اختلال سلول خونی وضعیتی است که در آن گلبول های قرمز، گلبول های سفید، یا سلول های کوچک تر در جریان خون موسوم به پلاکت ها که برای تشکیل لخته بسیار مهم هستند، با مشکل مواجه می شوند. این سه نوع سلول خونی در بافت نرم درون استخوان (مغز استخوان) تشکیل می شوند. گلبول های قرمز اکسیژن را به اندام ها و بافت های بدن شما می رسانند.
گلبول های سفید به بدن شما کمک می کنند تا با عفونت ها مقابله کند. پلاکت ها به لخته شدن خون کمک می کنند. اختلال سلول های خونی می تواند شکل گیری و عملکرد یک یا چند نوع از این سلول های خونی را با مشکل مواجه سازد.
نشانه اختلال سلول های خونی چیست؟
نشانه ها بسته به نوع اختلال متفاوت هستند. نشانه های شایع اختلال گلبول های قرمز عبارت اند از:
- خستگی
- تنگی نفس
- مشکل در تمرکز به علت کمبود خون اکسیژن دار در مغز
- ضعف عضلانی
- ضربان سریع قلب
بهتر است بخوانید: لیست علائم و نشانه های کرونا
نشانه های شایع اختلال گلبول های سفید عبارت اند از:
- عفونت های مزمن
- خستگی
- کاهش وزن بدون توجیه
- کسالت، یا احساس ناخوشی عمومی
نشانه های شایع اختلال های پلاکت شامل موارد زیر می باشد:
- بریدگی ها یا زخم هایی که خوب نمی شوند یا دیر بهبود می یابند
- خونی که پس از آسیب دیدگی یا بریدگی لخته نمی شود
- پوستی که به راحتی کبود می شود
- خون ریزی بدون دلیل از بینی یا لثه ها
انواع مختلفی از اختلالات سلول های خونی وجود دارد که می توانند سلامت عمومی شما را به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهند.
بیشتر بدانید: انواع اختلالات خونریزی و نحوه درمان آن‌ها
اختلالات گلبول های قرمز
این اختلال ها گلبول های قرمز بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. گلبول های قرمز سلول هایی در خون شما هستند که اکسیژن را از ریه ها به سایر قسمت های بدن می رسانند. انواع مختلفی از این اختلال ها وجود دارد که می توانند کودکان و بزرگسالان را درگیر سازند.
آنمی (کم خونی)
کم خونی یکی از انواع اختلالات گلبول های قرمز به شمار می آید. کمبود آهن در خون معمولا باعث این اختلال می شود. بدن شما برای تولید پروتئین هموگلوبین به آهن نیاز دارد. هموگلوبین به گلبول های قرمز (RBC) کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها به سایر قسمت های بدن برسانند. کم خونی انواع مختلفی دارد.
- کم خونی فقر آهن: زمانی رخ می دهد که بدن شما آهن کافی نداشته باشد. ممکن است احساس خستگی و تنگی نفس کنید زیرا گلبول های قرمز شما اکسیژن کافی با خود حمل نمی کنند. معمولا مصرف مکمل های آهن این نوع کم خونی را درمان می کند.
- آنمی پرنیشیوز یا کم خونی وخیم: یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن شما نمی تواند مقادیر کافی ویتامین B-12 را جذب نماید. این وضعیت به کاهش گلبول های قرمز منجر می شود. این کم خونی را “پرنیشیوز” (به معنی خطرناک) می نامند زیرا قبلا غیر قابل درمان و اغلب کشنده بود. امروزه تزریق ویتامین B-12 معمولا این نوع کم خونی را درمان می کند.
- کم خونی آپلاستیک: یک بیماری نادر اما جدی است که در آن مغز استخوان نمی تواند سلول های جدید خونی را به اندازه کافی تولید کند. این بیماری ممکن است به صورت ناگهانی یا به تدریج و در هر سنی رخ دهد. این بیماری می تواند باعث احساس خستگی و عدم توانایی بدن در مقابله با عفونت ها یا خونریزی کنترل نشده شود.
- کم خونی همولیتیک خودایمن (AHA): این بیماری باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما گلبول های قرمز خون را سریع تر از آنکه بدن بتواند آن ها را جایگزین کند، تخریب نماید. این وضعیت باعث می شود گلبول های قرمز بسیار کمی داشته باشید.
- کم خونی سلول داسی شکل (SCA): نوعی کم خونی است که نام آن از فرم داسی شکل غیر طبیعی گلبول های قرمز گرفته شده است. به علت یک جهش ژنتیکی، گلبول های قرمز افراد مبتلا به این نوع کم خونی دارای مولکول های هموگلوبین غیر طبیعی می باشد که آن ها را سفت و انحنادار می سازد. گلبول های قرمز داسی شکل نمی توانند اکسیژن کافی به بافت های بدن منتقل کنند. همچنین ممکن است در رگ های خونی گیر کرده و مانع از جریان خون در اندام ها شوند.
تالاسمی
تالاسمی مجموعه ای از اختلالات خونی ارثی است. این اختلال ها از جهش های ژنتیکی ناشی می شوند که از تولید طبیعی هموگلوبین جلوگیری می کنند. وقتی گلبول های قرمز هموگلوبین کافی نداشته باشند، اکسیژن به همه قسمت های بدن نمی رسد. بنابراین اندام ها به درستی عمل نمی کنند. این اختلال ها می توانند منجر به موارد زیر شوند:
- تغییر شکل استخوان
- بزرگ شدن طحال
- مشکلات قلبی
- تاخیر رشد و نمو در کودکان
بیشتر بدانید: عواملی که باعث کم خونی در کودکان می شود کدامند؟
پلی سیتمی ورا
پلی سیتمی یک سرطان خون است که در اثر جهش ژنی ایجاد می شود. در این بیماری، مغز استخوان بیش ازحد گلبول قرمز تولید می کند. این وضعیت باعث می شود خون شما غلیظ شده و با سرعت کمتری جریان یابد بنابراین خطر تشکیل لخته های خونی افزایش می یابد که می تواند باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
اختلالات گلبول های سفید
گلبول های سفید خون (لکوسیت ها) به بدن کمک می کنند تا در برابر عفونت ها و مواد خارجی از خود دفاع کند. اختلالات گلبول های سفید می توانند بر پاسخ سیستم ایمنی بدن و توانایی بدن شما برای مقابله با عفونت ها تاثیر بگذارند. این اختلال ها می توانند بزرگسالان و کودکان را تحت تاثیر قرار دهند.
لنفوم
لنفوم یک سرطان خون است که در سیستم لنفاوی بدن رخ می دهد. گلبول های سفید شما تغییر کرده و خارج از کنترل رشد می کنند. لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین دو نوع مهم از لنفوم ها محسوب می شوند.
لوسمی
لوسمی یک سرطان خون است که در آن گلبول های سفید بدخیم درون مغز استخوان تکثیر می شوند. لوسمی می تواند حاد یا مزمن باشد. لوسمی مزمن با سرعت کمتری پیشرفت می کند.
سندرم میلودیسپلاستیک (MDS)
سندرم میلودیسپلاستیک یک بیماری است که گلبول های سفید در مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می دهد. بدن سلول های نابالغ بسیاری موسوم به بلاست تولید می کند. این بلاست ها تکثیر شده و سلول های بالغ و سالم را بیرون می رانند. این سندرم می تواند به تدریج یا خیلی سریع پیشرفت کند و گاهی منجر به لوسمی می شود.
اختلالات پلاکت
وقتی دچار بریدگی یا آسیب دیدگی دیگری می شوید، پلاکت ها وارد عمل می شوند. آن ها در محل آسیب دیدگی جمع می شوند و به طور موقت از خونریزی جلوگیری می کند. اگر دچار اختلال پلاکت هستید، خون شما دارای یکی از سه ناهنجاری زیر می باشد:
- پلاکت کافی در خون وجود ندارد. اگر پلاکت خون بیش ازحد کم باشد بسیار خطرناک است زیرا حتی یک صدمه کوچک می تواند باعث خونریزی شدید شود.
- پلاکت بیش ازحد در خون وجود دارد. اگر پلاکت بسیار زیادی در خون وجود داشته باشد ممکن است باعث تشکیل لخته های خونی شده و یک شریان اصلی را مسدود کند و باعث سکته مغزی یا حمله قلبی شود.
- پلاکت هایی که به درستی لخته نمی شوند. گاهی پلاکت های تغییرشکل یافته نمی توانند به گلبول های دیگر یا دیواره عروق خونی بچسند و بنابراین به درستی قادر به تشکیل لخته نیستند. همچنین این وضعیت می تواند به خونریزی های خطرناکی منجر شود.
اختلال های پلاکت عمدتا ژنتیکی می باشند، یعنی ارثی هستند. برخی از این اختلال ها عبارت اند از:
بیماری فون ویلبراند
بیماری فون ویلبراند شایع ترین اختلال خونریزی ارثی محسوب می شود. علت این بیماری کمبود یک پروتئین موسوم به عامل فون ویلبراند (VWF) است که به لخته شدن خون کمک می کند.
هموفیلی
هموفیلی احتمالا معروف ترین اختلال لخته شدن خون است. این بیماری تقریبا همیشه در مردان رخ می دهد. خونریزی بیش ازحد و طولانی مدت جدی ترین عارضه هموفیلی به شمار می آید. این خونریزی می تواند در داخل یا خارج از بدن و بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهد. درمان شامل استفاده از یک هورمون موسوم به دسموپرسین برای نوع خفیف A است که می تواند ترشح فاکتور لخته کننده را افزایش دهد، و برای نوع B و C از تزریق خون یا پلاسما استفاده می شود.
ترومبوسیتمی اولیه
ترومبوسیتمی اولیه یک اختلال نادر است که می تواند لخته شدن خون را افزایش دهد. این وضعیت باعث افزایش خطر سکته مغزی یا حمله قلبی می شود. این اختلال زمانی رخ می دهد که مغز استخوان بیش ازحد پلاکت تولید کند.
اختلالات عملکرد پلاکت
برخی از داروها و بیماری ها می توانند عملکرد پلاکت ها را تحت تاثیر قرار دهند. حتما پزشک خون خود را از داروهایی که مصرف می کنید، حتی داروهای بدون نسخه که خودتان انتخاب می کنید، مطلع نمایید. انجمن هموفیلی کانادا (CHA) هشدار می دهد که داروهای رایج زیر ممکن است پلاکت ها را تحت تاثیر قرار دهند، به خصوص اگر در طولانی مدت مصرف شوند.
- آسپرین
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
- برخی از آنتی بیوتیک ها
- داروهای مربوط به قلب
- داروهای رقیق کننده خون
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای بی حس کننده
- آنتی هیستامین ها
اختلالات سلول پلاسما
اختلالات بسیاری وجود دارد که می توانند سلول های پلاسما را تحت تاثیر قرار دهند. سلول پلاسما نوعی گلبول سفید است که پادتن تولید می کند. این سلول ها برای دفع عفونت و بیماری اهمیت بسیاری دارند.
میلوم سلول پلاسما
میلوم سلول پلاسما یک سرطان نادر خون است که در سلول های پلاسما در مغز استخوان ایجاد می شود. سلول های بدخیم پلاسما در مغز استخوان انباشته می شوند و تومورهایی موسوم به پلاسماسیتوم عمدتا در استخوان هایی مانند ستون فقرات، لگن، یا دنده ها ایجاد می کنند. سلول های غیرطبیعی پلاسما پادتن های غیرطبیعی موسوم به پروتئین های مونوکلونال (M) تولید می کنند. این پروتئین ها در مغز استخوان جمع می شوند و پروتئین های سالم را بیرون می رانند. این وضعیت می تواند منجر به غلظت خون و آسیب دیدن کلیه شود. علت میلوم سلول پلاسما ناشناخته است.
اختلالات سلول های خونی چگونه تشخیص داده می شوند؟
دکتر و متخصص خون ممکن است چندین آزمایش از جمله شمارش کامل سلول های خون (CBC) برای تعیین تعداد سلول های مختلف خون برای شما تجویز نماید. همچنین ممکن است بافت برداری مغز استخوان را تجویز کند تا وجود سلول های غیرطبیعی در مغز استخوان شما را بررسی نماید. این بافت برداری شامل برداشتن بخش کوچکی از مغز استخوان برای آزمایش است.
گزینه های درمانی برای اختلالات سلول های خونی چه هستند؟
برنامه درمانی شما به عامل بیماری، سن، و وضعیت سلامتی کلی شما بستگی دارد. پزشک فوق تخصص خون و آنکولوژی ممکن است از ترکیبی از روش های درمانی برای کمک به رفع اختلال سلول های خونی شما استفاده کند.
داروها
برخی از گزینه های دارویی شامل استفاده از داروهایی مانند Nplate (رومی پلوستیم) می باشد که مغز استخوان را به تولید پلاکت های بیشتر تحریک می کند. در مورد اختلالات گلبول های سفید، آنتی بیوتیک ها می توانند در مبارزه با عفونت ها به بدن کمک کنند. مکمل های غذایی مانند آهن و ویتامین B-9 یا B-12 می توانند کم خونی ناشی از کمبود این مواد را درمان کنند. به ویتامین B-9 فولات نیز گفته می شود و ویتامین B-12 به کوبالامین نیز معروف است.
همچنین بخوانید: علائم کمبود ویتامین ب
عمل جراحی
پیوند مغز استخوان ممکن است بافت آسیب دیده مغز استخوان را ترمیم نموده یا جایگزین کند. عمل پیوند مغز استخوان معمولا شامل انتقال سلول های بنیادی از یک اهداکننده به بدن شما می باشد تا مغز استخوان بتواند تولید سلول های خونی طبیعی را آغاز نماید. انتقال خون گزینه دیگری است که به شما کمک کند سلول های خونی ازدست رفته یا آسیب دیده را جایگزین کنید. در هنگام انتقال خون، خون سالم از یک اهداکننده به بدن شما تزریق می شود.
موفقیت آمیز بودن این دو روش به معیارهای خاصی نیاز دارد. مشخصات اهداکنندگان مغز استخوان باید تا جایی که امکان دارد با مشخصات ژنتیکی شما مطابقت داشته باشد. برای انتقال خون، به یک اهداکننده با گروه خونی سازگار با شما نیاز است.
چشم انداز بلندمدت چیست؟
تنوع اختلالات سلول های خونی به این معنی است که تجربه زندگی شما با یکی از این بیماری ها ممکن است نسبت به اشخاص دیگر بسیار متفاوت باشد. تشخیص و درمان زودهنگام بهترین راه برای اطمینان از زندگی سالم و کامل با یک اختلال سلول خونی به شمار می آید.
عوارض جانبی روش های درمانی در هر شخص متفاوت است. در مورد گزینه های درمانی خود تحقیق کرده و برای یافتن روش درمانی مناسب با پزشک متخصص خون و آنکولوژی در درمانکده صحبت کنید.
یافتن یک گروه حمایتی یا مشاور برای کمک به شما جهت مقابله با استرس های عاطفی در مورد ابتلا به یک اختلال سلول خونی نیز مفید می باشد.
منبع: healthline
[sibwp_form id=5]
