سندروم سوزش دهان (BMS) وضعیتی است که باعث احساس سوزش در دهان می‌شود. این بیماری می‌تواند روی زبان، لثه‌ها، لب‌ها، داخل گونه‌ها، سقف دهان (کام) یا نواحی گسترده‌ای از دهان تاثیر بگذارد. احساس سوزش ممکن است شدید باشد، مثل زمانی که دهان خود را با یک نوشیدنی داغ می‌سوزانید.
معمولا سوزش دهان به طور ناگهانی ظاهر می‌شود، اما می‌تواند به صورت تدریجی هم ایجاد شود. متاسفانه، در اغلب موارد نمی‌توان برای بروز این بیماری علت خاصی را تعیین کرد که این امر روند درمان را دشوار می‌کند. در مقاله امروز مجله درمانکده، به بررسی علل احتمالی سوزش دهان می‌پردازیم و درمان‌های پزشکی و خانگی آن را معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
علائم سندروم سوزش دهان
علائم سندروم سوزش دهان ممکن است:
- به طور ناگهانی یا به تدریج ظاهر شوند
- به صورت دوره‌ای ایجاد شوند و از بین بروند یا دائمی باشند
- خفیف، متوسط یا شدید باشند
- هنگام خوردن یا آشامیدن بهبود پیدا کنند
بیشتر بدانید: علت سفیدی زبان چیست؟
در بیشتر موارد سندروم سوزش دهان زبان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است بعضی از افراد در سایر نواحی مانند لب‌ها، لثه‌ها، گلو، سقف دهان و داخل گونه‌ها هم احساس ناراحتی داشته باشند. علائم رایج این سندروم عبارتند از:
- احساس سوزش در دهان
- احساس طعم تلخی یا فلزی در دهان
- خشکی دهان
- مشکل در بلع
- افزایش تشنگی
- از دست دادن حس چشایی
معمولا سوزش دهان هیچ تغییر فیزیکی قابل توجهی در زبان یا دهان شما ایجاد نمی‌کند.
بیشتر بخوانید: خشکی دهان و هرآنچه که باید درباره آن بدانید
بیشتر بدانید: گرفتگی صدا؛ علت، علائم، درمان
عوارض سندروم سوزش دهان
عوارضی که سندروم سوزش دهان ممکن است ایجاد کند یا با آن‌ها مرتبط باشد عبارتند از:
- مشکل در به خواب رفتن
- مشکل در غذا خوردن
- افسردگی
- اضطراب
بیشتر بخوانید: همه آن چیزی که باید در مورد بوی بد دهان یا هالیتوزیس بدانید + راه‌کارهای درمان آن
زمان مراجعه به پزشک
اگر از ناراحتی، درد یا سوزش نوک زبان یا سایر نواحی زبان و دهان رنج می‌برید، به دکتر گوش، حلق و بینی یا دندانپزشک مراجعه کنید. از آنجا که سوزش زبان علل متنوعی دارد، ممکن است آن‌ها شما را به متخصص دیگری ارجاع دهند.
برای ارتباط بهتر می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص گوش، حلق و بینی یا مشاوره آنلاین با دکتر دندانپزشک در تماس باشید.
علت سوزش دهان
علت سندروم سوزش دهان را می‌توان به 2 دسته اولیه یا ثانویه طبقه‌بندی کرد.
سندروم سوزش دهان اولیه
وقتی هیچ ناهنجاری بالینی یا آزمایشگاهی قابل تشخیصی وجود نداشته نباشد، این بیماری «سندروم سوزش دهان اولیه» یا «ایدیوپاتیک» (بدون علت مشخص) نامیده می‌شود. بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که نوع اولیه این بیماری با مشکلات چشایی و اختلالات اعصاب حسی سیستم عصبی محیطی یا مرکزی مرتبط است.
بیشتر بخوانید: علت ریزش آب دهان چیست؟ + راه‌های درمان
سندروم سوزش دهان ثانویه
گاهی اوقات، سوزش دهان به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شود که در این موارد به آن «سندروم سوزش دهان ثانویه» می‌گویند. مشکلات و بیماری‌های مرتبط با سوزش دهان ثانویه عبارتند از:
- خشکی دهان، که می‌تواند از مصرف داروهای مختلف، بیماری‌ها، اختلال عملکرد غدد بزاقی یا عوارض جانبی درمان سرطان ناشی شود.
- سایر بیماری‌های دهان، مانند عفونت قارچی دهان (برفک دهان)، بیماری التهابی لیکن پلان دهانی یا وضعیتی به نام زبان جغرافیایی که به زبان ظاهری شبیه به نقشه می‌دهد.
- کمبودهای تغذیه‌ای، مانند کمبود آهن، روی، فولات (ویتامین B9)، تیامین (ویتامین B1)، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، پیریدوکسین (ویتامین B6) و کوبالامین (ویتامین B12).
- آلرژی یا واکنش به غذاها، طعم‌دهنده‌های غذا یا سایر افزودنی‌های غذایی، عطرها، رنگ‌ها یا مواد دندان‌پزشکی
- رفلاکس اسید معده (بیماری رفلاکس معده به مری یا GERD)، که باعث ورود اسید معده به مری و دهان می‌شود.
- بعضی داروها، به ویژه داروهای پرفشاری خون
- عادات دهانی، مانند فشار آوردن بر زبان، گاز گرفتن نوک زبان و دندان قروچه
- اختلالات غدد درون‌ریز، مانند دیابت یا کم‌کاری تیروئید
- تحریک بیش از حد دهان، که ممکن است ناشی از مسواک زدن زیاد زبان، استفاده از خمیردندان‌های ساینده، استفاده بیش از حد از دهان‌شویه‌ها یا زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های اسیدی باشد.
- عوامل روانی، مانند اضطراب، افسردگی یا استرس
به طور کلی استفاده از دندان مصنوعی، حتی اگر مناسب نباشد و باعث تحریک دهان شود، باعث سندروم سوزش دهان نمی‌شود، اما می‌تواند علائم را بدتر کند.
بیشتر بخوانید: تلخی دهان به چه علت بروز می‌دهد؟
بیشتر بخوانید: درمان سرطان حنجره با بهترین روش‌های علم پزشکی
عوامل خطر سوزش دهان
سندروم سوزش دهان یک بیماری نادر است، اما در زنان به ویژه در دوران پیش‌یائسگی و بعد از یائسگی و افراد بالای 50 سال شیوع بیشتری دارد. معمولا این بیماری خودبه‌خود و بدون هیچ عامل محرک شناخته شده‌ای شروع می‌شود، اما بعضی عوامل ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند، از جمله:
- بعضی از اختلالات پزشکی مزمن مانند فیبرومیالژیا (سندروم درد اسکلتی-عضلانی)، بیماری پارکینسون، اختلالات خودایمنی و نوروپاتی (آسیب‌دیدگی اعصاب)
- اعمال دندان‌پزشکی
- واکنش‌های آلرژیک به غذا
- داروها
- رویدادهای آسیب‌زای زندگی
- استرس، اضطراب یا افسردگی
بیشتر بخوانید: بی‌مزه شدن غذا در دهان؛ از علل تا درمان
تشخیص سندروم سوزش دهان
هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند سندروم سوزش دهان را تشخیص دهد. معمولا پزشک قبل از تشخیص این سندروم سعی می‌کند ابتلا به سایر بیماری‌ها را رد کند. پزشک یا دندانپزشک ممکن است بعد از بررسی سابقه پزشکی و داروهای مصرفی شما و همچنین معاینه دهان، تعدادی از روش‌های تشخیصی زیر را توصیه کند:
- آزمایش خون: با آزمایش خون می‌توان تعداد سلول‌های خونی، سطح قند خون، عملکرد غده تیروئید، فاکتورهای تغذیه‌ای و عملکرد سیستم ایمنی را بررسی کرد.
- بیوپسی (نمونه‌برداری) یا کشت دهان: نمونه‌برداری از دهان و تجزیه و تحلیل نمونه‌های گرفته شده از آن می‌تواند به تشخیص عفونت قارچی، باکتریایی یا ویروسی کمک کند.
- تست آلرژی: ممکن است پزشک برای بررسی حساسیت به بعضی از غذاها، مواد افزودنی یا حتی مواد مورد استفاده در دندان‌پزشکی، تست آلرژی را توصیه کند.
- اندازه‌گیری بزاق: سندروم سوزش دهان ممکن است باعث خشکی دهان شود. آزمایش بزاق می‌تواند تایید کند که آیا جریان بزاق کاهش یافته است یا خیر.
- آزمایش رفلاکس معده: این آزمایش به تشخیص برگشت اسید معده کمک می‌کند.
- تصویربرداری: ممکن است پزشک ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن (CT) یا سایر روش‌های تصویربرداری را برای بررسی سایر بیماری‌ها توصیه کند.
- تنظیم دارو: اگر دارویی مصرف می‌کنید که ممکن است باعث سوزش دهان شود، پزشک دوز آن را تغییر می‌دهد، داروی دیگری را جایگزین می‌کند یا در صورت امکان به طور موقت مصرف دارو را قطع می‌کند تا ببیند که آیا ناراحتی شما برطرف می‌شود یا خیر. این کار را بدون مشورت با پزشک انجام ندهید، چون قطع بعضی از داروها می‌تواند خطرناک باشد.
- پرسشنامه‌های روان‌شناسی: ممکن است از شما خواسته شود که پرسشنامه‌های خاصی را برای بررسی علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان تکمیل کنید.
بیشتر بخوانید: آدنوئید و آدنوئیدکتومی چیست؟
بیشتر بخوانید: سرطان دهان؛ علل، علائم، انواع و درمان سرطان کام
درمان سوزش دهان
درمان سندروم سوزش دهان به اولیه یا ثانویه بودن آن بستگی دارد.
سندروم سوزش دهان اولیه
هیچ درمان شناخته شده و مطمئنی برای سندروم سوزش دهان اولیه وجود ندارد. درمان این بیماری به علائم شما بستگی دارد و با هدف کنترل آن‌ها انجام می‌شود. ممکن است لازم باشد چند روش درمانی مختلف را امتحان کنید تا بهترین راه‌کار را بیابید. معمولا گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- محصولات جایگزین بزاق
- شستشوی دهان با مواد مخصوص یا لیدوکائین
- داروهای تسکین‌دهنده درد
- داروی ضدتشنج کلونازپام
- بعضی از داروهای ضدافسردگی
- داروهایی که درد عصبی را مسدود می‌کنند
- درمان شناختی رفتاری برای مقابله با اضطراب، افسردگی و درد مزمن
بیشتر بخوانید: شکاف کام و لب چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای درمانی آن
سندروم سوزش دهان ثانویه
درمان سندروم سوزش دهان ثانویه به علت بروز آن بستگی دارد. برای مثال، درمان عفونت دهان یا مصرف مکمل‌ها برای رفع کمبودهای تغذیه‌ای می‌تواند ناراحتی شما را تسکین دهد.
درمان خانگی سندروم سوزش دهان
بسیاری از افراد می‌توانند سوزش دهان را به کمک درمان‌های خانگی تسکین دهند:
- مایعات و یخ مصرف کنید. گاهی اوقات، هنگام خوردن غذا یا نوشیدن مایعات سوزش دهان بهبود می‌یابد.
- از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های مشکل‌ساز بپرهیزید. غذاهای اسیدی (گوجه‌فرنگی و مرکبات)، نوشیدنی‌های اسیدی (آب مرکبات، نوشابه و قهوه)، نوشیدنی‌های الکلی، غذاهای پرادویه و غذاهای حاوی دارچین یا نعناع باعث تحریک پوشش داخلی دهان می‌شوند.
- خمیردندان و دهان‌شویه خود را تغییر دهید. توصیه می‌شود از خمیردندان‌های بدون اسانس برای دندان‌های حساس استفاده کنید و استفاده از دهان‌شویه را به حداقل برسانید.
- سیگار نکشید. سیگار پوست حساس داخل دهان را تحریک می‌کند.
- استرس خود را کاهش دهید. استرس، اضطراب و افسردگی باعث بدتر شدن علائم سوزش دهان می‌شوند. اگر به تنهایی قادر به کنترل استرس خود نیستید، از متخصص سلامت روان کمک بگیرید.
بیشتر بخوانید: اختلال شیپور استاش چیست؟ + علائم، علت، روش‌های درمان و پیشگیری
پیشگیری از سندروم سوزش دهان
هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از سندروم سوزش دهان وجود ندارد. اما با پرهیز از تنباکو، غذاهای اسیدی، غذاهای تند و نوشیدنی‌های گازدار و همچنین کنترل استرس ممکن است بتوانید ناراحتی ناشی از این سندروم را کاهش دهید یا از بدتر شدن علائم آن جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: بهداشت دهان و دندان و هر آن چیزی که باید درباره آن بدانید
کلام پایانی
سندروم سوزش دهان یک مشکل آزاردهنده است که ممکن است گاهی اوقات تشخیص آن دشوار باشد. درمان‌های پزشکی، اصلاح سبک زندگی و تغییر رژیم غذایی به درمان این بیماری کمک می‌کنند. اگر از سوزش دهان رنج می‌برید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده به صورت آنلاین با بهترین پزشکان و دندان‌پزشکان مشورت کنید یا از آن‌ها برای ویزیت حضوری وقت بگیرید. درمان به موقع این بیماری به رفع سریع‌تر علائم آن کمک می‌کند.
منابع: mayoclinic, medicalnewstoday
سوالات متداول
خیر. از آنجا که علت اصلی سوزش دهان آسیب عصبی است، نمی‌توانید آن را به شخص دیگری منتقل کنید.
مکیدن تکه‌های یخ یا نوشیدن مایعات غیراسیدی، استفاده از خمیردندان بدون عطر و طعم، اجتناب از مصرف غذاهای ترش یا پرادویه و ترک سیگار به رفع سوزش دهان کمک می‌کند.
بدون درمان، سندروم سوزش دهان می‌تواند برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه یابد. اما درمان مناسب می‌تواند آن را ظرف چند روز یا چند هفته برطرف کند.
