاط از مجاری تنفسی استفاده میشود. این شربت مانند داروهای سرکوب‌کننده سرفه جلوی سرفه کردن را نمی‌گیرد. گاهی‌اوقات شما قصد مهار سرفه را ندارید و می‌خواهید سرفه‌های مولد (سرفه مرطوب یا خلط‌دار) داشته باشید. چون سرفه به بدن کمک می‌کند که راه‌های هوایی را از وجود باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها پاک کند. در این شرایط میتوانید به سراغ اکسپکتورانت بروید.
اکسپکتورانت باعث شل شدن مخاط و رقیق شدن ترشحات راه‌های هوایی میشود. در نتیجه، به رفع مشکلاتی که ممکن است در اثر احتقان قفسه سینه ایجاد شوند کمک می‌کند. علاوه بر این، از آنجا که مخاط ممکن است حاوی باکتری و ویروس است، خروج آن به کمک سرفه خطر بروز عفونت را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید:شرایط نگهداری شربت Theophylline G
افراد آسیب‌پذیر
بدون مشورت با پزشک از شربت اکسپکتورانت در بارداری و شیردهی استفاده نکنید. چون گاهی‌اوقات مصرف شربت اکسپکتورانت در شیردهی و بارداری می‌تواند برای شما یا فرزندتان مضر باشد. همچنین توصیه میشود از داروهای سرماخوردگی از جمله شربت اکسپکتورانت برای کودکان خردسال استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک این کار را توصیه کرده باشد. بعضی از داروهای سرماخوردگی می‌توانند در کودکان به بروز عوارض جانبی جدی منجر شوند.
بیشتر بخوانید: شربت ایمیونیس برای چیست؟
کلام پایانی
سرفه یک علامت آزاردهنده است، اما گاهی‌اوقات به حذف مخاط اضافی و عوامل بیماری‌زا از دستگاه تنفس کمک می‌کند. اینجاست که استفاده از شربت اکسپکتورانت می‌تواند مفید باشد، چون با رقیق کردن مخاط باعث پاکسازی راه‌های هوایی میشود.
سرفه باید بعد از مدت زمان کوتاهی برطرف شود. اگر برای مدت طولانی ادامه داشت یا با علائم دیگری مثل تب، تنگی نفس یا درد قفسه سینه همراه بود، میتوانید به دکتر عمومی مراجعه و یا با مشاوره آنلاین پزشک عمومی مشورت کنید. برای این کار میتوانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید. در درمانکده امکان اخذ نوبت جهت ویزیت حضوری و مشاوره آنلاین فراهم شده است.
سوالات متداول
در پاسخ به این سوال که شربت اکسپکتورانت برای چیه باید بگوییم که این دارو مخاط گلو و راه‌های هوایی را شل و رقیق می‌کند تا هنگام سرفه راحت‌تر از بدن خارج شود.
بله. بعضی از انواع این دارو که حاوی پتاسیم یدید یا عصاره برگ پیچک هستند، ممکن است باعث اسهال شوند.
تاثیر شربت خلطآور روی جنین به ماده تشکیل‌دهنده آن بستگی دارد. به همین دلیل، توصیه میشود در دوران بارداری بدون مشورت با پزشک از هیچ دارویی استفاده نکنید.
منابع: my.clevelandclinic, verywellhealth
