حتما شما هم متوجه لکه‌های آبی و سیاهی که در کبودی دیده می شوند، شده‌اید. علت کبودی همان کوفتگی است که در اثر وارد شدن ضربه و آسیب به پوست ایجاد می شود. بریدگی پوست یا وارد شدن ضربه سنگین به بخشی از بدن از جمله این آسیب ها هستند.
در حقیقت آسیب وارده باعث پارگی مویرگ‌های (عروق خونی بسیار نازک و ظریف) پوست می شود. به این ترتیب خون در زیر سطح پوست به دام افتاده و باعث کبودی آن می شود. کبودی در هر سنی می تواند رخ دهد. برخی کبودی ها با درد بسیاری کمی همراه هستند به نحوی که فرد متوجه وجود کبودی نمی شود.
اگر چه کبودی‌ها بسیار شایع هستند، با این حال اطلاع از روش های درمانی موجود و تعیین این موضوع که آیا وضعیت پیش آمده نیازمند درمان اورژانسی است یا خیر بسیار حائز اهمیت می باشد. در ادامه در مورد علت کبودی و عوامل ایجاد کننده کبودی بحث خود را پیش می‌بریم.
مشاهده بیشتر: دکتر متخصص پوست و مو
علت کبودی : چه عواملی باعث ایجاد کبودی می‌شوند؟
علت کبودی در بسیاری از مواقع، آسیب های فیزیکی است. البته برخی بیماری‌های زمینه‌ای هم ممکن است باعث افزایش احتمال بروز کبودی شوند. در ادامه به بررسی ۱۶ علت احتمالی کبودی می‌پردازیم.
۱) آسیب های ورزشی
آسیب های ورزشی آسیب هایی هستند که در هنگام انجام ورزش به وجود می آیند. این آسیب ها می‌توانند شامل شکستگی استخوان، کشیدگی و پیچ خوردگی عضلات، دررفتگی مفاصل، پارگی تاندون ها و تورم عضلانی باشند. آسیب های ورزشی ممکن است در اثر ضربه و یا زیاده روی در انجام ورزش بوجود بیایند.
۲) تکان خوردن مغز (Concussion)
در این حالت در پی وارد شدن ضربه به سر یا تکان خوردن یک آسیب مغزی خفیف بوجود می آید. علایم تکان خوردن مغز بسته به شدت آسیب و خصوصیات ذاتی فرد آسیب دیده متفاوت است.
مشکلات حافظه، گیجی، خواب آلودگی یا احساس کندی، منگی، دوبینی و تاری دید، سردرد، تهوع، استفراغ، حساسیت به صدا یا نور، مشکلات تعادلی و واکنش کند به تحریکات مختلف از جمله علائم تکان خوردن مغز هستند. این علائم ممکن است بلافاصله بعد از آسیب ایجاد شوند و یا ساعت‌ها، روزها، هفته‌ها و حتی ماه‌ها پس از آسیب بروز پیدا کنند.
۳) ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی به معنی کمتر بودن تعداد پلاکت ها از حد طبیعی خود می باشد. دلایل بسیار متنوعی می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند. شدت علائم این بیماری نیز در افراد مختلف متغیر است.
علائم ممکن است شامل کبودی‌های قرمز، بنفش یا قهوه ای رنگ، لکه های پوستی همراه با نقاط قرمز یا بنفش، خون دماغ شدن، خونریزی لثه ها، طولانی شدن مدت زمان خونریزی، وجود خون در ادرار و مدفوع، استفراغ خونی و خونریزی شدید قاعدگی باشند.
۴) لوسمی
اصطلاح لوسمی برای توصیف انواع سرطان هایی که منشا خونی دارند، استفاده می شود. این بیماری‌ها در اثر تکثیر خارج از کنترل گلبول های سفید در مغز استخوان ایجاد می شوند.
لوسمی‌ها بر اساس زمان شروع و نوع سلول های درگیر (سلول‌های رده میلوئیدی و لنفوسیتی) طبقه بندی می شوند. علایم شایع لوسمی عبارتند از:
- تعریق بویژه در شب که تعریق شبانه نیز نامیده می شود
- ضعف
- خستگی که با استراحت هم از بین نمی رود
- کاهش غیر ارادی وزن
- دردهای استخوانی
- گره های لنفاوی برجسته و بدون درد بویژه در ناحیه گردن و زیر بغل
- بزرگی طحال یا کبد
- نقاط قرمز رنگ در پوست
- کبودی و خونریزی آسان
- تب و لرز و عفونت های مکرر
۵) بیماری فون ویلبراند
بیماری فون ویلبراند یک اختلال خونریزی است که در اثر کمبود فاکتور ون ویلبراند ایجاد می شود. چنانچه سطح فرم عملکردی این فاکتور در خون پایین باشد، پلاکت ها قادر نخواهند بود به طور مناسبی تجمع پیدا کنند و این موضوع منجر به طولانی شدن مدت زمان خونریزی خواهد شد.
شایع ترین علائم این بیماری عبارتند از :
- کبودی آسان
- خون دماغ شدن بیش از حد
- خونریزی های طولانی مدت پس از آسیب
- خونریزی لثه
- خونریزی غیر طبیعی و شدید در دوران قاعدگی.
۶) آسیب سر
آسیب به سر یک حالت اورژانسی در پزشکی محسوب می شود و نیازمند مراقبت های فوری است. آسیب به سر تحت عنوان هر نوع آسیب به مغز، جمجمه و یا اسکالپ (بافت خاصی که جمجمه را می‌پوشاند و به صورت عامیانه پوست سر نامیده می شود) تعریف می شود.
آسیب های متداولی که به سر وارد می شوند، شامل ضربه (تکان خوردن مغز)، شکستگی جمجمه و زخمی شدن اسکالپ هستند. آسیب های وارده به سر معمولا در اثر وارد شدن ضربه به سر و صورت یا تکان خوردن ناگهانی و شدید جمجمه بوجود می آیند.
ارزیابی و درمان تمام جراحات وارده به سر تحت نظارت مستقیم پزشک بسیار مهم است. علائم هشدار دهنده ای که نشان دهنده اورژانسی بودن جراحت وارده می باشند عبارتند از:
- تشنج
- فقدان هوشیاری
- استفراغ
- مشکلات تعادلی
- عدم هماهنگی حرکات
- عدم آگاهی به مکان و زمان
- سردرد دائمی و تشدید شونده
- از دست دادن کنترل عضلات
- از دست دادن حافظه
- خارج شدن مایع شفاف از گوش یا بینی
- خواب آلودگی بیش از حد
۷) در رفتگی مچ پا
هنگام در رفتگی مچ پا، لیگامان‌ها (رباط ها) آسیب می بینند. لیگامان ها یا رباط های مچ پا، نوارهای بافتی محکمی هستند که استخوان های ساق پا و پا را احاطه کرده و آن ها را به یکدیگر متصل می کنند.
در رفتگی مچ پا زمانی اتفاق می افتد که پا دچار چرخش ناگهانی می شود. در این حالت مفصل مچ پا از موقعیت طبیعی خود خارج می شود. تورم، درد، کبودی، عدم تحمل وزن، تغییر رنگ پوست و سفتی در مچ پای آسیب دیده از جمله علائم احتمالی در رفتگی مچ پا هستند.
۸) کشیدگی عضلانی
کشیدگی عضلانی زمانی اتفاق می افتد که یک عضله تحت کشش زیاد یا استفاده بیش از حد قرار گرفته باشد و یا دچار جراحت می شود. علائم کشیدگی عضلانی عبارتند از :
- درد ناگهانی
- محدودیت دامنه حرکتی عضله
- کبودی و یا تغییر رنگ پوست روی عضله
- تورم و گرفتگی و سفتی آن
کشیدگی‌های خفیف تا شدید را می توان با استراحت، قرار دادن یخ بر روی عضله آسیب دیده یا اعمال فشار بر روی آن، بلند کردن اندام حاوی عضله مربوطه، گرم کردن آن، کشش خفیف و داروهای ضد التهاب درمان کرد.
در صورت تداوم درد، کبودی و یا ورم به مدت بیش از یک هفته، بدتر شدن علائم، بی حس شدن ناحیه آسیب دیده، از دست رفتن توان راه رفتن و یا از بین رفتن قدرت حرکت بازوها و پاها باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
۹) هموفیلی A
هموفیلی A یک اختلال ارثی است که در آن فرد از فقدان یا کمبود برخی پروتئین ها، موسوم به فاکتورهای انعقادی، رنج می برد. خون این افراد به خوبی منعقد نمی شود.
علائم بیماری در اثر یک نقص ژنتیکی در ژن های سازنده فاکتور های انعقادی ۸ ، ۹ و ۱۱ بوجود می آید. کمبود این فاکتورها باعث می شود فرد به آسانی دچار خونریزی شده و خونریزی وی نیز به مدت طولانی ادامه پیدا کند.
خونریزی خودبه خودی، کبودی آسان، خون دماغ شدن، خونریزی لثه ها، خونریزی طولانی مدت پس از عمل جراحی یا جراحت، خونریزی در مفاصل، خونریزی داخلی و یا خونریزی در مغز از دیگر علائم احتمالی این بیماری هستند.
۱۰) بیماری کریسمس (هموفیلی B)
در این بیماری ارثی نادر بدن قادر به تولید فاکتور ۹ نمی باشد. این موضوع منجر به اختلال در روند انعقاد خون می شود. این بیماری معمولا در دوران طفولیت یا کودکی تشخیص داده می شود.
افزایش مدت زمان خونریزی، کبودی های شدید و بدون دلیل، خونریزی لثه و خون دماغ شدن های طولانی از علائم این بیماری هستند. همچنین ممکن است خون بدون هیچ دلیل واضحی در ادرار و مدفوع ظاهر شود. خونریزی داخلی در مفاصل، که منجر به ورم و درد آنها می شود، نیز از دیگر علائم این بیماری است.
۱۱) کمبود فاکتور ۷
کمبود فاکتور ۷ زمانی بوجود می آید که بدن قادر به تولید مقادیر کافی از این فاکتور نباشد و یا عواملی با تولید آن تداخل کنند. این عوامل مداخله کننده در اغلب موارد بیماری ها و استفاده از داروهای خاص هستند. علائم این بیماری عبارتند از :
- خونریزی غیر طبیعی پس از زایمان
- عمل جراحی و یا جراحت
- کبودی آسان
- خون دماغ شدن
- خونریزی لثه و خونریزی شدید
- طولانی در دوران قاعدگی.
در موارد شدید علائمی نظیر خونریزی در روده، معده، عضلات و تخریب غضروف‌های مفصلی در اثر دوره های مکرر خونریزی نیز دیده می شوند.
۱۲) کمبود فاکتور ۱۰
به کمبود فاکتور ۱۰، کمبود فاکتور استوارت – پراور نیز گفته می شود. این حالت در اثر کمبود یک پروتئین انعقادی، تحت عنوان فاکتور ۱۰ بوجود می آید. این بیماری می تواند از طریق ژنتیکی به نسل های بعد نیز منتقل شود. اما این بیماری به صورت غیر ارثی و در اثر مصرف یک سری داروها و ابتلا به بیماری های خاص نیز بوجود می آید.
کمبود فاکتور ۱۰ باعث اختلال در روند طبیعی انعقاد خون می شود. علائم این بیماری عبارتند از :
- خونریزی غیر طبیعی پس از زایمان، عمل جراحی و یا جراحت
- کبودی آسان
- خون دماغ شدن
- خونریزی لثه
- خونریزی طولانی مدت یا شدید در دوران قاعدگی.
در در موارد شدید این بیماری نیز، علائمی نظیر خونریزی در روده، معده، عضلات، سر و تخریب غضروف های مفصلی در اثر دوره های مکرر خونریزی دیده می شود.
بیشتر بخوانید : میخچه پا و هرآن‌چه که باید درباره آن بدانید
۱۳) کمبود فاکتور ۵
این بیماری در اثر فقدان فاکتور۵ ایجاد می شود و نام دیگر آن پروآکسلرین است. این فاکتور یکی از اجزای مهم سیستم انعقادی می باشد. کمبود این فاکتور باعث اختلال در روند انعقاد خون و طولانی شدن مدت زمان خونریزی پس از جراحی یا جراحت می شود.
کمبود اکتسابی فاکتور ۵ ممکن است در اثر بیماری‌های زمینه ای، مصرف برخی داروهای خاص و واکنش های خودایمنی به وجود بیاید. علائم این بیماری نیز عبارتند از : خونریزی غیر طبیعی پس از زایمان، عمل جراحی و یا جراحت، کبودی آسان، خون دماغ شدن، خونریزی لثه و خونریزی طولانی مدت و شدید در دوران قاعدگی.
۱۴) کمبود فاکتور ۲
این حالت در اثر فقدان فاکتور ۲ (ترومبین) ایجاد می شود که مانند دیگر فاکتور ها از اجزای مهم سیستم انعقادی می باشد. این اختلال انعقادی بسیار نادر منجر به خونریزی شدید و طولانی پس از عمل جراحی یا جراحت می شود.
کمبود فاکتور ۲ ممکن است ارثی یا اکتسابی (در اثر بیماری ها، داروهای خاص یا واکنش های خودایمنی) بوجود بیاید. علائم این بیماری عبارتند از:
- خونریزی بند ناف
- کبودی بدون دلیل
- خون دماغ شدن
- خونریزی لثه
- خونریزی طولانی مدت و شدید در دوران قاعدگی
- خونریزی داخلی در ارگان ها، عضلات، جمجمه و مغز.
۱۵) وریدهای واریسی
وریدهای واریسی زمانی بوجود می آیند که وریدهای بدن عملکرد طبیعی خود را از دست داده و در نتیجه بزرگ، متسع و پر از خون می شوند. علامت اولیه وریدهای واریسی، ظاهر شدن وریدهای بدشکل در سطح پوست می باشد.
درد، تورم، سنگینی و خارش در محل وریدهای واریسی از دیگر علائم این بیماری می باشند. در موارد شدید، وریدهای واریسی دچار خونریزی شده و باعث تشکیل زخم می شوند. وریدهای واریسی اغلب در ناحیه ساق پا تشکیل می شوند.
۱۶) ترومبوز ورید عمقی (DVT)
این حالت یک حالت اورژانسی پزشکی است و نیازمند به درمان فوری دارد. ترومبوز ورید عمقی زمانی بوجود می آید که خون در ورید های عمقی بدن لخته شود. علائم DVT عبارتند از :
- ورم پا، مچ و ساق پا (معمولا در یک طرف)
- درد کرامپی در ساق پای درگیر (نوعی درد که شبیه گرفتگی های عضلانی است)
- درد شدید و یا بدون دلیل در پا و مچ پا
- گرم تر بودن پوست روی محل ضایعه نسبت به دیگر نواحی
- کم رنگ شدن پوست ناحیه آسیب دیده و یا تغییر رنگ آن به رنگ قرمز یا بنفش
DVT ها قادرند به ریه منتقل شده و باعث ایجاد آمبولی ریوی شوند. بنابراین باید در اولین فرصت درمان شوند.
انواع کبودی ها
معمولا سه نوع کبودی در بدن به وجود می‌آید. این کبودی‌ها بر اساس محل آنها در بدن عبارتند از:
- کبودی زیر جلدی
همانطور که از نام آنها مشخص است بلافاصله در زیر سطح پوست بوجود می آیند. - کبودی داخل عضلانی
که در عضلات بوجود می آیند. - کبودی پریوستی
که در استخوان ها بوجود می آیند.
علائم و نشانه‌های کبودی کدامند؟
علائم کبودی بسته به علت آن متفاوت است. تغییر رنگ پوست معمولا اولین نشانه است. کبودی ها معمولا سیاه یا آبی رنگ هستند، با این حال می‌توانند به رنگ قرمز، سبز، بنفش، قهوه ای و زرد (اغلب در هنگام بهبودی کبودی‌ها) نیز دیده شوند.
همچنین ممکن است فرد در ناحیه ی دچار کبودی احساس درد داشته باشد. این علائم به تدریج و با درمان کبودی کاهش پیدا می کنند و نهایتا از بین می روند.
دیگر علائم نشان دهنده شدید بودن بیماری، که در صورت تجربه آنها باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید، عبارتند از:
- افزایش کبودی علی‌رغم دریافت آسپیرین (Bayer) یا دیگر داروهای ضد انعقاد
- تورم و درد در ناحیه دچار کبودی
- کبودی که پس از ضربه یا سقوط ایجاد شده است
- کبودی که پس از شکستگی استخوان بوجود آمده باشد
- کبودی بدون علت
- کبودی که با گذشت چهار هفته بهبود پیدا نکرده باشد
- کبودی دردناک در زیر ناخن ها
- کبودی همراه با خونریزی از لثه ها، بینی و یا دهان
- کبودی همراه با خونریزی چشم ها یا دفع خون از ادرار و مدفوع
- کبودی بدون علت، بویژه زمانی که مرتبا عود کند
- کبودی های بدون درد
- کبودی هایی که بدون آسیب و در همان محل قبلی ظاهر می شوند
- هر گونه کبودی سیاه در ناحیه ساق پا
توجه کنید که کبودی‌های آبی رنگ در ناحیه ساق پا ممکن است از ورید های واریسی منشا گرفته باشند، اما کبودی های سیاه رنگ نشان دهنده DVT هستند و می توانند مرگبار باشد.
چه عواملی باعث بوجود آمدن کبودی می شوند؟
کبودی های بدون علتی که روی پوست یا زانو بوجود می آیند، ممکن است در اثر برخورد بدن با چارچوب در، پایه تخت خواب، تیر و یا صندلی بوجود آمده باشند. دیگر علل شایع کبودی عبارتند از:
- آسیب های ورزشی
- تصادفات خودرویی
- تکان خوردن سر
- آسیب به سر
- پیچ خوردگی مچ پا و کشیدگی عضلات
- ضربه (وارد شدن ضربه توسط شخص دیگر یا اصابت توپ به سر)
- داروهای ضد انعقاد
- مکمل ها
کبودی هایی که پس از بریدگی، سوختگی، سقوط و یا زخم بوجود می آیند، طبیعی هستند. به وجود آمدن برجستگی در ناحیه کبود شده نیز معمولا دلیل خاصی ندارد.
در واقع این کبودی‌ها بخشی از فرایند طبیعی ترمیم جراحت در بدن می باشند و نیازی نیست در مورد آن ها نگران باشید. با این حال، چنانچه یک زخم دچار کبودی باشد، مرتبا باز شود و از آن ترشحات شفاف، چرکی و یا خونی خارج گردد، باید در اسرع وقت توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد. چرا که این مورد می تواند نشان دهنده عفونت باشد.
چنانچه یک کودک دچار کبودی بدون دلیل شده باشد باید به مراکز درمانی منتقل شود تا علت اصلی آن مشخص گردد. کبودی بدون علت در کودکان می‌تواند نشان دهنده بیماری های خطرناک و یا سوء استفاده باشد.
بیشتر بخوانید : قارچ ناخن؛ علائم، دلایل و راهکارهای درمانی
یک سری داروهای خاص احتمال کبودی را افزایش می دهند. داروهای ضد انعقاد و کورتیکواستروئیدها از جمله داروهای شایعی هستند که می‌توانند علت کبودی باشند. برخی مکمل های طبیعی نظیر روغن ماهی نیز اثراتی مشابه داروهای ضد انعقاد دارند و باعث کبودی می شوند.
احتمال کبودی پس از انجام تزریقات و یا پوشیدن لباس های تنگ نیز وجود دارد. کبودی در افراد مسن شایع تر است. با افزایش سن پوست نازک‌تر می‌شود و در نتیجه مویرگ های پوستی بیشتر مستعد پارگی می شوند. برخی افراد به آسانی و با وارد شدن ضربه خفیف به بدن دچار کبودی می‌شوند.
همچنین زنان نسبت به مردان بیشتر مستعد کبودی هستند. البته در بیشتر موارد، کبودی ها نگران کننده نیستند. با این حال اگر اخیرا دچار کبودی شده‌اید بهتر است با پزشک خود در مورد دلایل احتمالی آن صحبت کنید.
اختلالات خونریزی
گاهی مواقع علت کبودی بیماری‌های زمینه ای است و ارتباطی به جراحت یا صدمه ندارد. تعدادی از اختلالات خونریزی که می توانند باعث کبودی‌های مکرر شوند. این اختلالات عبارتند:
- بیماری ون ویلبراند
- هموفیلی A
- بیماری کریسمس
- کمبود فاکتور ۷
- کمبود فاکتور ۱۰
- کمبود فاکتور ۵
- کمبود فاکتور ۲
کبودی چگونه درمان می شود؟
بسته به علت کبودی می توان آنها را با راهکارهای زیر درمان نمود:
- استفاده از یخ برای کاهش ورم
به این منظور یخ را در یک پارچه قرار دهید تا از تماس مستقیم آن با پوست دچار کبودی پرهیز شود. یخ را به مدت ۱۵ دقیقه در محل کبودی قرار دهید. این کار را در صورت نیاز هر یک ساعت تکرار کنید. - به ناحیه کبود شده استراحت دهید
- در صورت امکان ناحیه کبود شده را بالاتر از سطح قلب نگه دارید
این کار از تجمع خون در بافت کبود شده جلوگیری می‌کند. - از داروهای بدون نسخه نظیر استامینوفن استفاده کنید
استفاده از این داروها درد ناحیه کبود شده را کاهش می‌دهد. از مصرف آسپیرین و ایبوبروفن نیز بپرهیزید چرا که باعث افزایش خونریزی می‌شوند. - از لباس های آستین بلند و شلوار های گشاد استفاده کنید
به این ترتیب می‌توانید از ناحیه کبود شده بیشتر محافظت کنید.
راه‌های پیشگیری از کبودی پوست
گاهی علت کبودی مشخص نیست و یا این کبودی کاملا اتفاقی است. ممکن است این مشکل برای همه اتفاق بیفتد، اما می توان با رعایت احتیاط در هنگام بازی، ورزش و رانندگی احتمال آن را کاهش داد.
قرار دادن بالشتک محافظ در زانو ها، آرنج ها و ساق پاها در هنگام نظافت و یا انجام مسابقات ورزشی می تواند از کبود شدن این نواحی جلوگیری کند. با استفاده از موارد زیر خطر کبود شدگی را کاهش دهید:
- محافظ ساق پا
- بالشتک شانه
- محافظ لگن
- بالشتک های ران
ظهور لکه های سیاه و آبی در اثر کبودی، اتفاقی طبیعی است. کبودی ها می توانند ناخوشایند باشند اما معمولا خود به خود بهبود پیدا می کنند. مگر آنکه ناشی از بیماری زمینه ای خاصی باشند. اگر کبودی در عرض ۳ هفته بهبود پیدا نکرد باید به پزشک مراجعه کنید، تا علت کبودی مشخص شود.
شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد علت کبودی و راه‌های پیشگیری از آن می‌توانید از راهنمایی‌های پزشکان متخصص داخلی استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.
تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین پزشکان متخصص داخلی را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب پزشک مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.
