اختلال جنسی یکی از مسائل مهم در سلامت جسم و روان افراد است که به شدت بر کیفیت روابط زناشویی تاثیر می‌گذارد. انواع اختلالات جنسی زمانی مطرح می‌شوند که فرد در یکی از مراحل پاسخ جنسی (تمایل جنسی، تحریک، ارگاسم و فرونشینی) با مشکل مداوم و آزاردهنده مواجه باشد. عوامل مختلفی مانند وضعیت جسمی، شرایط روانی، کیفیت روابط عاطفی و حتی باورهای فرهنگی می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. شناخت انواع اختلالات جنسی نقش مهمی در پیشگیری و درمان به موقع آن‌ها دارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا به بررسی دسته‌بندی و انواع رایج اختلال جنسی بپردازیم.
فهرست محتوا
- اختلال جنسی چیست؟
- علل اختلال عملکرد جنسی
- کدام داروها باعث بروز انواع اختلالات جنسی می‌شوند؟
- انواع اختلالات جنسی کدامند؟
- اختلال جنسیتی مردان
- اختلال جنسیتی زنان
- عارضه‌های همپوشان با اختلالات جنسی
- نحوه تشخیص انواع اختلالات جنسی
- روش درمان انواع اختلالات جنسی
- اختلال هویت جنسیتی چیست؟
- روش درمان اختلال جنسیتی
- منظور از اختلالات جنسیتی جنین چیست؟
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
اختلال جنسی چیست؟
این مشکل نوعی اختلال در عملکرد جنسی است که معمولا در یکی از مراحل چرخه پاسخ جنسی همچون تمایل جنسی، تحریک، ارگاسم یا فرونشینی رخ می‌دهد و موجب احساس نارضایتی از رابطه جنسی می‌شود. برخی افراد که در طول رابطه جنسی برانگیخته نمی‌شوند یا از آن لذتی نمی‌برند، ممکن است دچار انواع اختلالات جنسی شده باشند.
البته باید بگوییم، احساسات و رفتار جنسی ممکن است با افزایش سن یا بر اثر عوامل دیگر کمی دچار تغییر شوند. این تغییرات جزئی طبیعی هستند و نمی‌توان گفت فرد اختلال جنسی دارد. همچنین از آن جایی که شدت و کیفیت رابطه جنسی در هر فرد متفاوت است، نمی‌توان یک نشانه یا تغییر در رفتار جنسی را برای همه افراد به منزله اختلال جنسی در نظر گرفت. برای تشخیص این اختلال باید حتما به روانشناس آموزش‌دیده یا سکس‌تراپیست مراجعه کنید.
در حال حاضر، افراد زیادی درگیر انواع اختلالات جنسی هستند، اما دوست ندارند درباره آن صحبت کنند. این اختلالات جنسیت هم در زنان و هم در مردان دیده می‌شود و شدت و نوع آن می‌تواند بسته به شرایط هر فرد متفاوت باشد.
علل اختلال عملکرد جنسی
علت بروز انواع اختلالات جنسی می‌تواند ناشی از دلایل فیزیکی یا روانی باشد.
علل فیزیکی
مهم‌ترین دلایل فیزیکی که موجب اختلال در عملکرد جنسی می‌شوند، عبارت‌اند از:
- دیابت
- بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه یا کبد
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- اختلالات عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا آسیب عصبی
- عدم تعادل هورمونی
- سرطان
- مصرف الکل و مواد مخدر
- بارداری و شیردهی
- یائسگی
علل روانشناختی
احساسات و عواطف نقش مهمی در بروز انواع اختلالات جنسی دارند. به عنوان مثال، استرس همان‌طور که می‌تواند علت عقیم شدن مردان باشد، نقش مهمی در اختلال عملکرد جنسی دارد. دیگر عوامل روانشناختی عبارت‌اند از:
- مشکل در روابط زناشویی
- استرس و اضطراب
- افسردگی
- سابقه آسیب یا سوءاستفاده جنسی
- تصویر بدنی منفی از خود
- بیش از حد نگران بودن درباره عملکرد جنسی
کدام داروها باعث بروز انواع اختلالات جنسی می‌شوند؟
اگر این سوال برایتان پیش آمده که چرا میل جنسیم از بین رفته، باید بدانید تعدادی از داروهای بدون نسخه (OTC) و داروهای تجویزی توسط پزشک ممکن است عوارض جانبی جنسی داشته باشند. برخی از داروها می‌توانند بر میل جنسی تاثیر منفی بگذارند و بعضی دیگر توانایی فرد برای برانگیختگی یا رسیدن به ارگاسم را کاهش می‌دهند. این داروها عبارت‌اند از:
- برخی آنتی‌هیستامین‌ها مانند لوراتادین، سیتریزین و دیفن هیدرامین
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین، دوکسپین، ایمی پرامین و نورتریپتیلین
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند فنلزین و ترانیل سیپرومین
- داروهای ضد روان‌پریشی مانند تیوریدازین، تیوتیکسن و هالوپریدول
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین، سرترالین و پاروکستین
- داروهای درمان‌کننده فشار خون بالا
- کربنات لیتیوم
انواع اختلالات جنسی کدامند؟
انواع اختلالات جنسی در چهار گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند. متخصصان سلامت روان این موارد را زمانی به عنوان اختلال در نظر می‌گیرند که به طور مداوم بروز پیدا کنند و به شدت روابط زناشویی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
۱- اختلالات میل جنسی
اختلال میل جنسی یکی از انواع اختلالات جنسی است که موجب کم شدن میل جنسی یا علاقه نداشتن به برقراری رابطه جنسی می‌شود. عواملی مانند کاهش سطح استروژن و پروژسترون، تغییرات هورمونی، بیماری‌های مختلف (دیابت و مشکلات قلبی عروقی)، شیمی‌درمانی، مشکل در روابط زناشویی، ترس از رابطه جنسی، خستگی، اضطراب و استرس می‌توانند موجب بی‌میلی جنسی شوند.
برخی افراد، کاهش میل جنسی را به صورت بیزاری جنسی تجربه می‌کنند. آن‌ها از تماس یا فعالیت جنسی تنفر دارند و از سکس بدشان می‌آید. روانشناسان معمولا برای درمان این مشکل از روان‌درمانی استفاده می‌کنند.
۲- اختلالات جنسی برانگیختگی
اختلال برانگیختگی یکی دیگر از انواع اختلالات جنسی است که هم در مردان و هم در زنان دیده می‌شود. فرد مبتلا به این اختلال جنسیت، تمایل به برقراری رابطه جنسی دارد، اما بدنش واکنش مناسب نشان نمی‌دهد؛ به همین دلیل فرد نمی‌تواند از آن رابطه رضایت جسمانی مورد نظر را به دست آورد. اختلال نعوظ از شایع‌ترین انواع اختلالات جنسی در مردان به‌شمار می‌آید.
۳- اختلالات جنسی ارگاسم
یکی دیگر از انواع اختلالات جنسی، اختلال ارگاسم است که بیشتر در زنان دیده می‌شود، با این حال مردان هم می‌توانند آن را تجربه کنند. فرد مبتلا به این اختلال از نظر عاطفی به برقراری رابطه جنسی تمایل دارد اما در رسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم) ناتوان است. عواملی مانند تغییرات هورمونی، استرس، خستگی، کاهش میل جنسی و احساس درد شدید حین سکس می‌توانند علت ارضا نشدن زن باشند و موجب عدم ارگاسم یا تاخیر در آن شوند.
۴- اختلالات جنسی درد
اختلال درد به معنی احساس درد حین مقاربت است. این دسته از انواع اختلالات جنسی هم در زنان و هم در مردان دیده می‌شود. زنان معمولا آن را به دلیل خشکی واژن، واژینیسموس، تغییرات هورمونی دوران یائسگی و عفونت ادراری (UTIs) تجربه می‌کنند. علت بروز اختلالات جنسی درد در مردان می‌تواند ناشی از بیماری پروستات، عفونت ادراری (UTIs)، زگیل تناسلی یا آسیب فیزیکی به آلت تناسلی باشد.
اختلال جنسیتی مردان
برخی از انواع اختلالات جنسی همچون موارد زیر مختص مردان هستند:
- انزال زودرس
- انزال دیررس
- انزال پس‌رونده
- اختلال نعوظ
- بیماری پیرونی
- اختلال میل جنسی کم‌کار مردانه
اگر درگیر انزال زودرس هستید، می‌توانید با خواندن مطلب «درمان زود انزالی خانگی فوری» در درمانکده اطلاعات مفیدی به دست آورید.
اختلال جنسیتی زنان
برخی از انواع اختلالات جنسی که فقط در زنان دیده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- اختلال ارگاسم زنان
- دیسپارونی (احساس درد در هنگام دخول یا حین رابطه جنسی)
- واژینیسموس (انقباض غیر ارادی واژن که مانع از دخول می‌شود.)
- اختلال درد/دخول تناسلی-لگنی (این اختلال ترکیبی از تشخیص واژینیسموس و دیسپارونی است.)
اگر کنجکاو شده‌اید بدانید علل، علائم و روش درمان واژینیسموس چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید. همچنین در درمانکده می‌توانید درباره علل و علائم سایر بیماری‌های زنانه مانند علت شل شدن واژن اطلاعات مفیدی به دست آورید.
عارضه‌های همپوشان با اختلالات جنسی
برخی اختلالات وجود دارند که موجب اختلال در عملکرد جنسی می‌شوند. انحرافات جنسی یا پارافیلیاها از این نوع هستند:
- اختلال عورت‌نمایی
- اختلال فتیشیسم
- اختلال مالش‌دوستی
- مازوخیسم و سادیسم جنسی
- اختلال مبدل‌پوشی
- اختلال تماشای جنسی
اگر کنجکاو شده‌اید بدانید انحراف جنسی چیست، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.
نحوه تشخیص انواع اختلالات جنسی
تشخیص انواع اختلالات جنسی نیازمند بررسی دقیق و همه‌جانبه از نظر جسمی، روانی و کیفیت رابطه است. این تشخیص معمولا با همکاری پزشک متخصص زنان، اورولوژیست، روانشناسان، روانپزشکان و سکس‌تراپیست انجام می‌شود.
پزشک ابتدا شرح حال کاملی از مدت زمان وجود مشکل، شدت و دفعات بروز اختلال، وضعیت میل جنسی، تحریک و ارگاسم یا درد حین رابطه جنسی می‌گیرد و کیفیت رابطه جنسی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین در مورد سابقه پزشکی و داروهای مصرفی فرد سوالاتی می‌پرسد. بعد از آن، پزشک اندام تناسلی فرد را از لحاظ آناتومی و عملکرد ارزیابی می‌کند و آزمایشاتی برای بررسی سلامت کلی فرد (آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها، بررسی قند خون، چربی خون، عملکرد کلیه و کبد، سونوگرافی، نوار مغزی یا CT اسکن در صورت لزوم) تجویز می‌شوند.
در نهایت، روانشناسان و روانپزشکان وضعیت فرد را از لحاظ اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس یا وجود تجربه‌های جنسی آسیب‌زا مورد بررسی قرار می‌دهند و باورها و انتظارات جنسی او را ارزیابی می‌کنند. لازم به ذکر است، تنها زمانی که ناتوانی در عملکرد جنسی به مدت ۶ ماه و به طور مداوم ادامه داشته باشد، آن را به عنوان اختلال جنسی در نظر می‌گیرند.
روش درمان انواع اختلالات جنسی
درمان اختلال جنسی به نوع و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. بهترین گزینه‌های درمانی که باید زیر نظر روانشناس یا روانپزشک انتخاب شوند، شامل موارد زیر هستند:
درمان دارویی
پزشک برای درمان انواع اختلالات جنسی در مردان از داروهای زیر استفاده می‌کند:
- درمان هورمونی در صورت کاهش تستوسترون و درمان علت ارضا نشدن مرد
- سیلدنافیل، تادالافیل، واردنافیل و آوانافیل برای درمان اختلال نعوظ
- داروهای کاهش‌دهنده اضطراب یا افسردگی در صورت لزوم
برای درمان انواع اختلالات جنسی در زنان معمولا داروهای زیر توسط پزشک تجویز می‌شوند:
- بوسپیرون، بوپروپیون، فلیبانسرین و برملانوتاید برای افزایش میل جنسی
- لوبریکانت‌ها یا ژل‌های روان‌کننده برای خشکی واژن
- هورمون درمانی برای کاهش میل جنسی به دلیل یائسگی
روان‌درمانی
روان‌درمانی زیر نظر سکس‌تراپیست به فرد کمک می‌کند تا درک بهتری از بدن، احساسات و افکار خود داشته باشد. همچنین درمانگران آموزش‌دیده می‌توانند به کاهش اضطراب عملکردی، ترس از عملکرد نادرست جنسی یا تصویر بدنی منفی کمک کنند. آن‌ها به کمک روش‌های موثر به درمان آسیب‌های جنسی گذشته مانند سوءاستفاده جنسی می‌پردازند و در صورت لزوم، تکنیک‌های ارتباط موثر با شریک زندگی را آموزش می‌دهند.
مشاوره زوج‌درمانی
زوج‌درمانگرها به بهبود رابطه عاطفی و جنسی بین زوجین کمک می‌کنند. مهارت‌های عاطفی را به فرد آموزش می‌دهند و موجب شکل‌گیری اعتماد مجدد بین زوجین می‌شوند. همچنین یکی از فواید جلسات زوج‌درمانی این است که نعار‌ضها و انتظارات غیر واقع‌بینانه از رابطه جنسی شناسایی و برطرف خواهند شد.
آموزش جنسی
فرد به کمک سکس‌تراپیست با مراحل چرخه پاسخ جنسی از جمله تمایل جنسی، تحریک، ارگاسم و فرونشینی و تفاوت‌های طبیعی بین زن و مرد آشنا می‌شود. همچنین می‌تواند باورها غلط درباره رابطه جنسی را بشناسد و به کمک آموزش تکنیک‌های افزایش لذت جنسی و صمیمیت بین زوجین از رابطه جنسی خود رضایت بیشتری داشته باشد.
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی به بهبود انواع اختلالات جنسی کمک می‌کند. برای بهبود اختلال در عملکرد جنسی بهتر است مصرف الکل و مواد مخدر را کنار بگذارید و سیگار نکشید. همچنین تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم به بهبود جریان خون و عملکرد بهتر بدن کمک می‌کنند. در بسیاری از موارد، کاهش استرس از طریق مدیتیشن، یوگا، تفریحات سالم و خواب کافی تاثیری قابل توجهی در تسریع روند بهبود انواع اختلالات جنسی دارند.
اختلال هویت جنسیتی چیست؟
اختلال هویت جنسیتی یا همان اختلال جنسیتی (Gender Identity Disorder) نوعی وضعیت روانشناختی است و با انواع اختلالات جنسی تفاوت دارد. در اختلال جنسیتی، فرد به جنسیت فیزیکی خود حسی ندارد و فکر می‌کند جنسیت زیستی (مذکر یا مونث بودن از لحاظ بدنی) او با هویت جنسیتی درونی‌اش متفاوت است. این اختلال جنسیت که در اصطلاح روانپزشکی با نام ناسازگاری جنسیتی هم شناخته می‌شود، می‌تواند رنج روانی، اضطراب و افسردگی ایجاد کند و موجب کاهش کیفیت زندگی فرد شود.
قبل از اینکه به طور کامل بررسی کنیم اختلال جنسیتی چیست، باید اطلاعاتی درباره هویت جنسی داشته باشید. هویت جنسیتی نوعی حالت روانشناختی است و به احساس درونی و عمیقی گفته می‌شود که نشان‌دهنده زن یا مرد بودن فرد است. در واقع، سیستم روانی فرد باید جنسیت فیزیولوژیکی بدن را به عنوان هویت جنسی قبول داشته باشد.
اختلالات جنسیت یا همان اختلال هویت جنسی زمانی ایجاد می‌شوند که فرد نسبت به جنسیت خود رضایت ندارد. بدین معنی که به عنوان مرد به دنیا آمده اما احساس می‌کند جنسیتش زن است یا برعکس. حال که متوجه شدید اختلالات جنسیتی چیست، خوب است با انواع آن هم آشنا شوید. از انواع اختلالات جنسیتی می‌توان به همجنس‌گرایی مردان، همجنس‌گرایی زنان، دوجنس‌گرا و بدون گرایش جنسی اشاره کرد.
اختلال ملال جنسیتی چیست؟
ملال جنسیتی یا دیسفوریای جنسیتی نوعی احساس بی‌قراری و نارضایتی شدید از عدم تطابق جنسیت زیستی و هویت جنسی فرد است. این اصطلاح در سال ۲۰۱۳ با انتشار در DSM-5 جایگزین اختلال هویت جنسیتی شد تا برچسب تشخیصی اختلال از بین برود و از آن پس به عنوان آشفتگی جنسیتی یا ناهمگونی هویت جنسیتی شناخته می‌شود. کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی DSM-5، آشفتگی جنسیتی را از دسته انواع اختلالات جنسی حذف کرده و به عنوان یک گروه خاص در نظر می‌گیرد.
اختلال هویت جنسیتی در کودکان و نوجوانان
کودکان معمولا از سه یا چهار سالگی نسبت به جنسیت خود احساس پیدا می‌کنند و اختلال جنسیتی در کودکان می‌تواند از همین دوران آغاز شود. از ویژگی‌های کودکان مبتلا به اختلالات روانی جنسیتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اصرار دارد با نام و لباس جنس مخالف شناخته شود.
- علاقه شدیدی به اسباب‌بازی‌ها، فعالیت‌ها و دوستانی با جنس مخالف دارد.
- از اندام جنسی خود ناراضی است یا از آن‌ها احساس شرم و بیزاری می‌کند.
- انتظار دارد وقتی بزرگ شد، بدنش مانند جنس مخالف شود.
آشفتگی جنسیتی در نوجوانان، همزمان با بلوغ و درست زمانی که تغییرات جنسی در دختر و پسر ایجاد می‌شوند، بروز پیدا می‌کند. از نشانه‌های آن که اغلب جدی‌تر و پایدار هستند، می‌توان به افسردگی یا اضطراب شدید به دلیل احساس عدم تطابق با بدن، دوری از جمع هم‌جنس زیستی، تلاش برای تغییر ظاهر (مانند پوشاندن اندام‌های جنسی) یا علاقه به درمان‌های هورمونی و جراحی در آینده اشاره کرد. بهترین راهکار برای درمان اختلال هویت جنسیتی در نوجوانان، دریافت مشاوره اختلال جنسیتی است. همچنین درمانگر ممکن است برای اینکه نوجوان به درک بهتری از احساساتش برسد از روان‌درمانی و آموزش به والدین استفاده کند.
روش درمان اختلال جنسیتی
درمان اختلال جنسیتی به نوع و شدت ناراحتی فرد بستگی دارد. هدف اصلی از درمان، کاهش رنج روانی و کمک به فرد برای زندگی بهتر با هویت جنسی واقعی خود است. متخصصان سلامت روان و پزشکان معمولا برای درمان این اختلال از موارد زیر استفاده می‌کنند:
- مشاوره روانشناختی
- روان‌درمانی
- درمان هورمونی
- جراحی تطبیق جنسیت (در صورت لزوم)
- آموزش به خانواده، دوستان و نزدیکان
- آموزش مهارت‌های ارتباطی به فرد برای کاهش تعارض‌ها در جامعه
منظور از اختلالات جنسیتی جنین چیست؟
اختلالات تکامل جنسی را می‌توان نوعی اختلالات جنسیتی جنین در نظر گرفت که شامل طیف گسترده‌ای از ناهنجاری‌ها در اندام تناسلی، ژن‌ها یا کروموزوم‌های جنسی می‌شود. این اختلال به شرایطی گفته می‌شود که جنین با کروموزوم‌های جنسی، غدد جنسی یا دستگاه تناسلی غیر معمول به دنیا می‌آید. این اختلالات می‌توانند خود را به شکل‌های مختلف همچون ابهام جنسی یا سایر ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی نشان دهند. عواملی همچون ناهنجاری کروموزومی، ناهنجاری ژنتیکی، ناهنجاری هورمونی و در برخی موارد، قرار گرفتن مادر باردار در معرض مواد شیمیایی در بروز این اختلال نقش دارند.
راهنمای مراجعه به پزشک
اختلالات جنسی نوعی اختلال در عملکرد جنسی هستند که می‌توانند بر کیفیت زندگی، سلامت روان و رابط بین زوجین تاثیر منفی بگذارند. انواع اختلالات جنسی در چهار گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که احتمال بروز هر یک از آن‌ها در زنان و مردان وجود دارد. تشخیص و درمان این اختلالات باید توسط تیم پزشکی شامل پزشک متخصص، روان‌درمانگر و مشاور جنسی انجام شود.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل درباره انواع اختلالات جنسی صحبت کردیم. همچنین اطلاعاتی درباره اختلال هویت جنسیتی و درمان آن را با شما به اشتراک گذاشتیم. اگر درباره این موضوعات سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
اختلال دو جنسیتی به حالتی می‌گویند که ویژگی‌های جنسی فرد از نظر ژنتیکی، هورمونی یا ظاهری با زن یا مرد بودن مطابقت ندارد. این افراد کروموزوم‌ها، اندام تناسلی، هورمون‌ها و ویژگی‌های فیزیکی متفاوتی دارند که با جنسیت آن‌ها هنگام تولد فرق می‌کند.
اختلال جنسیت به این معنی است که فرد احساس می‌کند جنسیت زیستی‌اش (زن یا مرد بودن از نظر بدنی) با هویت جنسی درونی‌اش هماهنگ نیست. این ناهماهنگی موجب رنج روانی، اضطراب یا افسردگی می‌شود.
درمان ملال جنسیتی با هدف کاهش رنج روانی و کمک به فرد برای پذیرش هویت جنسی واقعی‌اش انجام می‌شود. این درمان می‌تواند شامل روان‌درمانی حمایتی، درمان هورمونی و در صورت تمایل، جراحی تطبیق جنسیت باشد.
منابع: clevelandclinic | healthline | sciencedirect | psychiatry | mayoclinic
