اگر در دوران بارداری دچار سردرد می‌شوید، نگران نباشید؛ شما تنها نیستید. بر اساس نتایج یک مطالعه پزشکی، حدود ۳۹ درصد زنان باردار و تازه‌زایمان‌کرده این تجربه را دارند. هرچند ممکن است نوع سردرد در بارداری با سردردهای معمول تفاوت‌هایی داشته باشد، اما اغلب جای نگرانی ندارند.
بارداری با تغییرات چشمگیری در بدن همراه است. تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و افزایش وزن از جمله عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز بروز سردرد شوند. در بسیاری از موارد، این سردردها به کمک روش‌های خانگی قابل تسکین هستند. با این حال، در صورت بروز علائم شدید یا غیر عادی باید به پزشک مراجعه کرد تا علت مشخص شده و درمان مناسب آغاز شود.
در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان سردرد در دوران بارداری می‌پردازیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست محتوا
علائم سردرد در بارداری
سردرد دوران بارداری از نظر پزشکی به ۲ دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. سردرد اولیه بدون ارتباط با بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شود. اما سردرد ثانویه به دلیل یک مشکل یا بیماری دیگر از جمله فشار خون بالا رخ می‌دهد و معمولا با علائم جانبی همراه است. در ادامه به شایع‌ترین سردردهایی که زنان باردار تجربه می‌کنند، اشاره می‌کنیم.
۱. سردردهای تنشی
سردردهای تنشی شایع‌ترین نوع سردرد در دوران بارداری به شمار می‌روند و ۲۶ درصد موارد ابتلا به این مشکل را در زنان باردار شامل می‌شوند. این سردردها معمولا با درد خفیف تا متوسط همراه هستند و بسیاری از افراد آن‌ها را به صورت بستن یک نوار محکم دور سر توصیف می‌کنند.
۲. سردردهای میگرنی
سردردهای میگرنی هم ممکن است در بارداری رخ دهند. تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰ درصد زنان باردار دچار میگرن بدون اورا (اختلالات حسی، بینایی یا حرکتی) می‌شوند. میگرن معمولا با درد مبهم آغاز شده و به تدریج به درد شدید و ضربان‌دار تبدیل می‌شود. افراد مبتلا به میگرن ممکن است نسبت به نور، صدا و بعضی بوها حساسیت زیادی داشته باشد یا علائم دیگری مثل سرگیجه یا حالت تهوع بارداری را تجربه کنند.
۳. سردردهای خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای نسبت به سایر انواع سردرد شیوع کمتری دارد و تقریبا در ۰/۳ درصد زنان باردار رخ می‌دهد. این نوع سردرد معمولا باعث درد شدید در یک طرف سر و اطراف چشم می‌شود. همچنین ممکن است با علائم دیگری مثل گرفتگی بینی، آبریزش چشم و تورم در ناحیه درد همراه باشد.
زمان مراجعه به پزشک
اگرچه سردرد یکی از شایع‌ترین علائم بارداری است، اما در بعضی موارد باید توسط پزشک بررسی شود. افراد مبتلا به سردرد مداوم یا شدید که به درمان‌های خانگی پاسخ نمی‌دهند، باید در اسرع وقت برای مشورت با دکتر زنان انلاین اقدام کنند.
همچنین کسانی که علائم نگران‌کننده دیگری مانند سرگیجه، تاری دید یا تشنج را تجربه می‌کنند یا شاهد غیر طبیعی بودن ترشحات بارداری هستند، باید هرچه سریع‌تر برای تشخیص و درمان مناسب نزد پزشک بروند. پزشک درمان‌هایی را پیشنهاد خواهد داد که برای مادر و جنین بی‌خطر باشند و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کنند.
پزشک ممکن است تست‌ها و آزمایش‌های مختلف مانند اندازه‌گیری فشار خون، آزمایش خون، بررسی قند خون، تست بینایی، اسکن قلب یا مغز، معاینه چشم با دستگاه یا نمونه‌گیری از مایع نخاع را برای یافتن علت سردرد توصیه کند.
سردرد در بارداری نشانه چیست؟
سردرد در ماه‌های مختلف بارداری می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. در ادامه به بررسی دلایل احتمالی بروز این مشکل می‌پردازیم.
۱. سه ماهه اول بارداری
بدن زنان در سه ماهه اول بارداری دچار تغییرات زیادی می‌شود که از آن جمله می‌توان به افزایش ناگهانی هورمون‌ها و بالا رفتن حجم خون اشاره کرد. این تغییرات نه تنها احتمال ابتلا به نوسانات خلقی، یبوست و گرگرفتگی در بارداری را افزایش می‌دهند؛ بلکه می‌توانند در بروز بعضی از انواع سردرد مثل سردردهای تنشی هم نقش داشته باشند.
عوامل رایج دیگری که ممکن است در این دوران باعث ایجاد یا تشدید سردرد شوند عبارت‌اند از:
- استرس بالا
- تغذیه نامناسب
- افت قند خون
- کم آبی بدن
- کمبود خواب
- حساسیت به نور (که ممکن است باعث میگرن شود)
- سبک زندگی کم‌تحرک
- ترک کافئین
علاوه بر این، زنان باردار ممکن است به بعضی غذاها حساس باشند و بعد از مصرف آن‌ها دچار سردرد شوند. این غذاهای محرک در افراد مختلف متفاوت هستند، اما از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به لبنیات، شکلات و گوجه‌فرنگی اشاره کرد.
۲. سه ماهه دوم و سوم بارداری
در سه ماهه دوم و سوم احتمال اینکه سردرد به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد شود، کمتر است. چرا که بدن به تدریج خود را با این تغییرات تطبیق داده است. با این حال، بعضی از زنان ممکن است در تمام طول بارداری همچنان سردردهای تنشی ناشی از تغییرات هورمونی را تجربه کنند.
در ماه‌های پایانی، سردرد در بارداری می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- افزایش وزن
- فشار خون بالا
- کشیدگی یا سفتی عضلات
- خواب ناکافی
- رژیم غذایی نامناسب
- دیابت
۳. سردرد ناشی از پرفشاری خون
سردرد در سه ماهه دوم یا سوم بارداری ممکن است نشانه فشار خون بالا باشد؛ یک بیماری قابل درمان که اغلب از هفته بیستم به بعد رخ می‌دهد و می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. اگر فشار خون در دوران بارداری بیش‌ازحد بالا برود، خطر بروز موارد زیر افزایش می‌یابد:
- پره اکلامپسی و اکلامپسی
- زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷ بارداری)
- جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم (دکولمان جفت)
- وزن کم نوزاد هنگام تولد (کمتر از ۲۵۰۰ گرم)
بعضی از زنان باردار مبتلا به پرفشاری خون دچار حالتی به نام پره‌اکلامپسی می‌شوند. این بیماری خطر بروز مشکلات جدی از جمله تشنج و سکته مغزی را افزایش می‌دهد و همچنین ممکن است باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شود. یکی از علائم رایج پره‌اکلامپسی، سردردی است که به راحتی از بین نمی‌رود. سایر علائم احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- تاری دید یا سایر تغییرات بینایی
- حالت تهوع یا استفراغ
- افزایش وزن ناگهانی
- احساس درد در قسمت بالای شکم
- مشکلات تنفسی
- ورم صورت یا دست‌ها
این علائم در همه موارد پره‌اکلامپسی دیده نمی‌شوند. به همین دلیل، مراجعه منظم به متخصص زنان در دوران بارداری بسیار مهم است تا مشکلات احتمالی به سرعت تشخیص داده شده و درمان شوند.
۴. سایر علل سردرد در دوران بارداری
علاوه بر فشار خون بالا، بعضی از عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر هم می‌توانند به سردرد در بارداری منجر شوند. این موارد عبارت‌اند از:
- عفونت سینوس‌ها
- افت فشار خون
- لخته شدن خون
- خونریزی
- کم‌خونی داسی شکل
- تومور مغزی
- آنوریسم (ضعیف شدن دیواره عروق مغز و بیرون‌زدگی آن‌ها)
- سکته مغزی
- بیماری‌های قلبی
- مننژیت
سردرد در بارداری و جنسیت جنین
بر اساس شواهد علمی، سردرد هیچ ارتباط معناداری با جنسیت جنین ندارد. این پدیده بیشتر ناشی از تغییرات هورمونی، کاهش قند خون، کم‌آبی و فشار روانی بوده یا از علائم پره اکلامپسی محسوب می‌شود. متخصصان زنان و زایمان آزمایش‌های پزشکی و سونوگرافی را دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص جنسیت جنین می‌دانند.
درمان سردرد در بارداری
استامینوفن رایج‌ترین مسکنی است که در دوران بارداری توصیه می‌شود، اما بهتر است با کمترین دوز ممکن و برای مدت زمان کوتاه مصرف شود. درباره دوز و مدت زمان مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
از مصرف داروهایی که حاوی کدئین هستند و همچنین داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن بپرهیزید؛ مگر اینکه پزشک اجازه این کار را به شما بدهد. متخصصان هشدار داده‌اند که این داروها به‌ویژه اگر در سه ماهه اول بارداری مصرف شوند، می‌توانند برای جنین مضر باشند.
۱. درمان سردرد میگرنی در بارداری
بسیاری از داروهای ضد میگرن که برای درمان یا پیشگیری از سردردهای میگرنی و علائم آن‌ها استفاده می‌شوند، در دوران بارداری ممنوع هستند. بعضی از این داروها به نقایص مادرزادی در نوزادان منجر می‌شوند و بعضی دیگر ممکن است با افزایش خطر محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، سقط جنین یا خونریزی در بارداری مرتبط باشند.
با این حال، اگر با حملات شدید و مکرر میگرن مواجه شوید، پزشک ممکن است داروهای خاصی را با کمترین دوز ممکن برای شما تجویز کند. بهتر است در مورد این نوع داروها و عوارض احتمالی آن‌ها با پزشک صحبت کنید.
۲. درمان پرفشاری خون
فشار خون بالا یکی از علل جدی سردرد است که می‌تواند در هر مرحله از بارداری ایجاد شود و گاهی‌اوقات هیچ علامتی نداشته باشد. از این‌رو بهتر است فشار خون خود را حداقل روزی یک بار با فشارسنج خانگی اندازه بگیرید و در صورت بالا بودن آن به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ممکن است در دوران بارداری برای درمان فشار خون بالا دارو تجویز کند. در کنار مصرف دارو لازم است مصرف نمک را کاهش و مقدار فیبر رژیم غذایی خود افزایش دهید. فعالیت‌های ورزشی سبک و مناسب بارداری هم نقش مهمی در کنترل فشار خون دارند.
۳. درمان خانگی سردرد در بارداری
این سوال که زنان باردار برای سردرد چه بخورند خوبه یا کدام روش‌های خانگی را امتحان کنند، یکی از سوالات رایجی است که مردم از متخصص زنان می‌پرسند. در پاسخ به این افراد می‌توان راهکارهای زیر را پیشنهاد داد:
- شناسایی عوامل محرک سردرد: اگر بعضی از عوامل در گذشته باعث سردرد شما شده‌اند، از آن‌ها دوری کنید. همچنین یک دفترچه برای یادداشت زمان شروع سردرد و ویژگی‌های آن داشته باشید. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند عوامل محرک را سریع‌تر شناسایی کند.
- فعالیت بدنی منظم: پیاده‌روی یا ورزش هوازی سبک می‌تواند سردرد را تسکین دهد. البته قبل از شروع هر نوع ورزشی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- کنترل استرس: صحبت کردن با دوستان و اعضای خانواده، اختصاص وقت به فعالیت‌های لذت‌بخش، گوش دادن به موسیقی یا مراجعه به متخصص سلامت روان برای کنترل استرس مفید است.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا یا ماساژ می‌تواند به تسکین سردرد کمک کند. هنگام ماساژ به پهلو دراز بکشید و حتما باردار بودن خود را به ماساژور اطلاع دهید.
- داشتن برنامه غذایی منظم و متعادل: نخوردن غذا یا داشتن وعده‌های غذایی نامنظم می‌تواند باعث افت قند خون و بروز سردرد شود. تغذیه سالم فواید دیگری هم برای سلامتی دارد و به درمان سوزش سر دل در بارداری و سایر مشکلات مرتبط با این دوران کمک می‌کند.
- پیشگیری از کم‌آبی بدن: مصرف آب و سایر نوشیدنی‌های سالم نه تنها به پیشگیری از یبوست در بارداری کمک می‌کند؛ بلکه برای کنترل سردرد هم بسیار مفید است.
- خواب منظم: کمبود خواب یکی از شایع‌ترین دلایل سردرد است. توصیه می‌شود یک برنامه منظم برای خواب و بیداری خود داشته باشید و شرایط اتاق را از نظر نور، دما و سروصدا به گونه‌ای تنظیم کنید که راحت‌تر بخوابید.
کلام پایانی
سردرد در بارداری بسیار شایع است. در سه ماهه اول معمولا دچار سردردهای تنشی می‌شوید که این مشکل به دلیل تغییرات زیاد و سریع بدن رخ می‌دهد. در سه ماهه دوم و سوم بارداری، سردرد به دلایل دیگری رخ می‌دهد که بعضی از آن‌ها ممکن است جدی باشند.
اگر در هر زمان از بارداری دچار سردرد شدید، موضوع را به پزشک اطلاع دهید. همچنین تمام داروهای تجویزشده را دقیقا طبق دستور مصرف کنید، توصیه‌های مربوط به رژیم غذایی و ورزش را با دقت دنبال کنید و در موعد مقرر برای چکاپ نزد پزشک بروید. چرا که بیشتر علل سردرد با مراقبت مناسب قابل درمان یا پیشگیری هستند.
برای دریافت راهنمایی‌های بیشتر درباره بارداری و مشکلات مرتبط با آن می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر آنلاین زنان مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
بله، سردرد به‌ویژه در سه ماهه اول شایع است و معمولا به دلیل تغییرات هورمونی یا افزایش حجم خون رخ می‌دهد. اما اگر شدید یا مداوم باشد، باید در مورد آن با پزشک صحبت کرد.
پیروی از رژیم غذایی سالم و پرهیز از حذف وعده‌های غذایی، نوشیدن آب فراوان، شناسایی محرک‌های سردرد و دوری کردن از آن‌ها، خواب منظم و ورزش سبک به تسکین سردرد کمک می‌کند.
معمولا استفاده از استامینوفن با دوز کم و برای مدت زمان کوتاه بی‌خطر است. اما توصیه می‌شود از مصرف سایر داروها از جمله ایبوپروفن بپرهیزید.
منابع: healthline | medicalnewstoday | mayoclinic
